Cách mạng 4.0 và những vấn đề đặt ra với kiểm toán viên nhà nước

6CAÙCH MAÏNG COÂNG NGHIEÄP 4.0 VAØ NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG TÔÙI NGAØNH NGHEÀ KEÁ TOAÙN - KIEÅM TOAÙN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁNSố 121 - tháng 11/2017
CAÙCH MAÏNG 4.0 VAØ NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ ÑAËT RA 
VÔÙI KIEÅM TOAÙN VIEÂN NHAØ NÖÔÙC
PGS.TS. NGUYỄN ĐìNH HòA*
*Phó Giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng Nghiệp vụ Kiểm toán, Kiểm toán nhà nước
Hiện nay, thế giới đang trong giai đoạn bản lề của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (hay còn gọi cách mạng công nghiệp - CMCN 4.0), loài người đang chứng kiến hàng loạt những đột phá khoa học và tiến bộ công nghệ, đây là những xu hướng và động lực dẫn dắt CMCN 4.0. Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ mở ra kỷ nguyên mới của sự lựa chọn các 
phương án đầu tư kinh doanh, tiêu dùng, tối ưu hóa sử dụng các nguồn lực, phạm vi mức độ tác động làm 
biến đổi cơ bản hệ thống sản xuất và quản trị xã hội cả chiều rộng lẫn chiều sâu, thúc đẩy năng suất lao 
động và hiệu quả, tạo bước đột phá về tốc độ phát triển về mọi mặt của đời sống xã hội. Để góp phần nhận 
thức về bản chất và những tác động của CMCN 4.0 nói chung và đến quản trị xã hội và kiểm toán nói 
riêng, bài báo sẽ tập trung phân tích 3 nội dung chính sau đây: (i) Nhận diện bản chất của CMCN 4.0;(ii) 
Những vấn đề đặt ra với Kiểm toán viên nhà nước (KTVNN);(iii) Cách thích ứng với cách mạng 4.0 đối 
với KTVNN.
Từ khóa: Cách mạng 4.0, những vấn đề đặt ra với kTVNN trong CMCN 4.0.
Industrial revolution 4.0 and emerging challenges facing auditors of SAV
Today, the world is at the hinge of the 4th Industrial Revolution (or the so-called Industrial Revolution - 
Industry 4.0), human beings are witnessing a series of scientific breakthroughs and technological advances 
which are the trends and driving force of Industry 4.0. Industrial Revolution 4.0 will usher in a new era 
of choice for business investment alternatives, optimizing the use of resources, the extent of impact that 
fundamentally transforms production and governance systems. to promote productivity and efficiency, 
making a breakthrough in the speed of development in all aspects of social life. In order to contribute to the 
perception of the nature and impacts of Industry 4.0 in general and to social administration and auditing 
in particular, this paper focuses on three main areas: (i) Identify the nature of Industry 4.0; (ii) Issues facing 
state auditors; (iii) How state auditors respond to Industry 4.0.
 keywords: Industrial Revolution 4.0, Issues of Industry 4.0 facing state auditors.
1. Nhận diện về cách mạng công nghiệp 4.0
Tất cả những phát triển mới và các công nghệ 
mới trong CMCN 4.0 đều có đặc điểm chung: tận 
dụng sức mạnh lan tỏa của công nghệ số hóa và 
công nghệ thông tin (CNTT). Các xu thế lớn của 
công nghệ mới có thể được chia thành 3 nhóm: Vật 
lý (hữu hình), kỹ thuật số và sinh học. Cả ba đều 
liên quan chặt chẽ với nhau và với các công nghệ 
khác để đem lại lợi ích vượt trội cho nhau dựa vào 
những khám phá và tiến bộ của từng nhóm. Nói 
cách khác, đây là sự dung hợp của các công nghệ 
khác nhau và sự tương tác của chúng trên các lĩnh 
vực vật lý, số và sinh học - đây là yếu tố căn bản 
7NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 121 - tháng 11/2017
nhất khiến CMCN 4.0 khác biệt với các cuộc cách 
mạng trước đó.[7]
(1) Vật lý: Bốn đại diện chính của xu hướng lớn 
về phát triển công nghệ trong lĩnh vực vật lý tiêu 
biểu nhất là:
- Xe tự lái: Những xe ô tô này xử lý một lượng 
lớn dữ liệu cảm biến từ các radar, máy ảnh, máy đo 
khoảng cách bằng siêu âm, GPS (global positioning 
system - hệ thống định vị toàn cầu) và bản đồ được 
gắn trên xe. 
