Biểu hiện granzyme B ở tổn thương da đặc hiệu lupus

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
129TCNCYH 125 (1) - 2020
Tác giả liên hệ: Lê Huyền My,
Bệnh viện Da liễu Trung ương
Email: [email protected]
Ngày nhận: 20/12/2019
Ngày được chấp nhận: 14/02/2020
BIỂU HIỆN GRANZYME B 
Ở TỔN THƯƠNG DA ĐẶC HIỆU LUPUS 
Lê Huyền My¹, , Lê Hữu Doanh², Trần Lan Anh³
¹Bệnh viện Da Liễu Trung ương, 
²Trường Đại học Y Hà Nội, 
³Bệnh viện Da Liễu Hà Nội
Tổn thương da trong lupus ban đỏ chia thành tổn thương đặc hiệu và không đặc hiệu. Granzym B do các tế bào 
lympho T độc, tế bào diệt tự nhiên (NK)... tiết ra, có khả năng gây hiện tượng chết theo chương trình, một trong những 
cơ chế bệnh sinh của tổn thương da đặc hiệu lupus. Mục đích của nghiên cứu: Nhuộm hóa mô miễn dịch với marker 
granzym B để tìm hiểu sự biểu hiện của granzym B tại tổn thương da đặc hiệu lupus. Kết quả: 85,7% tổn thương da 
đặc hiệu lupus dương tính với granzym B, trong đó ACLE 81,2%, SCLE 92,3%, CCLE 93,8%. Mật độ trung bình tế 
bào biểu hiện granzym B dương tính/vi trường ở ACLE, SCLE, CCLE là 16,5±19,1, 17,7±12,8, 22,8±17,1 %. Tỷ lệ 
dày sừng nang lông và viêm quanh phần phụ cao hơn ở nhóm biểu hiện granzym B dương tính so với nhóm âm tính. 
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh lupus ban đỏ hệ thống (Systemic lupus 
erythematosus - SLE) thuộc nhóm bệnh mô 
liên kết tự miễn mạn tính, có tần xuất xuất hiện 
tổn thương da tương đối cao.¹ Tổn thương da 
trong lupus ban đỏ chia thành tổn thương đặc 
hiệu và không đặc hiệu, các tổn thương đặc 
hiệu gồm tổn thương cấp tính, bán cấp và mạn 
tính.² Có nhiều minh chứng về sinh bệnh học 
tổn thương da liên quan tới cả yếu tố gen và 
môi trường, vai trò của tia UV làm sản sinh các 
cytokin tiền viêm, các chemokine, phân tử kết 
dính. Hiện tượng chết theo chương trình, hoại 
tử mô, tự kháng thể, tế bào tua gai dạng tương 
bào (pDC), tế bào B, tế bào T, biến đổi ở mạch 
máu đều góp phần gây ra và duy trì các tổn 
thương da lupus.3, 4 Granzym B là enzym serine 
proteases, do các tế bào lympho T độc, tế bào 
diệt tự nhiên (NK), lympho T diệt tự nhiên (NK 
T), pDC... tiết ra.⁵ Granzym B có khả năng gây 
hiện tượng chết theo chương trình mà quá trình 
này gây phân cắt các tự kháng nguyên dẫn tới 
hình thành các tự kháng thể bệnh lý.6, 7 Sự có 
mặt các tế bào dị sừng cùng dấu hiệu thâm 
nhiễm lympho gây tổn thương các tế bào sừng 
màng đáy gợi ý vai trò của chết theo chương 
trình các tế bào sừng trong sinh bệnh học tổn 
thương da đặc hiệu lupus.
 Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài này với 
mục tiêu: Tìm hiểu sự biểu hiện của granzym B 
tại tổn thương da đặc hiệu lupus.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
1. Đối tượng
 Các bệnh nhân được chẩn đoán xác định 
mắc bệnh lupus ban đỏ hệ thống (SLE), có tổn 
thương da tại bệnh viện Da Liễu Trung Ương từ 
tháng 12/2015 - 12/2017.
