Cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp: xu hướng mới, động lực mới

47
Xuân Kỷ Hợi
vốn, phương pháp định giá, cơ chế đấu giá bán ra 
thị trường, chế độ, chính sách đối với người lao 
động Trong đó, cơ chế về CPH DNNN và thoái 
vốn nhà nước tại DN được đặc biệt chú trọng, đảm 
bảo nguyên tắc đúng pháp luật và công khai và 
minh bạch.
 Theo kế hoạch, trong giai đoạn 2017 – 2020, cả 
nước dự kiến thực hiện CPH 127 DN, cụ thể, năm 
2017 CPH 44 DN; năm 2018 CPH 64 DN; năm 2019 
CPH 18 DN; năm 2020 CPH 01 DN. Trong đó, năm 
2017 đã CPH được 69 DN, bao gồm cả 17 DN thuộc 
danh sách CPH năm 2017 được Thủ tướng Chính 
phủ phê duyệt tại Công văn số 991/QĐ-TTg. Tổng 
giá trị của 69 DN là 365.953 tỷ đồng, trong đó giá 
trị vốn nhà nước là 160.156 tỷ đồng. 
Trong năm 2018 (tính đến ngày 20/12/2018), có 
15 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương 
án CPH, trong đó CPH 13 DNNN và 02 đơn vị sự 
nghiệp. Tổng giá trị DN là 29.934 tỷ đồng, trong đó 
giá trị vốn nhà nước là 15.543 tỷ đồng. Tổng vốn 
điều lệ theo phương án được cấp có thẩm quyền 
phê duyệt là 18.477 tỷ đồng, trong đó Nhà nước 
nắm giữ 11.204 tỷ đồng; bán cho nhà đầu tư chiến 
lược 2.293 tỷ đồng; đấu giá công khai 4.843 tỷ đồng, 
số còn lại bán cho người lao động là 125 tỷ đồng và 
tổ chức công đoàn 5,8 tỷ đồng. 
Tình hình thực hiện thoái vốn, ghi nhận những 
bước chuyển tích cực. Mục tiêu đặt ra cho giai 
đoạn 2017-2020 thực hiện thoái khoảng 60.000 tỷ 
đồng vốn nhà nước tại các DN, trong đó, năm 2017 
đã thực hiện thoái vốn tại 135 ND; Năm 2018, thực 
hiện thoái vốn tại 181 DN; Năm 2019 thực hiện 
thoái vốn tại 62 DN; Năm 2020 thực hiện thoái 
vốn tại 28 DN. Riêng năm 2017 thoái được 9.046 tỷ 
đồng, thu về 138.327 tỷ đồng, trong đó, thoái vốn 
nhà nước tại 13 đơn vị theo Quyết định số 1232/
Cổ phần hóa - Giải pháp quan trọng trong sắp 
xếp, đổi mới, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước 
Thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính 
phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành nghiên cứu, xây 
dựng để ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền 
ban hành đầy đủ, đồng bộ hệ thống cơ chế chính 
sách, pháp luật về cổ phần hóa (CPH), thoái vốn, 
cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Theo 
đó, Chính phủ đã ban hành 11 nghị định và 01 nghị 
quyết, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 02 Quyết 
định và 01 Công văn chỉ đạo quy định về tiêu chí, 
danh mục phân loại DNNN, trình tự CPH, thoái 
CỔ PHẦN HÓA VÀ THOÁI VỐN NHÀ NƯỚC TẠI DOANH NGHIỆP: 
XU HƯỚNG MỚI, ĐỘNG LỰC MỚI
ĐẶNG QUYẾT TIẾN - Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) *
Tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động doanh nghiệp nhà nước, thời gian qua, các bộ, 
ngành đã tích cực triển khai công tác cổ phần hóa và thoái vốn doanh nghiệp nhà nước với nhiều giải pháp 
quyết liệt, đồng bộ. Với việc triển khai nhiều biện pháp tích cực, tiến trình cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước 
tại doanh nghiệp đã có nhiều chuyển biến, mở ra xu hướng mới, động lực mới cho doanh nghiệp phát triển.
Từ khóa: Doanh nghiệp nhà nước, cổ phần hóa, thoái vốn, tái cơ cấu
EQUITIZATION AND DIVESTMENT OF STATE-OWNED 
CAPITALS IN ENTERPRISES: NEW TRENDS, NEW MOTIVATORS
Dang Quyet Tien – Director of Corporate Finance 
(Ministry of Finance)
To continue restructure, renovation and 
performance improvement of state-owned 
enterprises, in recent years, the ministries 
and industries have actively implementing 
with realistic and consolidated equitization 
and divestment measures. Therefore, the 
equitization and divestment process in state-
owned enterprises has been implemented 
effectively, opening new directions and 
motivators for development.
