Các nhân tố ảnh hưởng đến nợ vay ngắn hạn ngân hàng

46
Soá 8, thaùng 3/2013 46
Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
CAÙC NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN NÔÏ VAY NGAÉN HAÏN NGAÂN HAØNG
ThS. Leâ Phöông Dung*, Nguyeãn Thò Nam Thanh*
Tóm tắt
Bài báo sử dụng số liệu từ báo cáo tài chính quý I năm 2007 đến quý IV năm 2011 của 39 doanh 
nghiệp ngành sản xuất chế biến thực phẩm niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, để xác định 
các nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng nợ vay ngắn hạn ngân hàng của các doanh nghiệp này. Bài báo 
sử dụng mô hình dữ liệu bảng động với cách tiếp cận theo phương pháp: mô hình ảnh hưởng cố định 
(FEM) và mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên (REM). Kết quả nghiên cứu cho thấy, nợ vay ngắn hạn ngân 
hàng của các doanh nghiệp ngành sản xuất chế biến thực phẩm có mối quan hệ cùng chiều với rủi ro 
tín dụng và có mối quan hệ nghịch chiều với cơ cấu tài sản, danh tiếng doanh nghiệp và tỷ lệ nợ ngắn 
hạn ngân hàng kì trước đó.
Abstract
This paper used the data from the financial statements from Quarter I, 2007 to Quarter IV, 2011 of 
39 food manufacturing and processing companies on Viet Nam stock exchange in order to determine the 
main influential factors in using long-term bank debt of these enterprises. The two different methods of 
estimation as Fixed Effects Model (FEM) and Random Effects Model (REM) were used in the research. 
The result showed that the short-term bank debt had a positive relationship with credit risk, and a nega-
tive relationship with the fixed asset ratio, enterprises’ reputation previous short-term bank debt ratio.
1. Đặt vấn đề
Xác định một tỷ lệ vay nợ hợp lý cân bằng giữa nợ ngắn hạn ngân hàng và nợ dài hạn ngân hàng sẽ 
đảm bảo khả năng thanh khoản cho doanh nghiệp cũng như tận dụng hiệu ứng tích cực của đòn cân nợ, 
nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và góp phần gia tăng giá trị doanh nghiệp.
Đã có nhiều nghiên cứu về cấu trúc nợ và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc nợ từ trước đến nay, 
đặc biệt là ở các nước phát triển như nghiên cứu của Shane A. Johnson (1997) và nghiên cứu của Florian 
Peters (2004). Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu thực nghiệm thường không đồng nhất tùy theo phạm vi 
nghiên cứu và phương pháp áp dụng trong xử lý mô hình. Theo đó, nghiên cứu này tiếp tục phân tích các 
nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc nợ của doanh nghiệp theo hướng phát triển mối quan hệ giữa mô hình 
lý thuyết và kết quả thực nghiệm. Cụ thể, chúng tôi tập trung vào nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến 
nợ vay ngắn hạn ngân hàng của doanh nghiệp trong ngành sản xuất chế biến thực phẩm niêm yết trên 
sàn giao dịch chứng khoán TP HCM (HOSE) và sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX).
2. Cơ sở lý thuyết về nợ vay và các nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng nợ vay ngân hàng của 
doanh nghiệp
2.1. Nợ vay ngân hàng và các lý thuyết về nợ vay của doanh nghiệp
Có thể thấy sự phát triển của các doanh nghiệp ở Việt Nam trong thời gian qua có sự đóng góp không 
nhỏ của ngành ngân hàng. Vốn vay ngân hàng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đầu tư xây dựng cơ 
bản, mua sắm máy móc thiết bị cải tiến phương thức kinh doanh, góp phần thúc đẩy quá trình phát triển 
sản xuất kinh doanh được liên tục, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp. 