2. Phương pháp
- Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt 
ngang.
- Các bước tiến hành:
Từ khóa: Lupus ban đỏ hệ thống, tổn thương da đặc hiệu lupus, granzym B.
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
130 TCNCYH 125 (1) - 2020
 Nhóm bệnh: 
- Bệnh nhân được khám lâm sàng và làm 
các xét nghiệm chẩn đoán xác định là SLE 
(Theo tiêu chuẩn của Hội Thấp khớp học Hoa 
Kỳ (ACR) năm 1997).
- Đánh giá các loại tổn thương da đặc hiệu 
lupus: 
+ Tổn thương lupus da cấp tính (Acute 
Cutaneous LE - ACLE): Ban cánh bướm, tổn 
thương ACLE lan tỏa (ban sẩn đỏ, dát dạng 
mày đay, ưu thế ở vùng tiếp xúc với ánh nắng). 
+ Tổn thương bán cấp (Subacute Cutaneous 
LE - SCLE): Tổn thương dạng vòng (dát đỏ 
hình bầu dục hoặc đa cung, trung tâm lành, đôi 
khi có mụn nước ở rìa tổn thương), tổn thương 
dạng vảy nến (sẩn đỏ riêng rẽ hoặc liên kết 
thành đám, trên có vảy trắng).
+ Tổn thương mạn tính (Chronic Cutaneous 
LE - CCLE): Tổn thương dạng đĩa (mảng thâm 
nhiễm, dày sừng ở trung tâm, vảy dính, dày ở 
nang lông giãn nở, sẹo và teo da), tổn thương 
viêm mô mỡ dưới da (cục cứng hay tổn thương 
lõm trên da, da phía trên tổn thương có thể bình 
thường hoặc teo da), lupus cước (sẩn, mảng 
màu đỏ tím, căng, đau, tạo thành những bọng 
nước, vết nứt)
- Sinh thiết tổn thương da đặc hiệu hoạt tính.
- Nhuộm HE đánh giá một số biến đổi mô 
bệnh học tổn thương da đặc hiệu lupus. Hóa 
chất: Hematoxylin Harris (Diapath - Italia), 
Eosin (Thermo Scientific - Anh).
- Nhuộm hóa mô miễn dịch với marker 
granzym B xác định tế bào granzym B +. 
+ Nhóm chứng: Nhuộm hóa mô miễn dịch 
với marker granzym B trên 20 mẫu da lành của 
người khỏe mạnh. 
- Kĩ thuật nhuộm hóa mô miễn dịch với 
granzym B: Dựa trên nguyên lý sử dụng các 
kháng thể đơn dòng phát hiện các kháng 
nguyên đặc hiệu có trong các mảnh cắt mô đã 
chuyển đúc trong paraffin. Kháng thể đơn dòng 
kháng granzym B được sản xuất bởi hãng Cell 
Marque - Mỹ; dung dịch bộc lộ kháng nguyên, 
dung dịch rửa tiêu bản Tris Bufer Saline 
(TBS), dung dịch Envision + Dualink System 
Poroxidase, Diamino - Benzidin (DAB) của 
hãng Dako Cytomation (Đan Mạch). Nồng độ 
pha loãng kháng thể và quy trình nhuộm theo 
hướng dẫn của nhà sản xuất đối với từng loại 
kháng thể.
Kết quả:
- Dương tính: có sự hiện diện của phức hợp 
kháng nguyên - kháng thể trên tế bào, hiển thị 
bằng màu vàng nâu. 
- Âm tính: không có sự hiện diện của phức 
hợp kháng nguyên - kháng thể trên tế bào, 
không được hiển thị bằng màu vàng nâu 
Đánh giá mức độ thâm nhiễm tế bào 
granzym B+: dựa trên phần trăm số tế bào biểu 
hiện granzym B+ trong tổng số tế bào viêm/vi 
trường.