- Công nghệ in 3D: Hay được gọi là chế tạo 
cộng; in 3D bao gồm việc tạo ra một đối tượng vật 
lý bằng cách in theo các lớp từ một bản vẽ hay một 
mô hình 3D có trước. Công nghệ này khác hoàn 
toàn so với chế tạo trừ, lấy đi các vật liệu thừa từ 
phôi ban đầu cho đến khi thu được hình dạng 
mong muốn. Ngược lại, công nghệ in 3D bắt đầu 
với vật liệu rời và sau đó mới tạo ra một sản phẩm 
ở dạng ba chiều từ mẫu kỹ thuật số.
- Khoa học robot cao cấp: Siêu tự động hóa cộng 
với trí tuệ nhân tạo - AI (Artificial Intelligence) 
khiến việc tự động hóa phát triển mạnh hơn, thậm 
chí với những kỹ năng trước đây chỉ có con người 
sở hữu mà thôi. 
- Vật liệu mới: Với thuộc tính mà mà chỉ cách 
đây vài năm vẫn còn được coi là viễn tưởng, những 
vật liệu mới đang được đưa ra thị trường (như 
nano... Về tổng thể, chúng nhẹ hơn, bền hơn, có thể 
tái chế và dễ thích ứng; vật liệu thông minh tự phục 
hồi hoặc tự làm sạch, các kim loại có khả năng khôi 
phục lại hình dạng ban đầu, gốm sứ và pha lê biến 
áp lực thành năng lượng và nhiều vật liệu khác nữa 
gọi là áp điện...)
(2) Kỹ thuật số: Những yếu tố cốt lõi của Kỹ 
thuật số trong CMCN 4.0 sẽ là: Trí tuệ nhân tạo 
(AI), Vạn vật kết nối - Internet of Things (IoT) và 
dữ liệu lớn (Big data), công nghệ blockchain, kinh 
tế số...
- Trí tuệ nhân tạo hay trí thông minh nhân tạo 
là trí tuệ do con người lập trình tạo nên với mục 
tiêu giúp máy tính có thể tự động hóa các hành vi 
thông minh như con người. Trí tuệ nhân tạo khác 
với việc lập trình logic trong các ngôn ngữ lập trình 
là ở việc ứng dụng các hệ thống học máy (machine 
learning) để mô phỏng trí tuệ của con người trong 
8CAÙCH MAÏNG COÂNG NGHIEÄP 4.0 VAØ NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG TÔÙI NGAØNH NGHEÀ KEÁ TOAÙN - KIEÅM TOAÙN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁNSố 121 - tháng 11/2017
các xử lý mà con người làm tốt hơn máy tính. Cụ 
thể, AI giúp robot có được những trí tuệ của con 
người như: biết suy nghĩ và lập luận để giải quyết 
vấn đề, biết giao tiếp bởi hiểu ngôn ngữ, tiếng nói, 
biết học và tự thích nghi. v.v
- Sự xuất hiện Internet của vạn vật. Mô tả đơn 
giản nhất, có thể coi IoT là mối quan hệ giữa vạn 
vật (từ sản xuất đến tiêu dùng sản phẩm và dịch vụ, 
địa điểm, v.v) và con người thông qua các công 
nghệ kết nối và các nền tảng khác nhau. Theo các 
chuyên gia, IoT có thể tạo ra một cuộc cách mạng 
công nghiệp mới, khiến cả nền kinh tế thế giới và 
đời sống nhân loại phải chuyển mình theo.
