Chuyển giá thông qua thủ thuật tách lợi nhuận của các công ty đa quốc gia tại Việt Nam

CHUYỂN GIÁ THÔNG QUA THỦ THUẬT TÁCH LỢI NHUẬN 
CỦA CÁC CÔNG TY ĐA QUỐC GIA TẠI VIỆT NAM
TÓM TẮT
Trong những năm qua, công tác chống chuyển giá tại Việt Nam đã đạt được 
những thành công nhất định. Tuy nhiên, trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế 
ngày càng sâu và rộng, thì việc chuyển giá với mục đích tránh thuế diễn ra khá 
phổ biến dưới hình thức tận dụng sự chênh lệch về thuế suất thuế thu nhập doanh 
nghiệp (TNDN) giữa các quốc gia để thực hiện việc chuyển lợi nhuận (hoặc 
chuyển lỗ) qua lại lẫn nhau. Bài viết sau đây sẽ tập trung phân tích hoạt động 
chuyển giá qua phương pháp tách lợi nhuận dựa trên quyền tự do định đoạt về 
giá cả trên thị trường của các công ty đa quốc gia trong mối quan hệ giao dịch 
kinh doanh giữa công ty mẹ và công ty con – qua đó có những khuyến nghị cần 
thiết nhằm hạn chế việc chuyển giá dựa vào sự khác nhau về thuế suất giữa các 
quốc gia.
Từ khóa: chuyển giá, lợi nhuận, tránh thuế.
 ABSTRACT
Transfer pricing through profit split tips of 
multinational companies in Vietnam
In recent years, the fight against transfer pricing in Vietnam has achieved 
certain success. However, in the context of international economic integration, 
deeper and wider, the transfer pricing for the purpose of tax avoidance was fairly 
popular form to take advantage of the difference in the rates of corporate income 
tax between countries to implement the transfer of profit (or loss transfer) re-
ciprocal. This article will focus on transfer pricing analysis through profit split 
method based on the right to dispose of the market price of multinational compa-
nies in the business transactions between a company and its subsidiary. Recom-
mendations to limit the transfer pricing are also included in this paper.
Keywords: transfer pricing, profit, tax avoidance.
Nguyễn Hoàng Giang*
*TS, Trường ĐH Lao động - Xã hội (CSII)
1. Vấn đề nhận diện dấu hiệu chuyển giá 
của các công ty đa quốc gia ở Việt Nam 
Theo báo cáo của Bộ Tài chính, trong 11 
tháng đầu năm 2014 cơ quan thuế đã thanh tra, 
kiểm tra được gần 62.700 doanh nghiệp. Riêng 
về hoạt động thanh tra, kiểm tra chống chuyển 
giá đối với 30 doanh nghiệp vốn đầu tư trực tiếp 
nước ngoài (FDI) có giao dịch liên kết, rủi ro cao 
về chuyển giá, cơ quan thuế đã kết thúc thanh 
tra, - kết quả đã giảm lỗ trên 1.600 tỷ đồng, sau 
khi miễn giảm thuế do ưu đãi đầu tư - đã truy thu 
thuế suất thuế TNDN và xử phạt vi phạm trên 
600 tỷ đồng...
Với lợi thế về quy mô vốn, thiết bị công nghệ, 
trình độ quản lý, tay nghề, nguyên tắc tiếp thị và 
sự hỗ trợ của công ty mẹ từ nước ngoài, cộng 
thêm các ưu đãi của Việt Nam, cùng với chi phí 
nhân công rẻ, chi phí bảo vệ môi trường còn 
thấp... thì kết quả đầu tư của các doanh nghiệp 
có vốn đầu tư FDI rất khó lỗ, mà trái lại là có lãi 
và lãi lớn là tất yếu. Mặt khác, nếu lỗ lớn và lỗ 
tăng như vậy, thì chẳng có chuyện nhiều nhà đầu 
tư nước ngoài coi Việt Nam là “thiên đường đầu 
tư” để đổ vốn vào các dự án mới hoặc tăng vốn 
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
50 SỐ 10 - THÁNG 02/2016
cho các dự án cũ như trong thời gian qua.
Một vấn đề được đặt ra là: tại sao các công ty 
đa quốc gia có tiềm lực tài chính hùng hậu, trình 
độ quản lý cao mà thua lỗ thì nguyên nhân là do 
đâu? Thật ra, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình 
trạng thua lỗ nêu trên là do các công ty đa quốc 
gia dựa vào thủ thuật lách luật qua việc tách lợi 
nhuận để thực hiện hành vi chuyển giá, với động 
cơ chính là tối thiểu hóa số thuế thu nhập doanh 
nghiệp phải nộp của hoạt động kinh doanh xét 
trên phương diện tổng thể.