Theo lý thuyết, vì tài trợ bằng nợ vay rẻ hơn vốn cổ phần do lãi suất mà DN trả cho nợ được miễn 
thuế (thuế được đánh sau lãi vay), nên một DN sử dụng nợ sẽ có khả năng tạo được kết quả hoạt động 
kinh doanh tốt hơn 100% vốn cổ phần do tận dụng lợi ích từ lá chắn thuế của nợ. Trên thực tế, không 
phải giá trị doanh nghiệp tăng mãi khi tỷ suất nợ gia tăng, bởi vì khi gia tăng việc sử dụng nợ sẽ gia tăng 
* Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Ñaø Naüng
47
Soá 8, thaùng 3/2013 47
Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
chi phí khánh tận tài chính, gia tăng khả năng phá sản và sẽ làm giảm giá trị doanh nghiệp, do đó cấu 
trúc tài chính tối ưu là cấu trúc đòi hỏi phải cân bằng giữa lợi ích do sử dụng nợ và chi phí khánh tận 
tài chính. Bên cạnh đó, lí thuyết trật tự phân hạng lại cho rằng nếu một DN phải sử dụng nguồn tài trợ 
bên ngoài thì nhà quản trị sẽ ưu tiên sử dụng nợ vay trước, sau đó là phát hành trái phiếu và giải pháp 
cuối cùng là phát hành cổ phiếu thường. Trật tự này phản ánh động cơ của nhà quản trị tài chính là duy 
trì sự kiểm soát doanh nghiệp, giảm chi phí và tránh được những phản ứng của thị trường chứng khoán.
2.2. Nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng nợ vay ngân hàng của doanh nghiệp
Đã có nhiều nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc nợ của doanh nghiệp tại 
các nước phát triển, những nhân tố được xác định phổ biến bao gồm:
Quy mô doanh nghiệp 
Nghiên cứu của Berlin và Loeys (1988) cho rằng các doanh nghiệp lớn có chi phí đại điện của việc 
ủy quyền giám sát cho ngân hàng, chi phí kiểm soát thấp, ít chênh lệch thông tin hơn với các doanh 
nghiệp khác thường có xu hướng sử dụng nợ vay ngân hàng nhiều hơn. Theo Fama (1985) và Nakamura 
(1989), các DN nhỏ thường sử dụng nợ vay ngân hàng bởi vì những DN này sẽ có lợi thế giảm được chi 
phí thông tin, chi phí giám sát, trong khi ngân hàng có thể thu thập được thông tin thông qua các giao 
dịch trên tài khoản của DN. 
Hiệu quả hoạt động kinh doanh
Hiệu quả hoạt động kinh doanh được đo lường theo các chỉ tiêu: tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu, tỷ 
suất sinh lời tài sản (ROA) và tỷ suất sinh lời vốn chủ sở hữu (ROE). Theo lý thuyết trật tự phân hạng, 
thì các nhà quản lý thích tài trợ cho các dự án bằng nguồn vốn từ nội bộ hơn, sau đó mới đến nguồn 
vốn từ bên ngoài, nghĩa là các DN có tỷ suất sinh lời cao sẽ có tỷ lệ nợ vay thấp. Theo quan điểm của 
Modiglani & Miller thì các DN có hiệu quả hoạt động kinh doanh cao hơn sẽ có động cơ tăng lượng nợ 
nhiều hơn để được khấu trừ chi phí lãi vay.
Cơ cấu tài sản 
Được đo lường bằng giá trị tài sản cố định trên tổng tài sản. Tài sản cố định hữu hình vừa có ý nghĩa 
về giá trị thế chấp cho các khoản vay từ các tổ chức tín dụng, vừa hàm chứa một nguy cơ rủi ro lớn do tác 
động của đòn cân định phí. Theo nghiên cứu của Johnson (1997), giá trị tài sản thế chấp phụ thuộc trực 
tiếp vào giá trị thanh khoản của tài sản đó và kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ trọng tài sản cố định trên 
tổng tài sản có mối quan hệ thuận chiều tỷ suất nợ. Trong khi đó, nghiên cứu của Florian Peters (2004) 
lại cho thấy một mối quan hệ ngược chiều giữa tỷ trọng tài sản cố định trên tổng tài sản và tỷ trọng nợ 
ngân hàng trên tổng nợ.