- Big data (số liệu lớn)
Thuật ngữ “Big data” là một tập hợp dữ liệu rất 
lớn mà các kỹ thuật điện toán thông thường không 
thể xử lý được. Thuật ngữ “Big data” không chỉ đề 
cập tới dữ liệu mà còn chỉ cơ cấu tổ chức dữ liệu, 
các công cụ và công nghệ liên quan.
Theo định nghĩa của Gartner, nhà nghiên cứu 
công nghệ số của Mỹ thì “Big Data là tài sản thông 
tin, mà những thông tin này có khối lượng dữ liệu 
lớn, tốc độ cao và dữ liệu đa dạng, đòi hỏi phải có 
công nghệ mới để xử lý hiệu quả nhằm đưa ra được 
các quyết định hiệu quả, khám phá được các yếu tố 
ẩn sâu trong dữ liệu và tối ưu hóa được quá trình 
xử lý dữ liệu”.
Số hóa tài liệu là quá trình chuyển đổi các dạng 
dữ liệu, tài liệu truyền thống như các bản viết tay, 
bản in trên giấy, hình ảnh, âm thanh, phim, dữ 
liệu toàn văn với nhiều định dạng khác nhau sang 
dạng chữ hoặc hình ảnh và được lưu trữ trên máy 
tính. Số hóa tài liệu với sự phát triển mạnh mẽ của 
CNTT thì đây là xu hướng tất yếu của thời đại. 
Và lựa chọn công nghệ số hóa tài liệu thông minh 
chính là công cụ quản trị, kiểm tra, giám sát hiệu 
quả trong đó kiểm toán không phải là ngoại lệ.
Việc số hóa tài liệu và vật thể hữu hình sẽ giúp 
giảm thiểu đáng kể diện tích, không gian lưu giữ; 
giúp cho việc bảo quản, duy trì tuổi thọ của tài liệu 
truyền thống được lâu hơn. Công tác này cũng giúp 
dễ dàng mở rộng phạm vi cộng đồng người sử dụng 
nguồn tài nguyên thông tin của cơ quan thông tin, 
thư viện và tiện lợi trong việc truy xuất tìm kiếm 
thông tin ở bất kỳ đâu vào bất cứ thời điểm nào 
một cách nhanh chóng, dễ dàng. Đây là những cơ 
hội và điều kiện cho hoạt động kiểm toán có chất 
lượng và hiệu quả.
Không giống như các cuộc cách mạng trước - 
thường diễn ra theo xu hướng phát minh mới làm 
mờ đi phát minh cũ, IoT được tin là sẽ tạo cơ hội 
cho tất cả các ngành nghề đều được hưởng lợi. IoT 
gia tăng cũng có nghĩa là việc truyền tải dữ liệu và 
giao tiếp qua internet tăng lên. Chính vì thế mà tất 
cả các công ty, ngành nghề đều có thể sử dụng các 
dữ liệu đó để phân tích và quyết định chiến lược 
cạnh tranh giành lấy thành công cho mình trong 
tương lai.
- Blockchain
Blockchain là một cơ sở dữ liệu phân cấp lưu 
trữ thông tin trong các khối (block) thông tin được 
liên kết (chain) với nhau bằng mã hóa và mở rộng 
theo thời gian. Mỗi khối thông tin đều chứa thông 
tin về thời gian khởi tạo và được liên kết tới khối 
trước đó, kèm một mã thời gian và dữ liệu giao 
dịch. Blockchain được thiết kế để chống lại việc 
thay đổi của dữ liệu: Một khi dữ liệu đã được mạng 
lưới chấp nhận thì sẽ không có cách nào thay đổi 
được nó.