+ Âm tính: Không có mặt tế bào granzym B+
+ Ít: 1 - 10% tế bào dương tính/vi trường.
+ Vừa: 10 - 50% tế bào dương tính/vi trường.
+ Nhiều: > 50% tế bào dương tính/vi trường.
- Địa điểm nghiên cứu: tại Bệnh viện Da liễu 
Trung ương. 
- Xử lý số liệu theo chương trình SPSS 20.0. 
So sánh sự khác biệt về các biến định tính của 
hai hay nhiều nhóm bằng test χ2. Sử dụng 
Anova test để so sánh các trung bình.
- Đạo đức nghiên cứu: Các bệnh nhân được 
tư vấn cụ thể và tự nguyện tham gia nghiên 
cứu. Các thông tin của bệnh nhân được giữ kín 
và lưu hồ sơ. Nghiên cứu này đã được thông 
qua Hội đồng xét duyệt luận án nghiên cứu sinh 
Trường Đại học Y Hà Nội theo quyết định số 
2863/QĐ - ĐHYHN ngày 19 tháng 8 năm 2014.
III. KẾT QUẢ
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
131TCNCYH 125 (1) - 2020
1. Biểu hiện granzym B ở nhóm bệnh và nhóm chứng
Bảng 1. Tỷ lệ biểu hiện granzym B ở nhóm bệnh và nhóm chứng
Granzym B
Nhóm bệnh nhân Nhóm chứng
p
n % n %
Âm tính 11 14,3 18 90,0
< 0,0001
Dương tính 66 85,7 2 10,0
Tổng số 77 100 20 100
Hình 1. Hình ảnh mô bệnh học nhuộm HE và granzyme B
Chúng tôi tiến hành nhuộm hóa mô miễn dịch với granzym B trên 77 mẫu sinh thiết tổn thương da 
đặc hiệu lupus và 20 mẫu da lành. Kết quả 85,7% mẫu da bệnh dương tính với granzym B cao hơn 
so với nhóm chứng (10%). Sự khác biệt có nghĩa thống kê với p < 0,0001 (bảng 1, hình 1).
2. Biểu hiện granzym B ở các tổn thương da đặc hiệu
Biểu hiện granzym B âm tính trên da lành Hình ảnh nhuộm HE tổn thương da đặc hiệu lupus 
Tế bào biểu hiện granzym B+ quanh phần phụ Tế bào biểu hiện granzym B+ thượng bì 
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
132 TCNCYH 125 (1) - 2020
Bảng 2. Biểu hiện granzym B ở các tổn thương da đặc hiệu
Granzym B
ACLE SCLE CCLE
p
n % n % n %
Âm tính 9 18,8 1 7,7 1 6,2
0,42
Dương tính 39 81,2 12 92,3 15 93,8
Trung bình % tế bào dương 
tính/vi trường
16,5 ± 19,1 17,7 ± 12,8 22,8 ± 17,1 0,16
77 mẫu sinh thiết tổn thương da đặc hiệu gồm ACLE 60%, SCLE 16,3% và CCLE 20,0%. Tỷ lệ 
tổn thương ACLE dương tính với granzym B là 81,2%, SCLE 92,3%, CCLE 93,8%. Mật độ trung 
bình tế bào biểu hiện granzym B dương tính/vi trường ở ACLE, SCLE, CCLE lần lượt là 16,5 ± 19,1, 
17,7 ± 12,8, 22,8 ± 17,1 %. Sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05).