Cơ hội tăng trưởng
Được đo lường qua tốc độ tăng trưởng của tổng tài sản. Hầu hết các quan điểm tài chính cho rằng có 
mối quan hệ ngược chiều giữa tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ nợ, lý do là các doanh nghiệp có tốc độ tăng 
trưởng cao thường đi đôi với các rủi ro phá sản cao nên tỷ lệ nợ thấp. Theo Myers và Majluf (1984), sự 
bất cân xứng về thông tin yêu cầu một khoản tiền thưởng bổ sung đối với các DN để tăng nguồn vốn bên 
ngoài bất chấp chất lượng dự án đầu tư của DN, trong trường hợp tăng nợ, khoản tiền thưởng bổ sung 
phản ánh ở một tỷ suất lợi nhuận yêu cầu cao hơn. Các DN với nhiều cơ hội tăng trưởng có thể phát hiện 
một chi phí quá đắt khi sử dụng nợ để tài trợ sự tăng trưởng đó. 
Rủi ro tín dụng
Được đo lường qua chỉ tiêu đòn bẩy (tính theo công thức Nợ phải trả trên tổng tài sản). Nghiên cứu 
của Merton (1974) và Johnson (1997) nhấn mạnh tầm quan trọng của đòn bẩy như một nhân tố quyết 
định đối với rủi ro tín dụng của doanh nghiệp và kết quả thực nghiệm cho thấy rằng đòn bẩy có tác động 
ngược chiều đến quyết định sử dụng nợ vay của doanh nghiệp.
48
Soá 8, thaùng 3/2013 48
Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
Khả năng thanh khoản
Tính thanh khoản này có tác động thuận chiều hoặc ngược chiều đến quyết định sử dụng nợ vay của 
DN theo kết quả nghiên cứu của Berlin và Loeys (1988). Một mặt, các DN có hệ số này cao có thể sử 
dụng nhiều nợ vay do DN có thể trả các khoản nợ khi đến hạn. Mặt khác, các DN có nhiều tài sản có tính 
thanh khoản cao có thể sử dụng các tài sản này tài trợ cho các khoản đầu tư của mình mà không cần sử 
dụng đến nợ vay, do đó khả năng thanh khoản của DN có quan hệ nghịch chiều với nợ vay.
Danh tiếng của doanh nghiệp
Danh tiếng của DN được đo lường thông qua độ tuổi của DN và hình thức sở hữu DN (DN đó có vốn 
đầu tư của nhà nước hay không). Theo kết quả nghiên cứu thực nghiệm của Diamond (1991), những DN 
trẻ, quy mô nhỏ, danh tiếng thấp thường sử dụng nợ ngân hàng bởi vì đối với họ, việc vay mượn thông 
qua phát hành cổ phiếu khá khó khăn. Những DN này có động cơ duy trì những thành tích tốt trong quá 
khứ, từ đó nâng cao độ tín nhiệm và có thể nhận được những ưu đãi lãi suất từ ngân hàng. Kết quả nghiên 
cứu của Pierre Pessarossi và Laurent Weill (2011) cho thấy các DN nhà nước có xu hướng sử dụng nợ 
vay nhiều hơn là phát hành cổ phiếu.