Blockchain được đảm bảo nhờ cách thiết kế sử 
dụng hệ thống tính toán phân cấp với khả năng chịu 
lỗi byzantine cao. Vì vậy sự đồng thuận phân cấp 
có thể đạt được nhờ blockchain. Do đó, blockchain 
phù hợp để ghi lại những sự kiện, hồ sơ y tế, xử lý 
giao dịch, công chứng, danh tính và chứng minh 
nguồn gốc. Việc này có tiềm năng giúp xóa bỏ các 
hậu quả lớn khi dữ liệu bị thay đổi trong bối cảnh 
thương mại toàn cầu.
Blockchain được xem như “sổ cái kỹ thuật” lưu 
trữ toàn bộ thông tin, giao dịch và đều được mã 
hóa. Và điều rất hay bởi nó là cuốn sổ cái mở và vô 
hạn. Đó là bất cứ người nào nằm trong mạng ngang 
hàng đều có thể xem thông tin tuy nhiên không ai 
có thể thay đổi thông tin đã được mã hóa đã được 
9NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 121 - tháng 11/2017
đưa vào các khối. Sử dụng blockchain là để lưu trữ 
và xác nhận việc trao đổi đồng tiền thuật toán hay 
còn gọi là tiền ảo.[7]
- Kinh tế số (Digital economy)
Kinh tế số là mạng lưới các hoạt động kinh tế 
toàn cầu được hỗ trợ bởi CNTT và truyền thông 
(ICT). Nói một cách đơn giản thì kinh tế số là 
một nền kinh tế dựa trên công nghệ số (digital 
technology). Kinh tế số là chuyển hóa mọi mặt đời 
sống kinh tế từ tương tác đến các giao dịch và nó 
thúc đẩy sự sáng tạo trong nền kinh tế. (Ví dụ việc 
giao dịch qua internet và smartphone đã làm cho 
tiền giấy, thẻ tín dụng trở nên thừa thãi và nó thúc 
đẩy đồng tiền mới và phương thức lưu trữ tiền mới 
ra đời. Điển hình là tiền ảo và ví điện tử)
(3) Sinh học
Với sức mạnh của máy tính, các nhà khoa học 
không còn phải dùng phương pháp thử, sai và thử 
lại, thay vào đó họ thử nghiệm cách thức mà các 
biến dị gen gây ra các bệnh lý đặc thù. Bước tiếp 
theo sẽ là sinh học tổng hợp. Công nghệ này sẽ giúp 
chúng ta có khả năng tùy biến cơ thể bằng cách sửa 
lại ADN và nhân bản người vô tính theo ý muốn. 
Đặc biệt, những thành tựu mới trong lĩnh vực sinh 
học phân tử, sinh học tổng hợp và di truyền học, 
với sự hỗ trợ của những phương tiện hiện đại, đã 
giúp giải mã nhanh các hệ gen, tìm hiểu sâu về 
mật mã di truyền, có thể giúp chỉnh sửa mã gen để 
chữa các bệnh di truyền, tạo ra những giống cây 
trồng mới trong nông nghiệp có những tính năng 
thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu, chống 
sâu bệnh.
Nguồn: thuonghieucongluan.com.vn (4.5.2017)
Như vậy, bản Chất cuộc CM 4.0 là cuộc cách mạng 
số, thông qua các công nghệ như Internet vạn vật, trí 
tuệ nhân tạo , thực tế ảo (virtual reality-VR), tăng 
cường thực tại ảo (Augmented Reality - AR), mạng 
xã hội, di động, phân tích dữ liệu lớn, điện toán đám 
mây (Social, Mobile, Analytics, Cloud - SMAC)... để 
chuyển hóa toàn bộ thế giới thực thành thế giới số, 
hay nói cách khác mọi thực thể của thế giới thực đều 
có phiên bản thế giới số và dùng thế giới số này để điều 
hành trở lại thế giới thực.