2. Nội dung hoạt động chuyển giá dựa vào 
“chênh lệch thuế suất thuế TNDN” giữa các 
quốc gia
2.1. Phương thức tách lợi nhuận nhằm tối 
thiểu hóa số thuế phải nộp
Hành vi chuyển giá thường được thực hiện 
bằng nhiều cách khác nhau như: chuyển giá 
thông qua chuyển giao công nghệ, chuyển giá 
nhằm mục đích chiếm lĩnh thị trường hoặc 
chuyển giá thông qua việc nâng giá trị vốn góp 
hợp đồng
Trong phạm vi nghiên cứu, bài viết tập trung 
phân tích về hành vi lách luật để chuyển giá của 
các doanh nghiệp đa quốc gia thông qua “thủ 
thuật tách lợi nhuận” dựa trên sự khác biệt về 
thuế suất thuế TNDN – để hiểu rõ hơn, ta xem 
minh họa toàn bộ hoạt động chuyển giá qua các 
trường hợp sau đây:
Hình 1: Hành vi chuyển giá dựa vào sự khác biệt về 
thuế suất thuế TNDN
Nguồn: Tổng hợp từ tác giả
Hình 2: Phân tích hành vi chuyển giá qua giao dịch nội bộ và giao dịch bên ngoài
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
51SỐ 10 - THÁNG 02/2016
Qua việc “tách lợi nhuận” theo cơ cấu (5/5) 
giữa công ty X và công ty con Y và cơ cấu (7/3) 
giữa công ty X và công ty độc lập A - ở hai nơi có 
mức thuế suất thuế TNDN khác nhau - kết quả 
là: Lợi nhuận sau thuế cuối cùng của trường hợp 
X => Y: Đạt 82,5 (do đóng thuế thấp: 17,5); Lợi 
nhuận sau thuế cuối cùng của trường hợp X => 
A: Chỉ đạt 79,5 (do đóng thuế cao: 20,5).
Nhận định: 
Dưới góc độ quản trị công ty, chuyển giá là 
hoạt động doanh nghiệp được phép thực hiện, 
bởi vì đó là quyền được tự do định đoạt về giá cả 
trên thị trường nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn 
trong quan hệ giữa công ty mẹ và công ty con. 
Tuy nhiên, trong giao dịch quốc tế, sự lựa chọn 
giá chuyển giao nội bộ khác nhau cũng sẽ ảnh 
hưởng đến khoản thuế phải nộp khác nhau. Bên 
cạnh đó, việc quản lý giá trên bình diện quốc tế là 
vấn đề phức tạp không chỉ đối với Việt Nam mà 
còn đối với các quốc gia khác. Do vậy, để ngăn 
chặn tình trạng chuyển giá, thì cơ quan quản lý 
cần phải tạo dựng được mối liên kết kinh tế giữa 
các khu vực kinh tế trong và ngoài nước, đồng 
thời cần thực hiện những khuyến nghị được trình 
bày ở phần 3 của bài viết này.
2.2. Nghiên cứu thêm các trường hợp 
chuyển giá khác 
Ở chiều ngược lại (dựa theo hình 1), ta xem 
thêm các trường hợp chuyển giá với các tình 
huống sau:
- Trường hợp các công ty nước ngoài đầu tư 
vào Việt Nam
Thuế suất thuế TNDN hiện nay tại Việt Nam 
là 22% (vừa giảm từ 25% trong năm 2014), 
trong khi nhiều quốc gia khác thuế suất chỉ trên 
dưới 10%, thậm chí nhiều quốc gia như Andorra, 
United Arab Emirates,... thuế suất là 0%. Như 
vậy, để thực hiện hành vi chuyển giá, nhà đầu tư 
nước ngoài sẽ lập công ty mẹ ở các quốc gia có 
thuế suất thấp - như tại British Virgin Islands – 
và công ty con (A) đóng tại Việt Nam sẽ bán sản 
phẩm cho công ty con (B) khác, cũng đóng tại 
Việt Nam với giá bằng giá gốc để tránh nộp thuế 
tại Việt Nam – sau đó bên mua (công ty B) sẽ bán 
lại cho bên thứ ba để thu lãi.