Bảng 1: Tóm tắt các nhân tố tác động đến lựa chọn nợ vay ngân hàng của doanh nghiệp
Biến giải thích Dấu tác động theo lý thuyết
Quy mô doanh nghiệp +/-
Hiệu quả hoạt động kinh doanh +/-
Cơ cấu tài sản +/-
Khả năng thanh khoản +/-
Cơ hội tăng trưởng -
Danh tiếng doanh nghiệp -
Rủi ro tín dụng -
3. Phương pháp nghiên cứu
3.1. Dữ liệu nghiên cứu
Dựa vào số liệu báo cáo tài chính từ quý 1 năm 2007 đến quý 4 năm 2011 của 39 doanh nghiệp 
ngành sản xuất chế biến thực phẩm niêm yết trên hai sàn HOSE và HNX được công bố trên website 
www.vietstock.vn
3.2. Mã hóa biến nghiên cứu
Bảng 2: Định nghĩa các biến trong mô hình
Biến độc lập 
Quy mô doanh nghiệp 
X1 
X2 
X3 
Logarit tự nhiên của Tổng doanh thu 
Logarit tự nhiên của Vốn chủ sở hữu 
Logarit tự nhiên của Tổng tài sản 
Hiệu quả hoạt động kinh doanh 
X4 
X5 
X6 
Tỷ suất sinh lời tài sản (ROA) 
Tỷ suất sinh lời vốn chủ sở hữu (ROE) 
Tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu 
Cơ cấu tài sản 
X7 Tài sản cố định trên tổng tài sản 
49
Soá 8, thaùng 3/2013 49
Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
3.3. Phương pháp nghiên cứu
Trong phân tích hồi quy liên quan đến số liệu chuỗi thời gian, nếu mô hình hồi quy không chỉ bao 
gồm các giá trị hiện tại mà còn bao gồm các giá trị trễ (giá trị quá khứ) của các biến độc lập (các biến 
X), mô hình đó được gọi là mô hình phân phối trễ. Nếu trong số các biến giải thích của mô hình bao gồm 
một hay nhiều giá trị trễ của biến phụ thuộc, mô hình được gọi là mô hình tự hồi quy. Như vậy, ta có: 
Yi,t = ai+ βiXi,t + βiXi,t-k + uit
Phương trình trên tiêu biểu cho một mô hình phân phối trễ, trong khi phương trình sau: 
Yi,t = ai + βiXi,t + γYi,t-k + uit (1)
là ví dụ về một mô hình tự hồi quy (trong đó γ là một lượng vô hướng, k là số thời điểm lùi trước đó).
 Yit: biến phụ thuộc, Xit: biến độc lập
i: thực thể (DN), t: thời gian (quý)
a: hệ số chặn 
βi : hệ số góc đối với nhân tố Xi 
uit: phần dư
• Đối với mô hình tự hồi quy (mô hình bao gồm các giá trị trễ của biến phụ thuộc)
Ta có mô hình dữ liệu tuyến tính như sau:
Yit = ai + βXit + uit
Trong điều kiện lý tưởng, tỷ lệ nợ quan sát của doanh nghiệp tại thời điểm t (Yit), bằng với tỉ lệ nợ 
tối ưu Yit* = Yit. Trong thiết lập động, điều này ngụ ý rằng sự thay đổi trong tỉ lệ nợ thực tế từ trước đến 
giai đoạn hiện nay cần được cân bằng một cách chính xác với sự thay đổi được yêu cầu cho công ty để 
được ở tối ưu tại thời điểm t, tức là:
Yit - Yi,t-k = Yit*-Yi,t-k*
Quá trình này có thể được đại diện bằng cách sử dụng mô hình điều chỉnh sau:
Khả năng thanh khoản 
X8 Khả năng thanh khoản hiện hành 
Cơ hội tăng trưởng 
X9 Tốc độ tăng trưởng tổng tài sản 
Danh tiếng của doanh nghiệp 
X10 
X11 
Doanh nghiệp có vốn đầu tư của nhà nước 
(1mã hóa cho doanh nghiệp có vốn đầu tư 
của nhà nước; 0 mã hóa cho doanh nghiệp 
không có vốn đầu tư của nhà nước) 
Độ tuổi của doanh nghiệp 
Rủi ro tín dụng 
X12 Đòn bẩy 
Biến phụ thuộc 
Cấu trúc nợ 
Y1 Nợ ngắn hạn ngân hàng trên nợ phải trả 
Y2 Nợ ngắn hạn ngân hàng trên tổng tài sản 
50
Soá 8, thaùng 3/2013 50
Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
Yit - Yi,t-k = λ (Yit*-Yi,t-k) (1)
trong đó Yit* tỷ lệ nợ mục tiêu ước tính từ phương trình, và λ là tham số điều chỉnh
Nếu λ = 1, sự điều chỉnh được thực hiện trong vòng k giai đoạn và doanh nghiệp sẽ đạt tỉ lệ nợ mục 
tiêu tại thời điểm t. Nếu λ <1 thì sự điều chỉnh từ thời điểm t-k đến thời điểm t sẽ rút ngắn để đạt được 
mục tiêu. Nếu λ > 1, công ty dù có điều chỉnh thế nào thì vẫn không thể đạt tỉ lệ nợ tối ưu.