10
CAÙCH MAÏNG COÂNG NGHIEÄP 4.0 VAØ NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG TÔÙI NGAØNH NGHEÀ KEÁ TOAÙN - KIEÅM TOAÙN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁNSố 121 - tháng 11/2017
2. Những vấn đề đặt ra đối với kiểm toán viên 
nhà nước
Với sự tiến bộ vượt bậc của CMCN 4.0 đã tạo ra 
những thách thức đối với KTVNN đó là: Nền kinh 
tế số; big data; đồng tiền ảo; robot với trí tuệ nhân 
tạo có thể thay thế công việc của KTV; tác động của 
CMCN 4.0 đến khách thể kiểm toán...
- Nền kinh tế số trong CMCN 4.0 dựa trên nền 
tảng công nghệ số và tích hợp tất cả các công nghệ 
thông minh để tối ưu hóa quy trình, phương thức 
sản xuất và tiêu dùng: với những công nghệ đang 
và sẽ có tác động lớn như công nghệ in 3D, công 
nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ 
tự động hóa, robot
Cho phép mọi giao dịch thông qua IoT và công 
nghệ tài chính (Fintech) và số liệu lớn do đó công 
tác quản lý, điều hành, kiểm tra, giám sát, kiểm 
toán nền kinh tế phải thay đổi và thích ứng với 
công nghệ số.
Các thành phần kinh tế số bao gồm các thành 
phần ẩn và thành phần hiện:
+ Các thành phần kinh tế số ẩn bao gồm cơ 
sở hạ tầng CNTT kèm theo như phần cứng, phần 
mềm, hệ thống mạng
+ Các thành phần kinh tế số hiện bao gồm kinh 
doanh trực tuyến (e-business) và thương mại điện 
tử (e-commerce).
Bức tranh đan xen giữa kinh tế số và kinh tế 
truyền thống càng ngày trở nên rõ nét hơn. Kinh tế 
số không đơn thuần là chuyển dịch từ kinh doanh 
(KD) trực tiếp mặt đối mặt (face to face) sang trực 
tuyến (online). Kinh tế số là chuyển hóa mọi mặt 
đời sống kinh tế từ tương tác đến các giao dịch và 
nó thúc đẩy sự sáng tạo trong nền kinh tế từ sản 
xuất đến tiêu dùng, đặc biệt tác động đến hệ thống 
ngân hàng (NH) ở những điểm sau đây:
+ Mô hình NH số hoạt động dựa trên nền tảng 
CNTT thông qua các thiết bị số kết nối với các 
phần mềm máy tính qua mạng Internet trên thực 
tế đã, đang và sẽ làm thay đổi toàn bộ cấu trúc hệ 
thống của NH và cung cấp nhiều dịch vụ hiện đại 
của hệ thống NH. 
+ Những sản phẩm (SP) dịch vụ tài chính mới 
như M-POS, internet banking, mobile banking, 
công nghệ thẻ chip, ví điện tử ngày càng phát 
triển mạnh tạo thuận lợi cho người dân trong việc 
sử dụng dịch vụ NH hiện đại và tiết kiệm chi phí 
giao dịch tiến tới chi phí bằng 0.
+ CMCN 4.0 sẽ làm thay đổi hoàn toàn kênh 
phân phối và các SP dịch vụ NH truyền thống và 
trải nghiệm khách hàng đang dần trở thành xu 
hướng vượt trội.
+ Smartphone đã thay đổi cách con người giao 
tiếp và tương tác, kéo theo sự thay đổi trong kênh 
phân phối, mạng lưới bán hàng và cách thiết kế SP 
dịch vụ của các NH. Kênh bán hàng qua Internet, 
Mobilebanking, Tablet Banking, mạng xã hội, phát 
triển NH kỹ thuật số, giao dịch không giấy tờ là 
xu thế phát triển mạnh. Đặc biệt, việc sử dụng các 
công nghệ như giao tiếp qua web (web-chat) và 
Skype ngày càng nhiều hơn.
+ Với trí tuệ nhân tạo giúp robot có được những 
trí tuệ của con người như: biết suy nghĩ và lập luận 
để giải quyết vấn đề, biết giao tiếp do hiểu ngôn 
ngữ, tiếng nói, biết học và tự thích nghi. v.v. đặc 
biệt là ưu điểm có thể làm việc 24/24, không cần 
trả lương, đóng thuế, bảo hiểm robot càng làm 
việc càng thông minh, có khả năng ghi nhớ, học 
hỏi vô tận...