Do thuế suất thuế TNDN tại những quốc gia 
nơi công ty trú đóng bằng 0 hoặc ở mức rất thấp, 
nên sẽ tránh được việc đóng thuế TNDN hoặc 
phải đóng thuế TNDN ở mức rất thấp.
Để thấy rõ hơn, ta nghiên cứu thêm một 
trường hợp sau: trong điều kiện thuế suất thuế 
TNDN ở Hong Kong là 17,5%, còn thuế suất 
thuế TNDN ở Việt Nam là 22%. Chi nhánh ở 
Hong Kong sẽ có thể tăng giá chuyển giao hàng 
hóa và dịch vụ cho chi nhánh ở Việt Nam. Nếu 
khoản nâng giá là 100.000USD thì lợi nhuận báo 
cáo ở Hong Kong sẽ tăng lên 100.000USD, khi 
đó thuế doanh nghiệp phải nộp ở Hong Kong 
tăng thêm 17.500USD. Trong khi đó lợi nhuận ở 
Việt Nam bị giảm đi 100.000USD, tức là số thuế 
phải đóng ở Việt Nam sẽ giảm đi 22.000USD. 
Như vậy thông qua chuyển giá quốc tế công ty 
Tên quốc gia Thuế suất thuế TNDN
Andorra 0%
British Virgin Islands 0%
United Arab Emirates 0%
Montenero 9%
Albania, Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Burkina Faso, Cyprus. 10%
Bảng 1: Danh sách các quốc gia có thuế suất thuế TNDN ≤ 10%
Nguồn: Wikipedia.com
này đã tiết kiệm được số tiền là 4.500 USD.
Một ví dụ khác nữa là trường hợp của công 
ty Foster’s Việt Nam đã né tránh việc nộp thuế 
thông qua hành động chuyển giá như sau: Vào 
thời điểm mà giá bán một két bia Foster’s được 
công ty bia Foster’s Việt Nam bán cho các đại lý 
là 240.000 VND/két với thuế suất thuế tiêu thụ 
đặc biệt cho bia chai là 75% thì mỗi két bia phải 
đóng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) là:
Giá tính thuế TTĐB = Giá bán đã có thuế 
TTĐB / (1+ thuế suất thuế TTĐB) = 240.000 / 
(1+75%) = 137.143VND.
Như vậy, với giá bán một két bia là 240.000 
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
52 SỐ 10 - THÁNG 02/2016
VND thì công ty bia Foster’s Việt Nam phải có 
nghĩa vụ nộp thuế tiêu thụ đặc biệt cho nhà nước 
là 102.857 VND. Với thuế suất thuế giá trị gia 
tăng là 5% thì tổng cộng thuế TTĐB và thuế 
GTGT chủ đầu tư của Foster’s Việt Nam phải 
nộp là 102.837 + 12.000 = 114.857VND. 
Với một số thuế nộp lớn như vậy thì chủ đầu 
tư của Foster’s Việt Nam đã tìm cách để lách 
thuế và nộp số thuế nhỏ hơn. Chủ đầu tư Fos-
ter’s tại Việt Nam đã quyết định thành lập thêm 
một công ty TNHH Foster’s Việt Nam. Công ty 
này có nhiệm vụ chuyên thực hiện nhiệm vụ tiêu 
thụ sản phẩm do nhà máy bia Foster’s sản xuất 
ra. Giá bán một két bia Foster’s của nhà máy 
bia cho công ty TNHH Foster’s Việt Nam chỉ là 
137.500VND. 
Với giá bán như vậy thì thuế TTĐB phải nộp 
cho mỗi két bia sẽ là: [137.500/(1+75%)] x 75% 
= 58.929VND, công ty TNHH Foster’s Việt Nam 
bán bia ra thị trường thì công ty này phải nộp 
thêm thuế GTGT là 5%. Giả sử giá bán một két 
bia không đổi vẫn là 240.000VND/két thì tổng 
cộng số thuế TTĐB và thuế GTGT mà chủ đầu 
tư phải nộp trong trường hợp chủ đầu tư thành 
lập thêm công ty TNHH Foster’s Việt Nam cho 
mỗi két bia là 58.929 + 12.000 = 70.929VND.
Nếu chúng ta đem so sánh tổng số tiền thuế 
phải nộp của chủ đầu tư trước và sau khi thành 
lập công ty TNHH Foster’s Việt Nam thì chúng 
ta có thể thấy là chủ đầu tư nước ngoài đã tiết 
kiệm được một khoản tiền thuế phải nộp là 
43.928VND. 