Keywords: State-owned enterprise, equitization, 
divestment, restructure
Ngày nhận bài: 8/12/2018
Ngày hoàn thiện biên tập: 3/1/2019
Ngày duyệt đăng: 9/1/2019
*Email: dangquyetien@mof.gov.vn
48
TÀI CHÍNH - Tháng 01/2019
giá là có tác động tích cực tới sự phát triển của thị 
trường chứng khoán, đồng thời góp phần nâng cao 
hiệu quả hoạt động của các DN sau CPH.
Tuy nhiên, kết quả đạt được chưa như kỳ vọng, 
tiến độ CPH DNNN và thoái vốn đầu tư ngoài 
ngành vẫn còn chậm, do một số nguyên nhân cơ 
bản sau:
Một là, một số bộ, ngành, địa phương, tập đoàn 
kinh tế, tổng công ty nhà nước chưa thực sự nghiêm 
túc triển khai kế hoạch CPH, thoái vốn, cơ cấu lại 
DNNN theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và 
chấp hành chế độ báo cáo. Vai trò, nhận thức, trách 
nhiệm của người đứng đầu DN, đơn vị còn chưa 
cao, chưa quyết liệt trong việc đổi mới hoạt động 
của DN, công khai minh bạch theo đúng quy định 
pháp luật, đảm bảo nguyên tắc thị trường, chống 
lợi ích nhóm trong CPH và thoái vốn nhà nước. 
Hai là, trong hoạt động sản xuất kinh doanh, còn 
một số cá nhân, DN vi phạm nguyên tắc thị trường, 
không công khai, minh bạch thông tin tài chính, cá 
biệt một số cá nhân lãnh đạo vi phạm pháp luật 
làm ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động sản xuất 
kinh doanh của DN dẫn đến thua lỗ, thất thoát vốn 
tại một số dự án.
Ba là, một số DNNN chậm sửa đổi, bổ sung các 
định mức kinh tế kỹ thuật, tiêu hao vật tư, nguyên 
nhiên vật liệu để phù hợp với điều kiện kinh doanh 
thực tế, từ đó chậm đổi mới quản trị DN để nâng 
cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
Bốn là, lực lượng lao động trong DNNN còn 
đông, năng suất lao động thấp, lao động có trình 
độ tay nghề cao còn thiếu và yếu; Tình trạng thiết 
bị còn lạc hậu, chưa theo kịp kỹ thuật tiên tiến 
của thế giới và yêu cầu của cuộc Cách mạng công 
nghiệp 4.0; Tổ chức bộ máy trong DNNN còn cồng 
kềnh, thiếu hiệu lực, hiệu quả.
Năm là, quá trình CPH DNNN cần có nhiều thời 
gian để xử lý vướng mắc về tài chính, đất đai, lao 
động, khiến cho thời gian thực hiện CPH bị kéo 
dài. Đặc biệt là vấn đề xác lập hồ sơ pháp lý đất đai 
do UBND địa phương thực hiện chậm, làm tăng 
thời gian thực hiện so với quy định, dẫn đến các 
DN phải điều chỉnh tiến độ CPH.
Sáu là, tỷ lệ vốn nhà nước trong triển khai 
phương án CPH DNNN còn cao dẫn đến giảm 
sức hút đối với các nhà đầu tư mua cổ phần, ảnh 
hưởng đến thành công của việc CPH.
Bảy là, một số DN sau khi chuyển sang công ty cổ 
phần, do tỷ lệ Nhà nước nắm giữ vốn còn cao nên 
việc thay đổi quản trị DN gặp khó khăn, ảnh hưởng 
đến kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của DN.
QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ với giá trị thoái 
là 1.417 tỷ đồng, thu về ngân sách 2.678 tỷ đồng.
Trong năm 2018 (tính đến ngày 20/12/2018), các 
DN đã thoái được 7.885 tỷ đồng, thu về 18.334 tỷ 
đồng, trong đó, thoái vốn nhà nước tại 18 đơn vị 
thuộc Quyết định số 1232/QĐ-TTg ngày 17/8/2017 
của Thủ tướng Chính phủ với giá trị 1.308 tỷ đồng, 
thu về 2.511 tỷ đồng, trong đó chỉ có 02 đơn vị 
thuộc kế hoạch thoái vốn năm 2018, còn lại 16 đơn 
vị thuộc kế hoạch thoái vốn năm 2017.
Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đã thực 
hiện thoái 6.576 tỷ đồng, thu về 15.822 tỷ đồng, 
trong đó, thoái vốn tại 09 DN thuộc các lĩnh vực 
nhạy cảm (chứng khoán, tài chính – ngân hàng, 
bảo hiểm, bất động sản, các quỹ đầu tư) được 2.419 
tỷ đồng, thu về 2.794 tỷ đồng; Thoái vốn tại 25 DN 
thuộc các lĩnh vực phải thoái khác được 1.395 tỷ 
đồng, thu về 3.017 tỷ đồng; SCIC thực hiện thoái 
vốn tại 09 DN với giá trị 2.761 tỷ đồng, thu về 
10.011 tỷ đồng.
Theo đánh giá của các chuyên gia tài chính, 
phần lớn các DN sau khi CPH một thời gian đều có 
kết quả hoạt động tốt hơn trên nhiều mặt về doanh 
thu, lợi nhuận, quyền lợi cho người lao động 
Không những thế, DN đã đổi mới quản trị, tăng 
tính tự chủ, linh hoạt trong hoạt động, đặc biệt là 
vấn đề công khai, minh bạch thông tin.
Những kết quả trên khẳng định, CPH là giải 
pháp quan trọng trong sắp xếp, đổi mới, cơ cấu lại 
DNNN. Từ năm 2016 đến nay, cơ chế, chính sách về 
CPH DNNN tiếp tục được sửa đổi, bổ sung, hoàn 
thiện nhằm tạo cơ sở pháp lý để đẩy nhanh tiến độ 
CPH, thoái vốn và hạn chế thất thoát vốn, tài sản 
nhà nước trong quá trình CPH, tạo điều kiện thuận 
lợi cho việc bán cổ phần và thu hút được các nhà 
đầu tư có tiềm năng; đồng thời quan tâm, bảo đảm 
quyền lợi chính đáng của người lao động. Tiến độ 
CPH, thoái vốn trong những năm qua được đánh 
HÌNH 1: SỐ LƯỢNG DOANH NGHIỆP THOÁI VỐN NĂM 2018 
VÀ DỰ BÁO ĐẾN NĂM 2020
Nguồn: SCIC
49
Xuân Kỷ Hợi
mới công tác bố trí bổ nhiệm, miễn nhiệm đối với 
người đứng đầu DNNN.
Thủ trưởng, người đứng đầu các bộ, ngành, 
địa phương chịu trách nhiệm đôn đốc, triển khai 
thực hiện đúng tiêu chí phân loại DNNN, DN 
có vốn nhà nước và Danh mục DNNN thực hiện 
sắp xếp giai đoạn 2016 - 2020 đã được Thủ tướng 
Chính phủ ban hành tại Quyết định số 58/2016/
QĐ-TTg; thực hiện việc CPH, thoái vốn theo 
đúng kế hoạch tại Công văn số 991/TTg-ĐMDN 
ngày 10/7/2017, Quyết định số 1232/QĐ-TTg 
ngày 17/8/2017.
Các DNNN thuộc diện CPH cũng cần khẩn 
trương rà soát toàn bộ quỹ đất đang quản lý, sử 
dụng để lập phương án sử dụng đất đai theo quy 
định của pháp luật đất đai trình UBND các tỉnh, 
thành phố trực thuộc Trung ương có ý kiến về 
phương án và giá đất để cấp có thẩm quyền phê 
duyệt trước khi tổ chức xác định giá trị DN CPH 
theo đúng quy định tại Nghị định số 167/2017/
NĐ-CP ngày 31/12/2017 và Nghị định số 126/2017/
NĐ-CP ngày 16/11/2017.
Cơ quan đại diện chủ sở hữu các cấp chịu trách 
nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ về việc hoàn 
thành danh mục thoái vốn theo Quyết định số 
1232/QĐ-TTg và Quyết định phê duyệt phương 
án cơ cấu lại được cấp có thẩm quyền phê duyệt 
theo đúng tiến độ trong năm 2018 – 2020. Các 
trường hợp không triển khai thoái vốn đúng tiến 
độ đối với những danh mục đã được duyệt (trong 
giai đoạn 2016-2018), cơ quan đại diện chủ sở hữu 
vốn nhà nước có trách nhiệm chuyển giao về Tổng 
Công ty Đầu tư kinh doanh Vốn Nhà nước (SCIC) 
để tổ chức thoái vốn theo quy định trước ngày 
31/12/2018.
