Bước đầu đánh giá hình ảnh học nội soi ảo các xoang cạnh mũi qua msct 64 lát cắt

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007 Nghiên cứu Y học 
Chuyên Đề Tai Mũi Họng - Mắt 166 
BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ HÌNH ẢNH HỌC NỘI SOI ẢO 
CÁC XOANG CẠNH MŨI QUA MSCT 64 LÁT CẮT 
Đỗ Thành Trí*, Nguyễn Hoàng Nam*, Nguyễn Hữu Khôi*, Phan Thanh Sơn
**
TÓM TẮT 
Mục Tiêu: Bước đầu đánh giá hình ảnh học nội soi ảo các xoang cạnh mũi. 
Thiết kế và phương pháp nghiên cứu: mô tả hàng loạt ca, 30 bệnh nhân đạt tiêu chuẩn nghiên cứu, chụp đa 
cắt lớp axial dày 0,5mm, dựng lại nội soi ảo, từ tháng 8/2006 đến tháng 11/2006 tại MEDIC TP.HCM. 
 Kết quả: khảo sát được mọi ngóc ngách của hệ thống xoang mũi, trong trường hợp không viêm xoang 
niêm mạc xoang trắng hồng, láng nhẵn, mềm mại, không có ứ đọng dịch viêm. Ngược lại, trong trường hợp 
viêm nhiễm niêm mạc nhăn nhúm , nổi đường lượn sóng, ứ đọng dịch viêm. Hình ảnh polype nhẳn láng có 
cuống. Đường dẫn lưu các xoang mũi rỏ nét, hình ảnh lỗ thông xoang được xác định rất rỏ trong mỗi 
trường hợp. 
Kết luận: Có sự tương quan về mặt hình ảnh học giữa NỘI SOI ẢO và CT – SCANNER, đường đi 
ngoằn ngoèo của dẫn lưu các xoang qua nội soi ảo sinh động, tuy đứng về mặt chẩn đoán phần mềm hiện 
nay trên MULTISLICE 64 lát rất khó phân biệt hình ảnh niêm mạc viêm nhẹ và bình thường qua nội soi ảo. 
Từ Khóa: nội soi ảo, trạm làm việc 
ABSTRACT 
PRELIMINARY EVALUATING IMAGES OF THE PARANASAL SINUS BY VIRTURAL ENDOSCOPY 
THROUGH MSCT 64 
Do Thanh Tri, Nguyen Hoang Nam, Nguyen Huu Khoi,Phan Thanh Son 
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 11 – Supplement of No 1 - 2007: 165 - 171 
Objectives: to investigate the images of the virtual endoscopy in sinus systems. 
Study design: descriptive study as case series. 
Methods: Data were analysed from 30 patients with all 0,5-mm axial sinus MSCT scans, reconstructing 
the virtual endoscopy, performing from 08/2005 to 11/2006 in MEDIC of HCM city. 
Results: to investigate everywhere in the sinus symtems ,the non- sinusitis mucosal is pinky-white , 
smooth and shinny ,sharply . On the contrary , the sinusitis mucosal is wrinkl ed, rough .Polype is smooth 
and copied .The sinus drainage pathway is clearly . 
Conclusions: there are the balance of images beween the virtual endoscopy and the citi-scanner, the 
sinus zigzag drainage pathways are very lively and clearly through the virtual endoscopy .However , for 
diagnosis with the recent software there are difficulties in distinguishing images beween the shape sinusitis 
and non-sinusitis. 
Key words : virtual endoscopy, wordstation 
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Ngày nay, có nhiều phương tiện cận lâm sàng 
khác nhau đóng vai tró rất quan trọng trong chẩn 
đoán bệnh lý của hệ thống mũi xoang. Đặt biệt 
việc ứng dụng Multislice đa xoắn ốc 64 lát cắt. 