Sau khi được điều chỉnh; phương trình (1) có thể viết lại như sau:
Yit = (1- λ)Yi,t-k + λYit*
λ có thể được xem như tốc độ sự điều chỉnh và theo cách này, λ càng lớn thì điều chỉnh càng nhanh. 
• Đối với mô hình phân phối trễ (mô hình bao gồm giá trị trễ của biến độc lập)
Giả sử Yt là tỷ lệ nợ quan sát của doanh nghiệp tại thời điểm t, Xt* là giá trị kỳ vọng của một nhân tố 
và Xt là giá trị thực tế của nhân tố đó. Yt được giả sử là không liên quan đến Xt mà liên quan đến Xt*, 
vì vậy ta có phương trình:
Yit = ai + βXit* + uit (2)
Thực tế bởi vì Xt* có đặc trưng là không thể quan sát được và không có dữ liệu về nó, vì vậy chúng ta 
cần giả sử rằng DN có sự thay đổi trong giá trị kì vọng của nhân tố, sự thay đổi này được mô tả như sau:
Xit* - Xi,t-k* = λ (Xit-Xi,t-k*) 0 < λ <1 (3)
Sau khi điều chỉnh, phương trình (3) trở thành
Xit* = λXi,t-k + (1- λ)Xi,t-k* (4)
Từ phương trình (2), tìm Xt* theo Yt, thay vào phương trình (4) sắp xếp lại số hạng ta được mô hình
Yt = aiλ + (1-λ)Yi,t-k + λβXi,t-k + uit – (1-λ)ui,t-k
Yt = β1 + β2Yi,t-k + β3Xi,t-k + vit
trong đó β1 = aiλ, β2 = 1-λ và vit = uit – (1-λ)ui,t-k
Với giả định mỗi thực thể đều có những đặc điểm riêng biệt có thể ảnh hưởng đến các biến giải thích, 
phương pháp FEM cho phép có các hệ số chặn khác nhau cho mỗi thực thể nhằm tách ảnh hưởng của 
các đặc điểm riêng biệt ra khỏi các biến giải thích để chúng ta có thể ước lượng những ảnh hưởng thực 
của biến giải thích lên biến phụ thuộc. 
Phương pháp REM dựa vào giả thuyết rằng sự khác biệt giữa các thực thể được chứa đựng trong phần 
sai số ngẫu nhiên và không tương quan đến các biến giải thích. 
Kiểm định Hausman nhằm lựa chọn phương pháp FEM hay REM phù hợp cho hồi quy dữ liệu mẫu, 
với giả thiết:
H
0
: FEM và REM không khác biệt đáng kể
Với (Prob>λ2) <0.05, bác bỏ H
0
Nếu bác bỏ H
0
 ta kết luận mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên không phù hợp và trong trường hợp này 
FEM được lựa chọn sử dụng.
4. Đặc điểm cấu trúc nợ của các doanh nghiệp ngành sản xuất chế biến thực phẩm
4.1 Cấu trúc tài sản của các doanh nghiệp ngành sản xuất chế biến thực phẩm trong giai đoạn 
2007-2011
Tình hình phân bổ vào hai loại tài sản chủ yếu là tài sản ngắn hạn và tài sản cố định dựa trên số liệu 
thống kê từ bảng cân đối kế toán của 39 doanh nghiệp nghiên cứu trong giai đoạn 2007-2011 được phản 
ánh trong đồ thị sau:
51
Soá 8, thaùng 3/2013 51
Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
Biểu đồ 1. Tỷ trọng đầu tư vào tài sản ngắn hạn của các doanh nghiệp ngành sản xuất chế biến thực phẩm 
giai đoạn 2007-2011
Do đặc điểm ngành nghề kinh doanh nên hầu hết các DN trong ngành có tỷ trọng tài sản ngắn hạn 
lớn (trên 50%), qua đó có thể dự đoán các DN trong ngành có tỷ lệ tài sản ngắn hạn cao sẽ có xu hướng 
tài trợ thông qua vay ngắn hạn. 