Trường hợp chuyển giá giữa các doanh 
nghiệp trong nước
Giả dụ công ty B và C đều là công ty con của 
tập đoàn A. Công ty B áp dụng mức thuế suất 
thuế TNDN 22%. Công ty C kinh doanh ở địa 
bàn kinh tế - xã hội khó khăn nên được áp dụng 
mức thuế suất thuế TNDN 10%. Khi B cung cấp 
vật tư cho C với giá thấp hơn giá ‘thị trường giao 
dịch sòng phẳng’ thì làm cho lợi nhuận trước 
thuế TNDN của B giảm đi, còn lợi nhuận trước 
thuế TNDN của C tăng lên tương ứng. Phần lợi 
nhuận tăng lên ở công ty C chỉ phải chịu thuế 
TNDN với thuế suất 10%. Nếu bán đúng giá thị 
trường thì phần lợi nhuận này nằm ở công ty B 
và phải chịu thuế suất 22%. Như vậy, nếu xét 
riêng biệt thì công ty B thiệt, còn công ty C được 
lợi. Nhưng xét tổng thể thì tổng thuế phải nộp 
của cả hai công ty đã giảm đi.
Đại diện Cục Thuế TP.HCM cho biết, chuyển 
giá được thực hiện thông qua việc lập nhiều 
công ty con tại nhiều địa phương để hưởng ưu 
đãi thuế. Các công ty khác trong tập đoàn sẽ dồn 
doanh thu cho công ty được hưởng ưu đãi thuế 
nhằm giảm số thuế phải nộp, sau đó các công ty 
lách luật bằng cách ngưng hoạt động hoặc giải 
thể khi hết ưu đãi và lập công ty khác để hưởng 
ưu đãi từ đầu.
Vì theo quy định của pháp luật “doanh 
nghiệp thành lập mới từ dự án đầu tư tại địa bàn 
có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, 
khu kinh tế, khu công nghệ cao; doanh nghiệp 
thành lập mới từ dự án đầu tư thuộc lĩnh vực 
công nghệ cao, nghiên cứu khoa học và phát 
triển công nghệ, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng 
đặc biệt quan trọng của Nhà nước, sản xuất sản 
phẩm phần mềm; doanh nghiệp thành lập mới 
hoạt động trong lĩnh vực giáo dục - đào tạo, dạy 
nghề, y tế, văn hóa, thể thao và môi trường được 
miễn thuế tối đa không quá 4 năm và giảm 50% 
số thuế phải nộp tối đa không quá 9 năm tiếp 
theo” (Điều 14 Luật thuế Thu nhập doanh 
nghiệp).
Đại diện Sở Kế hoạch đầu tư tỉnh Bình Phước 
cho biết, toàn tỉnh có các huyện Lộc Ninh, Bù 
Đăng, Bù Đốp có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt 
khó khăn và các huyện như Đồng Phú, Phước 
Long, Chơn Thành, Bình Long là các huyện có 
điều kiện kinh tế xã hội khó khăn được hưởng 
chính sách ưu đãi về thuế TNDN theo quy định. 
Vì vậy nhiều doanh nghiệp ở các địa bàn khác 
như TP.HCM đã đến thành lập doanh nghiệp, 
đầu tư dự án tại các vùng này. Mặc dù những 
doanh nghiệp này chưa hoạt động gì nhiều, tuy 
nhiên cũng có những doanh thu và lợi nhuận 
nhất định. Nhưng Nhà nước lại không thu được 
đồng thuế nào vì doanh nghiệp đang hoạt động 
trong thời hạn được miễn giảm thuế TNDN theo 
quy định về ưu đãi đầu tư.
Kết quả nghiên cứu qua những nội dung 
trên có thể rút ra nhận định sau: Tất cả các 
trường hợp trình bày trên cho thấy chuyển giá 
xuất hiện khi có những điều kiện nhất định. Đó 
là: Sự chênh lệch về thuế suất thuế TNDN giữa 
các quốc gia khác nhau; có quy định nhiều mức 
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
53SỐ 10 - THÁNG 02/2016
thuế suất thuế TNDN với những đối tượng khác 
nhau trong một quốc gia, chẳng hạn như quy 
định các mức thuế suất ưu đãi thấp hơn thuế suất 
phổ thông; có các quy định về miễn, giảm thuế 
suất thuế TNDN có thời hạn. Việc xác định giá 
giao dịch giữa các thành viên của các bên liên 
kết không thay đổi tổng lợi ích chung nhưng có 
thể làm thay đổi tổng nghĩa vụ thuế của họ. 