Hình ảnh 2D-3D được xử lý trên WORDTATION 
với phần mềm đa ứng dụng VITREA II cho nhiều 
thông số chính xác trong việc chuẩn đoán hầu như 
các bệnh lý của các xoang cạnh mũi. Đặc điểm 
giải phẫu học ngóc ngách của các xoang mặt rất 
phức tạp, với nội soi bằng ống cứng hoặc ống 
mềm chúng ta không thể luồng qua các lỗ thông 
* Bộ môn Tai Mũi Họng - Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh 
** Khoa MSCT - Trung Tâm Y Khoa MEDIC Khoa Mũi xoang - BV Tai Mũi Họng Tp. Hồ Chí Minh 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007 
Tai Mũi Họng 167 
xoang
23.5
. MSCT 64 lát cát (MULTISLICE 
TOSHIBA AQUILLION) với phần mềm đặc biệt 
nội soi ảo có thể khảo sát mọi ngóc ngách của hệ 
thống mũi xoang , thậm chí khảo sát được chi tiết 
của tế bào sàng. Vì những ưu điểm trên chúng tôi 
thực hiện nghiên cứu này để đánh giá hình ảnh 
học của nội soi ảo trong lòng các xoang cạnh mũi: 
xoang hàm, xoang sàng, xoang bướm, xoang trán 
trong mối tương quan giữa hình ảnh học 2D-3D 
trên WORSTATION. 
ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN 
CỨU 
Thiết kế nghiên cứu 
Mô tả hàng loạt ca 
Đối tượng Nghiên Cứu 
Là những bệnh nhân kiểm tra sức khoẻ ở 
MEDIC và những bệnh nhân bị viêm đa xoang 
được chỉ định chụp MSCT 64. Chọn ngẫu nghiên, 
sao cho thoả các điều kiện sau: trên 18 tuổi, 
không chấn thương mũi xoang trước đó, không có 
phẫu thuật xoang trước đó. 
Chúng tôi chọn được 30 ca (tương đương 60 
xoang) 
Phương tiện, dụng cụ nghiên cứu 
Máy multis Toshiba aquilion 64 slice và máy 
vi tính WORSTATION cùng với phần mềm đa 
ứng dụng VITREA II để xử lý hình ảnh (hình 1). 
Các Tiêu Chuẩn Đánh Giá Của Chúng Tôi 
Hình ảnh nội soi ảo niêm mạc trong lòng các xoang bình thường không viêm. 
Hình ảnh nội soi ảo niêm mạc học trong lòng các xoang viêm, polype, u xương... 
Dựng lại đường dẫn lưu các xoang qua nội soi ảo. 
Tiến hành nghiên cứu: 
- Chụp da cắt lớp Axial với lát cắt cực mỏng 
0.5 mm, dữ liệu thô được dưng lại 
AXIAL_CORONAL-SIGITAL trên 
WOSDTATION. Nghiên cứu được khảo sát trên 
các giao diện protocol kết hợp với công cụ 
CROSSHAIR 2D – 3D (con chíp điện tử): 2D 
high contrast, 3D color survey (modified), 3D 
with color and lighting, 3D survey, 3D Gray scale 
3D coronal slab, 3D Fly through... 
- Đánh giá tình trạng của hệ thống xoang cạnh 
mũi qua 3 mặt cắt của 2D, cùng với 3D rồi so sánh 
với hình ảnh nội soi ảo tương ứng, đưa con chíp vào 
vị trí cần quan sát và xoay nguồn sáng ảo trong mọi 
ngóc ngách của xoang để khảo sát và ghi hình lại. 
- Dữ liệu nhớ vào thư mục có mang tên họ 
bệnh nhân. Sau đó chúng tôi sàng lọc lại thống kê 
thu nhập dữ liệu vào microsoft excel 2003 và 
SPPS 11.5 for window . 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007 Nghiên cứu Y học 
Chuyên Đề Tai Mũi Họng - Mắt 168 
KẾT QUẢ 
Hình 2 niêm mạc bình thường qua nội soi ảo 
Khi trong lòng các xoang thông thoáng không 
viêm, niêm mạc trơn láng, trắng hồng, không gồ 
gề, không có hiện tượng ứ đọng dịch tiết, lỗ thông 
xoang rộng rãi (hình 2). Hệ thống dẫn lưu các 
xoang qua nội soi ảo rất rỏ ràng và sinh động, 
thấy rỏ lỗ thông các xoang từ ngoài xoang nhì 
vào, cũng như trong lòng xoang nhìn ra, niêm 
mạc lỗ thông xoang hồng không gồ gề lượn sóng. 