Biểu đồ 2. Tỷ trọng đầu tư vào tài sản cố định của các doanh nghiệp ngành sản xuất chế biến thực phẩm 
giai đoạn 2007-2011
Trong cơ cấu tài sản dài hạn của các công ty, chủ yếu là tài sản cố định chiếm tỷ trọng lớn nhất, còn 
lại là chi phí xây dựng cơ bản dở dang và các khoản đầu tư tài chính dài hạn. Tài sản cố định của các 
DN trong ngành bao gồm có nhà xưởng, máy móc thiết bị, dụng cụ phục vụ cho hoạt động sản xuất chế 
biến thực phẩm. Qua biểu đồ có thể thấy, ngoại trừ một số công ty như CLC, HHC, LAF, ABT... có tỷ 
trọng tài sản cố định ở mức thấp (khoảng 10%-20%) thì phần lớn các doanh nghiệp trong ngành đều có 
tỷ trọng tài sản cố định trong tổng tài sản ở mức cao (trong khoảng từ 30%-70%), tiêu biểu là THB với 
tỷ trọng TSCĐ là 70% và CAN, CAP với tỷ trọng TSCĐ là 60%.
4.2 Tỷ lệ nợ ngắn hạn bình quân của các DN ngành sản xuất chế biến thực phẩm trong giai đoạn 
2007-2011
 Biểu đồ 3. Nợ ngắn hạn ngân hàng trên Nợ phải trả bình quân của các doanh nghiệp ngành sản xuất chế 
biến thực phẩm giai đoạn 2007-2011
52
Soá 8, thaùng 3/2013 52
Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
Giá trị trung bình của tỷ lệ nợ ngắn hạn ngân hàng trên nợ phải trả bình quân của các DN ngành sản 
xuất chế biến thực phẩm là 50%. Giá trị này cho thấy nợ ngắn hạn ngân hàng chiếm tỷ trọng khá lớn 
trong tổng nợ phải trả của các DN. Trong 39 DN nghiên cứu, có hơn 20 DN có tỷ suất nợ dài hạn ngân 
hàng trên tổng tài sản bình quân cao hơn giá trị trung bình, tiêu biểu là FMC 91%, VLF 83%, AGC 80%, 
chỉ có một số ít doanh nghiệp có tỷ lệ này thấp như BBC 9%, SGC 8%.
Biểu đồ 4. Nợ ngắn hạn ngân hàng trên Tổng tài sản bình quân của các doanh nghiệp ngành sản xuất chế biến 
thực phẩm giai đoạn 2007-2011
Trong tổng số 39 DN nghiên cứu, chỉ có 15 DN có tỷ suất nợ ngắn hạn ngân hàng trên tổng tài sản 
bình quân cao hơn giá trị trung bình, tiêu biểu là LAF 71%, AGC 67%, chỉ có một số ít DN có tỷ lệ này 
thấp như BBC 2% và SGC 3%, các DN còn lại đều có tỷ suất nợ ngắn hạn ngân hàng dao động quanh 
giá trị trung bình với độ lệch khoảng 10%. Một cách tổng quát, tỷ lệ nợ ngắn hạn ngân hàng bình quân 
của các DN trong ngành khá cao cho thấy các DN có xu hướng tài trợ thông qua nợ vay ngắn hạn, do đó 
thấy được các DN trong ngành có khả năng chịu áp lực về nợ phải trả và rủi ro thanh toán cao.
4.3 Cơ cấu nợ phải trả của các DN ngành sản xuất chế biến thực phẩm trong giai đoạn 2007-2011
Biểu đồ 5. Cơ cấu nợ vay bình quân các doanh nghiệp ngành sản xuất chế biến thực phẩm giai đoạn 2007-2011
Có thể thấy các DN đều sử dụng phần lớn các khoản vay ngắn hạn. Tỷ lệ nợ dài hạn trung bình thấp 
cho thấy các DN khó có thể tiếp cận được nguồn vốn vay dài hạn bởi hầu hết các ngân hàng có xu hướng 
cho vay nợ ngắn hạn hơn dài hạn. Nguyên nhân thứ hai là do thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn 
nhiều bất ổn nên các DN vẫn còn gặp khó khăn trong việc huy động vốn từ bên ngoài. Do đó, các DN 
vẫn phải sử dụng chủ yếu là nguồn vốn vay ngắn hạn từ ngân hàng để phục vụ cho nhu cầu về tài sản 
lưu động hay hỗ trợ thanh khoản.