3. Kết luận và khuyến nghị giải pháp chống 
chuyển giá ở Việt Nam nhằm hạn chế việc dựa 
vào chênh lệch về thuế suất thuế TNDN giữa 
các quốc gia. 
Phòng và chống chuyển giá luôn là một vấn 
đề mới và phức tạp. Do đó, Việt Nam cần có 
sự tham khảo, nghiên cứu kinh nghiệm chống 
chuyển giá từ các nước phát triển, cần bổ sung 
vào Luật quản lý thuế về cơ chế xác định trước 
về thuế để có cơ sở lựa chọn phương án xử lý 
phù hợp hoặc những quy định trong luật về 
nguyên tắc cho phép áp dụng cơ chế xác định 
trước về thuế và sẽ hướng dẫn chi tiết trong văn 
bản dưới luật. 
Trước mắt, cần thực hiện việc thí điểm chống 
chuyển giá ở một số ngành có độ rủi ro cao như 
lắp ráp linh kiện điện tử, may mặc, cơ khí  để 
có điều kiện tập trung cán bộ thuế. Kế đó là phải 
tổ chức thống kê phân loại doanh nghiệp có vốn 
đầu tư nước ngoài đang hoạt động tại địa phương 
theo các tiêu chí: quốc tịch của chủ doanh nghiệp 
thuộc quốc gia nào, ngành nghể kinh doanh, thời 
gian thực tế đầu tư, tổng số lỗ, số tiền đã hoàn 
thuế  Đối với trường hợp có nghi vấn chuyển 
giá, cơ quan thuế có quyền yêu cầu bốc tách giá 
kê khai trên từng hạng mục để tính thuế nguyên 
liệu đầu vào, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp 
xuất trình hồ sơ xuất xứ, bảng quy trình sản 
xuất dựa theo đó so sánh với giá thị trường.
Về lâu dài, ngành thuế cần tăng cường chất 
lượng nguồn nhân lực, đào tạo những cán bộ 
am hiểu luật pháp quốc tế, giỏi ngoại ngữ, đồng 
thời nên nghiên cứu lộ trình hạ thuế suất thuế 
TNDN (khoảng 15-18%), như vậy sẽ giảm thiểu 
được hoạt động chuyển giá với mục đích lách 
luật, trốn thuế của các công ty đa quốc gia (nơi 
công ty trú đóng có thuế suất bằng 0 hoặc ở mức 
rất thấp). Cần xây dựng Luật Chống chuyển giá, 
đồng thời sửa đổi bổ sung các văn bản pháp luật 
có liên quan như: Luật Doanh nghiệp, Luật Ðầu 
tư, Luật Thương mại, Luật Cạnh tranh, Luật 
Thuế TNDN, Luật Dân sự - hình thành cơ quan 
chuyên trách chống chuyển giá ở cấp Trung 
ương và các Tỉnh, thành phố nhằm chỉ đạo thực 
hiện thông suốt – có như vậy mới chống được 
hành vi chuyển giá, tạo môi trường cạnh tranh 
lành mạnh, bảo đảm thu đúng, thu đủ cho ngân 
sách Nhà nước. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Nguyễn Hoàng Giang (2014), “Hoạt động đầu tư và thị trường tài chính Châu Á trước tác động 
của khủng hoảng từ EU”, Tạp chí khoa học tài chính kế toán (Bộ Tài Chính) 2, tr.20-23.
[2] Nguyễn Hoàng Giang (2006), Bài tập quản lý tài chính nhà nước, NXB Lao động Xã hội, Hà 
Nội.
[3] Nguyễn Phú Giang, Nguyễn Hoàng Giang (2010), Giáo trình kế toán quốc tế, NXB Tài chính, 
Hà Nội.
[4] Nguyễn Hoàng Giang (2006), Quản trị tài chính doanh nghiệp, NXB Lao động Xã hội, Hà Nội.
[5] Nghị định 83/2013/NĐ-CP hướng dẫn Luật quản lý thuế sửa đổi.
[6] Phạm Hùng Tiến (2012), “Bàn về chống chuyển giá trong giai đoan hiện nay”, Tạp chí Khoa 
học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 28, tr36-48.
[7] Nguyễn Quang Tiến (2012), “Quản lý thuế đối với hoạt động chuyển giá, thực trạng và giải 
pháp”, Tạp chí Tài chính.
[8] Tài liệu Hội nghị chuyên đề về chống thất thu thuế và nợ đọng thuế, Tổng cục Thuế tổ chức 
tháng 2/2013.
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
54 SỐ 10 - THÁNG 02/2016