3. Một số dấu hiệu mô bệnh học ở nhóm biểu hiện granzym B dương tính và âm tính
Bảng 3. Một số dấu hiệu mô bệnh học ở nhóm biểu hiện granzym B dương tính và âm tính
Triệu chứng
Granzym B
pÂm tính (%)
(n = 11)
Dương tính (%)
(n = 66)
Dày sừng 36,4 57,6 0,33
Thượng bì teo 63,6 42,4 0,33
Dày màng đáy 54,5 60,6 0,75
Thoái hóa lỏng màng đáy 100 77,3 0,11
TB dị sừng thượng bì 18,2 24,2 1,0
TB dị sừng trung bì 0 15,2 0,34
Giãn mạch 90,9 93,9 0,55
Dày sừng nang lông 72,7 92,5 0,04
Mất cấu trúc phần phụ 0 7,6 1,0
Viêm quanh phần phụ 54,5 87,9 0,02
Thoái hóa lỏng phần phụ 63,6 62,1 1,0
Bạch cầu trung tính 18,5 33,3 0,29
Thâm nhiễm LP nông 93,8 100,0 1,0
Thâm nhiễm LP sâu 86,2 86,7 1,0
Các mẫu sinh thiết được nhuộm hóa mô miễn dịch xác định tế bào dương tính với granzym 
B, nhuộm HE đánh giá các biến đổi mô bệnh học của tổn thương da đặc hiệu lupus bao gồm dày 
sừng, dày sừng nang lông, thượng bì teo, thoái hóa lỏng lớp tế bào đáy, dày màng đáy, tế bào dị 
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
133TCNCYH 125 (1) - 2020
sừng, thâm nhiễm bạch cầu đơn nhân, trung 
tính, viêm và phá hủy cấu trúc phần phụ. Kết 
quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ dày sừng nang 
lông và viêm quanh phần phụ cao hơn ở nhóm 
biểu hiện granzym B dương tính so với nhóm 
âm tính (p < 0,05) (bảng 3). 
IV. BÀN LUẬN 
 Granzym B là một enzym thủy phân các 
liên kết peptid được tìm thấy trong các hạt của 
lympho T độc, tế bào diệt tự nhiên, pDC... có 
khả năng khởi phát sự chết theo chương trình. 
Khi nhuộm hóa mô miễn dịch, ở nhóm bệnh 
nhân, 85,7% tổn thương da đặc hiệu lupus 
dương tính với granzym B cao hơn so với nhóm 
chứng (10%), p < 0,0001. Kết quả của chúng tôi 
tương tự tác giả Abdou (2013) thấy có tăng rõ 
rệt biểu hiện granzym B ở tổn thương da lupus 
so với da lành.⁸
 Đối với từng loại tổn thương lupus da, tỷ lệ 
tổn thương dương tính với granzym B ở SCLE 
(92,3%) và CCLE (93,8%) lớn hơn so với ACLE 
(81,2%). Các nghiên cứu về biểu hiện granzym 
B+ ở tổn thương da lupus trên thế giới chưa 
nhiều. Grassi (2009) nhuộm hóa mô miễn dịch 
xác định granzym B trên 22 mẫu tổn thương 
da lupus bao gồm 9 tổn thương CCLE (đều là 
tổn thương dạng đĩa DLE), 9 SCLE, 4 ACLE. 
Granzym B dương tính gặp ở 17/22 bệnh nhân 
(3/9 ca SCLE, 2/9 ca DLE và 3/4 ca ACLE) [70]. 
Abdou (2013) chỉ khảo sát trên tổn thương 
dạng đĩa (DLE), tỷ lệ dương tính là 60%.⁹ Như 
vậy, so với các tác giả trên, tỷ lệ xuất hiện tế 
bào granzym B+ ở từng loại tổn thương ACLE, 
SCLE, CCLE của chúng tôi đều cao hơn. Sự 
khác biệt có lẽ cũng do mức độ nặng của tổn 
thương da được lựa chọn để sinh thiết ở các 
nghiên cứu khác nhau, số mẫu của các nghiên 
cứu đều thấp (22 và 25 mẫu sinh thiết), hơn 
nữa, các nghiên cứu này thực hiện trên bệnh 
nhân lupus ban đỏ ở da còn chúng tôi tiến 
hành trên bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống. 
Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu đều cho 
thấy có sự biểu hiện granzym B ở phần lớn các 
tổn thương lupus da. Còn ở Việt Nam, chưa có 
nghiên cứu nào về lĩnh vực này được thực hiện 
nên chúng tôi không có số liệu để so sánh.
 Sự biểu hiện granzym B+ ở mức độ vừa 
(10 - 50% tế bào dương tính/vi trường). Mật độ 
trung bình tế bào biểu hiện granzym B dương 
tính/vi trường ở ACLE, SCLE, CCLE lần lượt là 
16,5 ± 19,1, 17,7 ± 12,8, 22,8 ± 17,1 % (bảng 2). 
Kết quả của chúng tôi cũng khá tương đồng với 
Fogagnolo (2014).10 Mẫu nghiên cứu là mảnh 
sinh thiết tổn thương lupus da của 59 bệnh 
nhân: 21 DLE, 17 SCLE và 21 TCLE (Tumidus 
cutaneous LE). Mật độ trung bình tế bào biểu 
hiện granzym B+ ở DLE là 23,37 (8,00 – 38,67), 
ở SCLE là 24,29 (6,33–38,67). Cả tỷ lệ và mật 
độ trung bình tế bào biểu hiện granzym B+ ở 
tổn thương CCLE và SCLE của chúng tôi đều 
cao hơn tổn thương ACLE. Có thể là do các tổn 
thương SCLE và CCLE trong nghiên cứu có số 
lượng tế bào dị sừng cao hơn ACLE, tỷ lệ và 
mức độ thoái hóa lỏng màng đáy nhiều hơn, 
thâm nhiễm lympho ở trung bì nông nhiều. Điều 
này gợi ý rằng hiện tượng chết theo chương 
trình xảy ra ở các tổn thương CCLE, SCLE 
nhiều hơn ACLE. Do đó, sự biểu hiện granzym 
B+ ở SCLE, CCLE cũng nhiều hơn, mức độ 
cao hơn ACLE. Tuy nhiên, sự khác biệt lại chưa 
có ý nghĩa thống kê, có thể do cỡ mẫu của từng 
loại tổn thương da đặc hiệu chưa đủ lớn.
Chúng tôi thấy tỷ lệ dày sừng nang lông và 
viêm quanh phần phụ (nang lông, tuyến bã, 
tuyến mồ hôi) cao hơn có ý nghĩa thống kê ở 
nhóm biểu hiện granzym B dương tính so với 
nhóm âm tính. Granzym B chủ yếu do T độc, tế 
bào diệt tự nhiên tiết ra, tuy nhiên nhiều loại tế 
bào khác cũng có thể biểu hiện granzym B như 
T điều hòa, bạch cầu trung tính, pDC...Vì thế ở 
những tổn thương xâm nhập nhiều loại tế bào 
viêm sẽ có thể tăng biểu hiện granzym B+. Như 
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
134 TCNCYH 125 (1) - 2020
vậy biểu hiện granzym B+ liên quan tới thâm 
nhiễm viêm ở thượng bì, quanh phần phụ và 
hiện tượng hủy hoại mô.
V. KẾT LUẬN 
Qua nghiên cứu trên 77 mẫu sinh thiết tổn 
thương da đặc hiệu lupus của bệnh nhân SLE, 
chúng tôi thu được kết quả: Tỷ lệ tổn thương 
dương tính với granzym B ở nhóm bệnh nhân 
nghiên cứu là 85,7%, trong đó ACLE 81,2%, 
SCLE 92,3%, CCLE 93,8%. Mật độ trung bình 
tế bào biểu hiện granzym B dương tính/vi 
trường ở ACLE, SCLE, CCLE là 16,5 ± 19,1, 
17,7 ± 12,8, 22,8 ± 17,1 %. Tỷ lệ dày sừng nang 
lông và viêm quanh phần phụ cao hơn ở nhóm 
biểu hiện granzym B dương tính so với nhóm 
âm tính. 