Cơ quan đại diện chủ sở hữu chỉ đạo người đại 
diện phần vốn nhà nước đôn đốc các DN đã CPH 
thực hiện nghiêm việc đăng ký giao dịch, niêm 
yết trên thị trường chứng khoán theo quy định 
của pháp luật; Đối với các DN đã CPH và chuyển 
sang hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần, 
đề nghị thực hiện quyết toán công tác CPH và 
xác định số phải nộp về quỹ (nếu có), hoàn thành 
trước ngày 31/12/2018, Trường hợp không đảm 
bảo thời gian thì phải báo cáo Thủ tướng Chính 
phủ giải trình rõ nguyên nhân và chịu trách nhiệm 
về sự chậm trễ này; Đối với 37 DN thuộc danh 
mục bàn giao theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg, 
cơ quan đại diện chủ sở hữu có trách nhiệm điều 
chỉnh lại tiến độ bàn giao để hoàn thành bàn giao 
về SCIC trong năm 2018. 
Đồng bộ các giải pháp 
đẩy mạnh tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước
Thời gian tới, để tiếp tục đẩy mạnh công tác 
CPH, thoái vốn, cơ cấu lại DNNN, các bộ, ngành, 
địa phương, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước 
cần thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp sau:
Về thể chế
Trong năm 2019 và năm 2020, hoàn thành việc 
rà soát, báo cáo Chính phủ trình Quốc hội ban hành 
các luật sửa đổi, bổ sung liên quan đến DNNN như: 
Luật DN; Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu 
tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN; Luật Cán bộ, 
công chức; Luật Phá sản; Bộ luật Lao động... Cùng 
với đó, các bộ, ngành cần khẩn trương trình Chính 
phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành trong năm 
2018 như: Nghị định về hoạt động của DNNN (thay 
thế đồng thời các Nghị định số: 172/2013/NĐ-CP, 
69/2014/NĐ-CP, 128/2014/NĐ-CP và các Quyết 
định số: 35/2013/QĐ-TTg, 74/2013/QĐ-TTg); Nghị 
định thay thế Nghị định số 99/2012/NĐ-CP ngày 
15/11/2012 của Chính phủ về quyền, trách nhiệm 
của cơ quan đại diện chủ sở hữu; Nghị định thay 
thế Nghị định số 130/2013/NĐ-CP ngày 16/10/2013 
của Chính phủ về sản xuất và cung ứng sản phẩm, 
dịch vụ công ích
Về tổ chức thực hiện
Các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, 
tổng công ty nhà nước khẩn trương hoàn thành 
việc phê duyệt hoặc trình cấp có thẩm quyền phê 
duyệt phương án cơ cấu lại các DN thuộc lĩnh vực 
quản lý theo đúng quy định tại Quyết định số 707/
QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, trong đó nêu 
rõ tiến độ, cơ quan tổ chức thực hiện, người chịu 
trách nhiệm. Gắn kết quả việc thực hiện sắp xếp, 
đổi mới và nâng cao hiệu quả DNNN với việc đánh 
giá trách nhiệm của người đứng đầu; tiếp tục đổi 
691
376
2.649
909
255
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
4.000
5.000
4.500
1992-1996 1996-1998 1999-2002 2003-2006 2007-2010 2011-2020
HÌNH 2: TIẾN TRÌNH CỔ PHẦN HÓA ĐẾN NĂM 2020
Nguồn: Bộ Tài chính
50
TÀI CHÍNH - Tháng 01/2019
tối ưu đối với từng công nghệ, dây chuyền, công 
đoạn, công việc, trên cơ sở đó nâng cao năng suất 
của từng lao động và năng suất lao động tổng hợp 
của DN.
Bảy là, tích cực nghiên cứu ứng dụng, đầu tư đổi 
mới công nghệ, sản phẩm, dịch vụ; từng bước nâng 
cao giá trị gia tăng cho sản phẩm, dịch vụ, đáp ứng 
tiêu chuẩn môi trường; thay thế dần các thiết bị, 
công nghệ tiêu tốn nhiều năng lượng, nguyên, vật 
liệu; từng bước loại bỏ sản phẩm không thân thiện 
với môi trường để phát triển bền vững.
Tám là, thực hiện công khai, minh bạch trong 
đầu tư, quản lý tài chính, mua sắm, phân phối thu 
nhập, công tác cán bộ; trong ký kết và thực hiện các 
hợp đồng theo quy định của pháp luật.