+ CMCN 4.0 cũng sẽ tạo ra những bước tiến 
mới trong thay đổi cách giao tiếp và xử lý nghiệp vụ 
thông qua tương tác và giao tiếp điện tử.
+ Robot tiến tới sẽ đảm nhiệm việc quản lý 
danh mục rủi ro, quản lý khách hàng, quản lý cơ sở 
dữ liệu, danh mục đầu tư... 
- Tác động của công nghệ blockchain
Hiện nay người ta chia blockchain thành 3 
version:
+ Version 1 là ứng dụng vào tiền thuật toán 
(tiền ảo hay tiền điện tử).
+ Version 2 ứng dụng trong xử lý TC và NH.
+ Version 3 vượt qua khuôn khổ tài chính và 
ứng dụng ở tất cả các ngành nghề khác.
11NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 121 - tháng 11/2017
+ Những đồng tiền ảo lớn nhất hiện nay bao 
gồm: Bitcoin, Onecoin, Lifecoin, Ethereum, 
Ripple... trong đó lớn nhất là bitcoin
+ Những khối block này được liên kết từ những 
hóa đơn thanh toán cùng với đủ thông tin về thời 
điểm cũng như khoản tiền được giao dịch. Không 
những thế, những block này sẽ trở thành các mắt 
xích trong cả dãy blockchain. 
Sự phát triển của bitcoin cũng như các tiền điện 
tử khác không phải do NH Trung ương phát hành 
sẽ buộc NH Trung ương các nước phải thay đổi 
cách thức điều hành chính sách tiền tệ để thích ứng 
do khả năng ảnh hưởng tới các chỉ số tiền tệ trong 
mục tiêu ổn định giá cả. NH trung ương cũng phải 
đối mặt với rủi ro rơi vào tình trạng giống đô la hóa 
vì bitcoin có thể làm cho việc giao dịch ngoại hối 
trở nên hết sức dễ dàng. Những dịch vụ như PayPal 
hoặc e-gold làm cho người dân của một quốc gia dễ 
dàng quy đổi tiền của mình sang một loại ngoại tệ 
mạnh hơn. Sự phát triển của bitcoin cũng có thể có 
những tác động tới hệ số tạo tiền đẩy nhanh tốc độ 
Nguồn: GENK.vn
12
CAÙCH MAÏNG COÂNG NGHIEÄP 4.0 VAØ NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG TÔÙI NGAØNH NGHEÀ KEÁ TOAÙN - KIEÅM TOAÙN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁNSố 121 - tháng 11/2017
lưu thông tiền mặt trong nền kinh tế nếu được sử 
dụng rộng rãi.
Với phương thức thanh toán mới, đặc biệt thanh 
toán bằng những đồng tiền ảo là vấn đề lớn đặt ra 
với các KTVNN về truy tìm luồng tiền (cash flow).
Vấn đề tiếp theo đặt ra đối với KTVNN là 
CMCN 4.0 sẽ đe dọa đến việc làm kiểm toán truyền 
thống bởi những việc làm có tính chất lặp đi, lặp lại 
sẽ được lập trình cho robot thực hiện. Theo điều 
tra của Đại học Oxford tiến hành từ năm 2013 thì 
97,6% công việc của kế toán sẽ bị tin học hóa trong 
tương lai gần và kiểm toán viên thì đỡ hơn một 
chút với 95,3% công việc sẽ bị tự động hóa thay thế.
- An ninh mạng và bảo mật thông tin
Cuộc CMCN 4.0 với sự phát triển mạnh mẽ về 
khoa học công nghệ sẽ tạo ra những cơ hội lớn cho 
Việt Nam đẩy mạnh ứng dụng CNTT, tự động hóa 
các quy trình kinh doanh, tăng cường khả năng kết 
nối qua các thiết bị di động và tiếp cận với cơ sở dữ 
liệu lớn, đồng thời những tính năng xử lý thông tin 
sẽ được nhân lên bởi những đột phá công nghệ trên 
nhiều lĩnh vực.