Lời cám ơn
Chúng tôi chân thành cám ơn bệnh viện Da 
Liễu Trung Ương đã giúp đỡ hoàn thành nghiên 
cứu này. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Uva L, Miguel D, Pinheiro C, Freitas 
JP, Marques Gomes M, Filipe P. Cutaneous 
Manifestations of Systemic Lupus 
Erythematosus. Autoimmune Diseases. 
doi:10.1155/2012/834291
2. Ghosh A. Cutaneous manifestations 
of systemic lupus erythematosus. Indian J 
Rheumatol. 2007;2(4):156 - 164. doi:10.1016/
S0973 - 3698(10)60060 - X
3. Privette ED, Werth VP. Update on 
pathogenesis and treatment of CLE. Curr Opin 
Rheumatol. 2013;25(5):584 - 590. doi:10.1097/
BOR.0b013e32836437ba
4. Werth VP. Cutaneous lupus: insights into 
pathogenesis and disease classification. Bull 
NYU Hosp Jt Dis. 2007;65(3):200 - 204.
5. Hiebert PR, Granville DJ. Granzyme B 
in injury, inflammation, and repair. Trends Mol 
Med. 2012;18(12):732 - 741. doi:10.1016/j.
molmed.2012.09.009
6. Rosen A, Casciola - Rosen L. Autoantigens 
as substrates for apoptotic proteases: 
implications for the pathogenesis of systemic 
autoimmune disease. Cell Death Differ. 
1999;6(1):6 - 12. doi:10.1038/sj.cdd.4400460
7. Casciola - Rosen L, Andrade F, Ulanet D, 
Wong WB, Rosen A. Cleavage by granzyme 
B is strongly predictive of autoantigen status: 
implications for initiation of autoimmunity. J 
Exp Med. 1999;190(6):815 - 826. doi:10.1084/
jem.190.6.815
8. Abdou AG, Shoeib M, Bakry OA, El - 
Bality H. Immunohistochemical expression 
of granzyme B and perforin in discoid 
lupus erythematosus. Ultrastruct Pathol. 
2013;37(6):408 - 416. doi:10.3109/01913123.2
013.816400
9. Grassi M, Capello F, Bertolino L, Seia 
Z, Pippione M. Identification of granzyme 
B - expressing CD - 8 - positive T cells in 
lymphocytic inflammatory infiltrate in cutaneous 
lupus erythematosus and in dermatomyositis. 
Clin Exp Dermatol. 2009;34(8):910 - 914. 
doi:10.1111/j.1365 - 2230.2009.03297.x
10. Fogagnolo L, Soares TCB, Senna CG, 
Souza EM, Blotta MHSL, Cintra ML. Cytotoxic 
granules in distinct subsets of cutaneous 
lupus erythematosus. Clin Exp Dermatol. 
2014;39(7):835 - 839. doi:10.1111/ced.12428
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
135TCNCYH 125 (1) - 2020
Summary
GRANZYME B EXPRESSION IN LUPUS ERYTHEMATOSUS 
SPECIFIC LESIONS
Cutaneous manifestations in SLE are divided into LE-specific and LE-nonspecific lesions. 
Granzyme B is secreted by toxic T lymphocytes, NK (...), which can cause apoptosis, one of the 
pathogenesis mechanisms of lupus-specific skin lesions. Objective: The aim of this study was to use 
immunohistochemical staining for granzyme B to investigate the expression of granzyme B in LE-
specific lesions of SLE patients. The result showed that: 85.7% of lupus-specific skin lesions were 
positive for granzym B, of which ACLE accounted for 81.2%, SCLE 92.3%, and CCLE 93.8%. The 
average numbers of cells showing granzyme B positive per field were 16.5 ± 19.1 in ACLE, 17.7 ± 12.8 
in SCLE, and 22.8 ± 17.1 % in CCLE. The percentages of follicular plugging and adnexal inflammatory 
infiltration were significantly higher in cases showing granzyme B positive compared with those negative. 
Keywords: SLE, LE-specific lesions, granzyme B