Về giám sát, kiểm tra, công khai, minh bạch 
Tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát, kiểm 
toán, không để xảy ra thất thoát vốn, tài sản nhà 
nước trong quá trình sắp xếp, CPH, thoái vốn và 
quản lý, sử dụng vốn nhà nước; Bổ sung nội dung 
kiểm tra, thanh tra trách nhiệm người đứng đầu 
đơn vị trong việc chấp hành kỷ luật hành chính 
khi thực hiện kế hoạch CPH và thoái vốn nhà nước 
tại DN; trách nhiệm người đứng đầu trong việc tổ 
chức, hoàn thành kế hoạch hoạt động sản xuất kinh 
doanh hàng năm; Bổ sung danh mục thanh tra đối 
với các DN chậm quyết toán tại thời điểm chuyển 
từ DNNN sang công ty cổ phần.
Định kỳ công bố công khai thông tin về tiến độ 
và kết quả thực hiện về CPH DNNN, thoái vốn nhà 
nước tại DN, trong đó nêu rõ tên đơn vị hoàn thành, 
tên đơn vị còn chậm tiến độ... làm cơ sở để đánh giá 
tiến độ CPH, thoái vốn, kịp thời tháo gỡ khó khăn, 
vướng mắc trong quá trình thực hiện. 
Tài liệu tham khảo:
1. Quyết định số 1232/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 17/8/2017 
phê duyệt Danh mục doanh nghiệp có vốn nhà nước thực hiện thoái vốn 
giai đoạn 2017 – 2020;
2. Quyết định số 707/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 25/5/2017 phê 
duyệt Đề án “Cơ cấu lại DNNN, trọng tâm là tập đoàn kinh tế, tổng công 
ty nhà nước giai đoạn 2016 - 2020”;
3. Quyết định số 58/2016/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 
28/12/2016 về tiêu chí phân loại DNNN, doanh nghiệp có vốn nhà nước 
và Danh mục DNNN thực hiện sắp xếp giai đoạn 2016 – 2020;
4. Nghị định số 167/2017/NĐ-CP của Chính phủ ngày 31/12/2017 quy định 
việc sắp xếp lại, xử lý tài sản công;
5. Nghị định số 126/2017/NĐ-CP của Chính phủ ngày 16/11/2017 về 
chuyển DNNN và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do doanh 
nghiệp đầu tư 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần.
Về quản trị doanh nghiệp
Hội đồng thành viên, chủ tịch, ban lãnh đạo các 
tập đoàn kinh tế, tổng công ty, DNNN chịu trách 
nhiệm hoàn thành và thực hiện các nhiệm vụ sau 
trong năm 2019:
Một là, bổ sung hoặc xây dựng ban hành các định 
mức kinh tế - kỹ thuật đối với các hoạt động của DN 
làm cơ sở để quản lý, kiểm tra, giám sát DN.
Hai là, rà soát, xác định nhiệm vụ, tập trung vào 
kinh doanh những ngành nghề kinh doanh chính 
và những ngành liên quan phục vụ trực tiếp ngành, 
nghề kinh doanh chính.
Ba là, xây dựng phương án tổ chức sản xuất 
kinh doanh, triển khai cơ cấu lại các DN thành 
viên để thực hiện chuyên môn hóa, phân công, 
hợp tác, không đầu tư dàn trải, phân tán nguồn 
lực; tránh cạnh tranh nội bộ theo hướng sáp nhập, 
hợp nhất các DN thành viên kinh doanh cùng 
ngành nghề.
Bốn là, tiếp tục đổi mới quản trị DN trên tất cả 
các mặt đáp ứng chuẩn mực quốc tế, hoàn thiện 
cơ chế kiểm soát, kiểm toán nội bộ góp phần nâng 
cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong sản xuất, 
kinh doanh; nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, sức 
cạnh tranh và phát triển bền vững.
Năm là, kiện toàn bộ máy quản lý, tăng cường 
đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cán bộ quản 
lý DN đáp ứng yêu cầu quản trị trong cơ chế thị 
trường. Đồng thời, bố trí cán bộ lãnh đạo, quản 
lý và người đại diện phần vốn nhà nước đủ phẩm 
chất đạo đức, năng lực chuyên môn để làm tốt vai 
trò đại diện chủ sở hữu nhà nước tại DN.
Sáu là, sắp xếp lại, nâng cao chất lượng lao 
động trong DN, trọng tâm là đội ngũ lao động kỹ 
thuật tay nghề cao, cơ cấu ngành nghề và bậc thợ 
HÌNH 3: QUỐC HỘI GIAO THU TỪ CỔ PHẦN HÓA, THOÁI VỐN 
DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC NỘP VỀ NGÂN SÁCH HÀNG NĂM (Tỷ đồng)
Nguồn: zing.vn