5. Kết quả nghiên cứu
Sau khi phân tích tương quan để kiểm định mối quan hệ giữa các biến, để đánh giá mức độ ảnh hưởng 
của các nhân tố đến tỷ suất nợ ngắn hạn của các DN, đề tài cần phải lựa chọn các biến theo nguyên tắc: 
mỗi nhân tố chỉ chọn một biến đại diện có quan hệ chặt chẽ nhất với tỷ suất nợ ngắn hạn, nếu hai biến 
trong cùng một nhân tố có tương quan chặt chẽ với tỷ suất nợ ngắn hạn thì sẽ chọn biến có quan hệ chặt 
chẽ hơn.
53
Soá 8, thaùng 3/2013 53
Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
Sau khi tiến hành hồi quy, biến Y1 chỉ cho kết quả ở phương pháp dữ liệu bảng cổ điển trong khi biến 
Y2 có thể tiếp tục hồi quy ở mô hình dữ liệu bảng động.
Kết quả kiểm định Hausman cho giá trị P-value = 0.8122 > 0.05 đối với mô hình hồi quy biến Y1 và 
P-value = 0.0000 đối với mô hình hồi quy biến Y2 nên phương pháp REM được áp dụng cho biến Y1 và 
phương pháp FEM được áp dụng cho biến Y2.
Bảng 3: Tóm tắt kết quả nghiên cứu mô hình nợ ngắn hạn ngân hàng
(*): hệ số hồi quy có ý nghĩa thống kê với mức ý nghĩa α = 1%
(**): hệ số hồi quy có ý nghĩa thống kê với mức ý nghĩa α = 5%
(***): hệ số hồi quy có ý nghĩa thống kê với mức ý nghĩa α = 10%
Nợ ngắn hạn NH/Nợ phải trả Y1 = 0.67 – 0.75X7t – 0.02X11t + 0.52X12t 
Nợ ngắn hạn NH/Tổng tài sản Y2 = 0.14 – 0.34X7t + 0.65X12t – 0.27Y2,t-2
Kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy việc sử dụng nợ vay ngắn hạn ngân hàng có mối quan hệ 
tỉ lệ thuận với nhân tố rủi ro tín dụng và có quan hệ nghịch chiều với cơ cấu tài sản, danh tiếng doanh 
nghiệp và hoàn toàn không chịu ảnh hưởng bởi nhân tố quy mô doanh nghiệp, hiệu quả hoạt động kinh 
doanh, tốc độ tăng trưởng, khả năng thanh khoản. Tỷ lệ nợ ngắn hạn ngân hàng của các doanh nghiệp 
kỳ này cũng chịu ảnh hưởng của tỷ lệ nợ ngắn hạn ngân hàng kỳ trước, cần thiết phải điều chỉnh để đạt 
được tỉ lệ nợ tối ưu.
6. Kết luận và kiến nghị đối với các doanh nghiệp ngành sản xuất chế biến thực phẩm
Bài báo đã làm rõ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc sử dụng nợ vay ngắn hạn ngân hàng của các 
DN ngành sản xuất chế biến thực phẩm, góp phần tạo tiền đề cho việc xác định tỉ lệ nợ tối ưu.
Cơ cấu tài sản, rủi ro tín dụng là hai nhân tố có tác động mạnh mẽ nhất đến nợ vay ngắn hạn ngân 
hàng của DN. Tài sản cố định đóng vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của DN, nó 
có khả năng thế chấp cho các khoản vay, làm giảm thiệt hại cho các chủ nợ khi DN không có khả năng 
hoàn trả nợ vay. Mặt khác, rủi ro tín dụng được đo lường thông qua biến đòn bẩy cho thấy hiệu quả tích 
cực trong việc tận dụng ảnh hưởng của đòn cân nợ, ảnh hưởng của lá chắn thuế góp phần gia tăng giá trị 
DN, nâng cao vị thế của DN trên thị trường.