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích và cơ hội, 
cuộc cách mạng này cũng đang đặt ra cho Việt 
Nam những hiểm họa khôn lường về an ninh 
mạng, an ninh thông tin, đặc biệt trong bối cảnh 
mà các cuộc tấn công mạng ngày càng gia tăng và 
diễn biến phức tạp. Những nguy cơ từ không gian 
mạng gia tăng tỷ lệ thuận với sự phát triển và ứng 
dụng CNTT vào trong đời sống xã hội. Vì vậy, đảm 
bảo an ninh mạng đòi hỏi phải có giải pháp tổng 
thể từ việc ban hành, thực thi chính sách, pháp luật 
của cơ quan quản lý nhà nước; sự sáng tạo, tự chủ 
trong sản xuất, cung cấp các sản phẩm, dịch vụ 
trên không gian mạng phải gắn với các giải pháp 
công nghệ để đảm bảo an toàn, an ninh của dữ liệu, 
đến ý thức tham gia xây dựng không gian mạng an 
toàn, lành mạnh của mỗi người dân đặc biệt đối với 
KTNN và KTVNN nói riêng.
- Công tác tài chính kế toán thay đổi đòi hỏi 
công tác kiểm toán cũng phải thay đổi cả về phương 
pháp, quy trình và phương thức tiếp cận ở những 
điểm sau đây:
+ Phân tích dữ liệu: Bên cạnh excel thường được 
sử dụng trước đây, sự phát triển của công nghệ sẽ 
cung cấp nhiều công cụ, phần mềm hiện đại hơn, 
do đó KTVNN cần phải có phương pháp mới thích 
hợp để trích xuất thông tin từ big data, cần thiết 
cho việc phân tích.
+ Công nghệ đám mây: Lưu trữ thông tin một 
cách realtime, khối lượng lớn và không bị giới hạn 
nhiều về bộ nhớ như trước đây, là nguồn thông tin 
phong phú và đa dạng để KTVNN sử dụng trong 
quá trình kiểm toán.
+ Quy trình tự động hóa: Đa phần công việc của 
kế toán là những ghi chép đã chuẩn hóa, do vậy 
công nghệ tự động hóa có thể thay thế bộ phận tài 
chính - kế toán nhiều trong các công việc này.
+ Trí thông minh nhân tạo: Bên cạnh công tác 
ghi chép (bookkeeping) đơn giản, trí thông minh 
nhân tạo có thể thay thế con người cả với những 
nghiệp vụ kế toán phức tạp như định giá, lập dự 
phòng. Qua đó, giúp giảm thiểu rất nhiều nhân sự.
+ Công nghệ blockchain: Liên kết tất cả các dữ 
liệu của bộ phận tài chính - kế toán lại với nhau.
3. Cách thích ứng với cách mạng 4.0 đối với 
kTVNN
Để thích ứng với những tác động của CMCN 
4.0, yêu cầu các KTVNN không chỉ đơn thuần mắt 
thấy, tai nghe về CM 4.0 mà phải là người trong 
cuộc để hiểu được bản chất nội dung, cơ chế vận 
hành của CM 4.0, của nền kinh tế số từ đó mới 
có điều kiện kiểm toán trong thực tế để có những 
đánh giá và kiến nghị “tâm phục, khẩu phục”. 
Cách thức quản lý HCNN và quản trị DN trong 
CMCN 4.0 thay đổi nhanh chóng, đòi hỏi KTVNN 
phải thường xuyên cập nhật và học tập suốt đời. Do 
đó, KTVNN cần trang bị 4 kỹ năng - 4C.