Chúng tôi dựng được hết đường đi nội soi ảo của 
xoang hàm – xoang trán – xoang bướm thậm chí 
từng tế bào sàng (hình 3 – 5). 
Hinh 3 : Lỗ thông xoang hàm binh th ng nhin từ 
ngoài vào quan nội soi ảo 
Hinh 4: Trong lòng TB AN binh th ng qua nội 
soi ảo 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007 
Tai Mũi Họng 169 
Hình 5 lỗ thông xoang bướm bình thường 
nhìn từ ngoài vào qua nội soi ảo 
Trong trường hợp viêm nhiễm mạn tính, qua 
nội soi ảo thấy niêm mạc gồ gề, nổi gợn sóng 
(hình 6). 
Hình 6: Niêm mạc viêm trong lòng xoang hàm 
qua nột soi ảo 
Hình 7 :lỗ thông xoang hàm bị bít tắc nhìn từ 
ngoài vào qua nội soi ảo 
Nếu viêm nhiễm nhiều lỗ thông xoang sần sùi 
bít tắt (hình 7). Hình ảnh polype điển hình qua nội 
soi ảo giống như hình mặt trời mọc, niêm mạc qua 
nội soi ảo hồng, trơn láng, có cuống, có ranh giới 
rõ ràng (hình 7). 
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007 Nghiên cứu Y học 
Chuyên Đề Tai Mũi Họng - Mắt 170 
Hinh 7 : poly trong lòng xoang qua nội soi ao 
Có một số trường hợp chúng tôi thấy khó phân 
biệt hình ảnh niêm mạc xoang bình thường với 
viêm mạc xoang viêm nhẹ qua nội soi ảo, trong 
những trường hợp này niêm mạc trơn láng và nếu 
có nhăn nhúm thì không đáng kể. Trong lô nghiên 
cứu của chúng tôi không có bệnh nhân bị nấm 
xoang và ung thư mũi xoang nên chúng tôi không 
ghi nhận được hình ảnh bệnh lý của chúng qua nội 
soi ảo. 
BÀN LUẬN 
 Qua 3 mặt cắt axial – coronal – sigital xác 
định rõ khe bán nguyệt, đưa con chíp điện tử vào 
đó, xoay nguồn sáng vào lỗ thông xoang hàm 
thấy lỗ thông xoang hình bầu dục, niêm mạc trơn 
láng, tiếp tục soi vào trong xoang hàm, khảo sát 
mọi hướng, niêm mạc trắng hồng, trơn láng, 
không gồ gề hoặc ít thì niêm mạc bình thường, 
nếu niêm mạc gồ gề nhiều, lượn sóng là niêm 
mạc viêm nhiễm mãn tính. Hình ảnh polype rất 
đặt hiệu, như mặt trời mọc, có cuốn, niêm mạc 
trơn láng. lỗ thông xoang hàm nhìn từ mặt trong 
xoang hàm là một lỗ bầu dục, khi vị viêm nhiễm 
niêm mạc gấp nếp thành rảnh, sần sùi có thể bít 
tắt lỗ thông xoang. Khảo sát đường dẫn lưu xoang 
hàm qua nội soi ảo thấy dẩn lưu trực tiếp vào rảnh 
bán nguyệt. 
Ưu thế ba chiều của nội soi ảo với nguồn sáng 
ảo thông minh, khảo sát lướt hết mọi nơi của 
xoang, với cửa sổ protocol 3D FLY THROUTH 
có chế độ tự động nội soi ảo, chỉ cần nhích nhẹ 
con chuột thì ánh sáng ảo lướt qua hết niêm mạc 
của xoang và tìm đường ra khỏi lỗ thông xoang 
(nơi có thông khí). 