 Y1 Y2 
X3 
X4 
-0.1581 
(0.4292) 
-0.2344 
(0.2460) 
X7 
-0.7461* 
(0.1970) 
-0.3366*** 
(0.1843) 
X8 
-0.00005 
(0.00046) 
0.00008 
(0.0002) 
X9 
X11 
-0.0224*** 
(0.0134) 
X12 
0.5204* 
(0.1469) 
0.6531* 
(0.1310) 
Yi,t-2 
-0.2710** 
(0.1052) 
C 
0.6769* 
(0.1506) 
0.1361** 
(0.0646) 
54
Soá 8, thaùng 3/2013 54
Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên
Ảnh hưởng của danh tiếng DN mặc dù có ý nghĩa thống kê nhưng tác động khá thấp cho thấy những 
nhân tố này không phải là nhân tố quyết định ảnh hưởng đến việc ra quyết định tài trợ bằng nợ vay ngắn 
hạn của DN. Bên cạnh đó, việc vay vốn của DN cũng chịu ảnh hưởng một phần bởi tỷ lệ nợ kì trước 
đó. Trên thực tế, các cán bộ tín dụng khi làm hồ sơ cho DN vay vốn luôn quan tâm đến các khoản nợ 
trước đó của DN nhiều hay ít, đã được chi trả chưa nhằm xem xét khả năng DN có thể hoàn trả nợ vay 
hay không.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các DN ngành sản xuất chế biến thực phẩm có tỷ trọng tài sản cố định 
trên tổng tài sản tương đối, tỷ lệ nợ ngắn hạn cao và doanh nghiệp có xu hướng dùng nợ ngắn hạn tài 
trợ cho tài sản cố định. Điều này dễ dẫn đến mất cân bằng tài chính DN. Chính vì vậy, trong tương lai 
các DN cần chú ý chủ động thay đổi cơ cấu nợ, gia tăng nguồn vốn thường xuyên để tăng tính tự chủ 
về tài chính cũng như đảm bảo khả năng thanh toán và giảm rủi ro cho doanh nghiệp. Sản xuất chế biến 
thực phẩm là ngành nghề đòi hỏi thiết bị công nghệ hiện đại để tạo ra sản phẩm có chất lượng cao, đáp 
ứng nhu cầu tiêu dùng quốc dân và các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường xuất khẩu, do đó Nhà nước 
cần khuyến khích và tạo điều kiện ưu đãi cho các doanh nghiệp có thể tiếp cận với nguồn vốn tín dụng 
trung và dài hạn.
Tài liệu tham khảo
Berlin, M. và J. Loeys.1988. Bond Covenants and Delegated Monitoring, Journal of Finance 43, 
397-412.
Diamond, D.W.1991. Monitoring and reputation: The choice between bank loans and directly placed 
debt, Journal of PoloTícal Economy 99, 689-721.
Fama, E.1985. What’s different about Banks?, Journal of Monetary Economics 15, 29-37.
Florian Peters.2004. The choice between Bank Debt and Public Debt: Evidence on the Role of An-
Tícipated Bargaining, Summer Research Paper.
Johnson, S. 1997. An empirical analysis of the determinants of corporate debt ownership structure, 
Journal of Financial and Quantitative Analysis 32, 47-69.
Merton, R.C. 1974. On the Pricing of corporate debt: The risk structure of interest rates, The Journal 
of Finance 29, 449-470.
Modigliani, F. và M.H. Miller .1958. The Cost of Capital, Corporate Finance and the Theory of In-
vestment, American Economic Review 48, 261-297.
Myers, S.C., và Majluf, N.1984. Corporate financing and investment decisions when firms have in-
formation that investors do not have, Journal of Financial Econimics 13, 187-221.
Nakamura, L.1989. Loan Workouts and Commercial Bank Information: Why Banks are Special?, 
Working Paper, Federal Reserve Bank of Philadelphia, 89-111.
Pierre Pessarossi và Laurent Weill (2011), Choice of Corporate Debt in China: The Role of State 
Ownership, BOFIT Discussion Paper.