- Comunicative skill - Kỹ năng giao tiếp 
(Không chỉ với con người với con người mà giữa 
con người với Robot). Trong thời đại toàn cầu hóa 
13NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 121 - tháng 11/2017
và CMCN 4.0 mỗi một chúng ta sẽ 
trở thành công dân toàn cầu, mỗi 
người lao động phải là kỹ sư toàn 
cầu. Do đó, KTVNN phải học tập 
để giỏi ngoại ngữ đặc biệt là tiếng 
Anh để giao tiếp.
- Creative skill - Kỹ năng sáng 
tạo (để cạnh tranh với AI, với robot)
Chưa bao giờ con người một lúc 
đứng giữa những cơ hội và thách 
thức lớn đến vậy. Tác động rõ rệt 
nhất của cách mạng 4.0 là sự xuất 
hiện của robot có trí tuệ nhân tạo, 
với những tính năng có thể thay thế con người, 
thậm chí còn tối ưu hơn như khả năng tính toán, 
phân tích, ghi nhớ, cùng sức lao động bền bỉ, năng 
suất cao. CMCN 4.0 sẽ tiến tới loại bỏ những công 
việc phổ thông hoặc mang tính chất lặp đi lặp lại, 
thay thế toàn bộ bằng máy móc. Nhưng đồng thời, 
nhu cầu về nguồn lao động có tay nghề cao, tư duy 
sáng tạo, thực hiện những công việc phức tạp, làm 
chủ máy móc lại tăng lên.
Sáng tạo của con người bao gồm: Sáng tạo 
nghệ thuật, sáng tạo sáng chế (khoa học) và sáng 
tạo thủ công (cuộc sống hằng ngày) đây là tính 
vượt trội của con người mà không có robot nào 
thay thế được.
- Critical thingking skill - Kỹ năng về tư duy 
phản biện
Kĩ năng tư duy phản biện bao gồm việc sử dụng 
những luận cứ và dẫn chứng phù hợp để bảo vệ 
quan điểm của mình; tạo mối liên hệ chặt chẽ giữa 
những luận cứ, kết hợp cùng việc đánh giá, phân 
tích, so sánh một cách khách quan, mạch lạc, phù 
hợp, toàn diện, chặt chẽ, có chiều sâu. Đây là kỹ 
năng đặc biệt quan trọng đối với KTVNN, nhất là 
trong việc viết báo cáo kiểm toán.
- Cooperative skill - Kỹ năng hợp tác (với con 
người và với robot)
Ngày nay con người đã sáng tạo ra nhiều máy 
móc giúp con người vượt qua được những hạn chế 
về cơ bắp cũng như trí tuệ hữu hạn của con người 
riêng lẻ, nghĩa là mỗi cá nhân và cộng đồng ngày 
nay đã mạnh lên gấp bội, nhưng chúng ta vẫn cần 
và phải hợp tác chặt chẽ với nhau hơn bao giờ hết. 
Năng lực hợp tác trong thời đại CMCN 4.0 đã trở 
thành nhu cầu tất yếu, bởi có hợp tác mới chia sẻ 
được thông tin, không chỉ hợp tác thuần túy giữa 
con người với nhau mà hợp tác giữa con người với 
robot trong sản xuất và tiêu dùng; 
- KTVNN phải làm chủ CNTT, CMCN 4.0 để 
ứng dụng IoT và khai thác thế giới số trong hoạt 
động kiểm toán.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Klaus Schwab 2016: The Fourth Industrial 
Revolution, 2016;
2. Larry Hatheway, Mastering the Fourth 
Industrial Revolution, Project Syndicate, 
2016;
3. Hermann, Pentek, Otto, 2015: Design 
Principles for Industrie 4.0 Scenarios, 2015;
4. Mike Gault, Forget Bitcoin - What Is the 
Blockchain and Why Should You Care?, 
2015;
5. Website: GENK.vn;
6. thuonghieucongluan.com.vn(4.5.2017);
7. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư bối 
cảnh, các xu hướng lớn và những sản phẩm 
điển hình, Tạp chí Tự động hóa ngày nay, 
5/2016.