Đối với xoang bướm việc khảo sát qua nội soi 
ảo tương đối đơn giản như xoang hàm, phải xác 
định được ngách sàng bướm đưa con chíp vào 
xoay nguồn sáng thì lỗ thông xoang bướm quan 
sát rất rõ, niêm mạc xoang bình thường mềm mại 
trơn láng. Polype xoang bướm thường nằm ở vách 
ngăn xoang, trơn láng có cuốn, chúng tôi cắt 3D 
thấy rõ điều này dẩn lưu xoang đổ vào ngách 
sàng bướm, qua khảo sát chúng không ghi nhận sự 
tắt nghẽ của lỗ thông xoang 
Hệ thống tế bào sàng gồm nhóm tế bào sàng 
trước và nhóm tế bào sàng sau, qua nội soi ảo khi 
bị viêm nhiễm niêm mạc gồ gề, khi cả một tế bào 
chứa đầy dịch viêm, không còn khoảng thông khí 
chúng tôi thấy hình ảnh mở không khảo sát được 
qua nội soi ảo, khi tế bào sàng không viêm chúng 
tôi xác định rỏ lỗ dẩn lưu của từng tế bào (hình 4). 
Ngách trán, đường dẫn lưu của xoang trán là 
một phức hợp cấu tạo phức tạp ngoằn ngoèo, được 
tạo nên do nhóm tế bào sàng trước và sự lên lõi 
các chân bám của phần trên mỏm móc, đường dẫn 
lưu của ngách trán phụ thuộc vào bám tận của 
phần trên mỏm móc, khi mỏm móc 1 chân chúng 
tôi xác định được dẩn lưu của ngách trán và phểu 
sàng qua nội soi ảo, khi mỏm móc >1 chân qua 
nội soi ảo chúng tôi thấy ngách trán dẩn lưu trực 
tiếp vào khe giữa, không qua phểu sàng. Khi 
viêm nhiễm nhiều xoang trán ứ đọng dịch tiết 
nhiều nếu có bít tắt, chúng tôi thấy rất rỏ qua nội 
soi ảo. Hình ảnh u xương xoang trán qua nội soi 
ảo trơn láng nhưng không đều như hình ảnh 
polype (khó phân biệt) (hình 8). 
Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 1* 2007 
Tai Mũi Họng 171 
Hình 8: U xương xoang trán qua nội soi ảo 
Đại đa số các trường hợp chúng tôi thấy có sự 
tương thích về mặt hình ảnh tổn thương giữa nội 
soi ảo và citi-scanner. Kết quả nghiên cứu của 
chúng tôi gần giống với nghiên cứu của GS 
Nguyễn Đình Bảng
4)
. 
KẾT LUẬN 
Nội soi ảo là công nghệ mới ứng dụng trong 
tai mũi họng, một phương tiện tuyệt vời để khảo 
sát dẩn lưu của các xoang cạnh mũi, cho biết được 
dẩn lưu của các xoang có bị bịt tắt hay không, các 
phương tiện chẩn đoán khác không nói lên được, 
chỉ cho biết xoang viêm nhiễm ứ đọng dịch. Dù 
vậy đứng về mặt chẩn đoán với phần mềm hiện 
nay trên MSCT 64 lát cắt có một số trường hợp 
khó phân biệt giữa hình ảnh nội soi sảo niêm mạc 
xoang bình thường và viêm nhẹ. Với sự tiến bộ 
của khoa học kỹ thuật, đặc biệt trong chẩn đoán 
hình ảnh, chúng tôi hi vọng rằng sẽ có những 
phần mềm đa ứng dụng đặc biệt trong nội soi ảo, 
để nó trở thành một sự lựa chọn số một trong việc 
chẩn đoán cận lâm sàng bệnh lý mũi xoang. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Luo M.S.,Zhou K.R (2002), The usefulness of CT virtual 
endoscopy in pattients with in complete conventional 
colonscopy, Chin Med ;115: 1023-1026. 
2. Neri E ,Caramella P ,Panconi M, et al (2001), Virtual 
endoscopy of middle ear, Eur Radiol , 11:41-49 
3. Kikinis R. et al, (2004), Vitural endoscopy, Eur Ach 
Otorhinolaryngol, 115 : 215 -218. 
4. Nguyễn Đình Bảng (2006). Công nghệ nội soi ảo trong tai mũi 
họng; 5, 1-5 
5. Pirsig W.,et al (2000), Virtual endoscopy of the nasal cavity in 
comparison with fiberoptic endoscopy, Eur Ach 
Otorhinolaryngol, 257: 578 -283 .