Béo phì và nhiễm COVID-19 nặng

Tạp chí “Nội tiết và Đái tháo đường” Số 41 - Năm 2020 
18 
BÉO PHÌ VÀ NHIỄM COVID-19 NẶNG 
Nguyễn Thị Nhạn 
Trường Đại học Y Dược Huế 
DOI: 10.47122/vjde.2020.41.2 
ABSTRACT 
Obesity and risk of severe COVID-19 
Obesity represents a higher risk of 
COVID-19 infection, which can be 
characterized clinically from mild to fatal. 
The severe acute respiratory syndrome 
coronavirus 2 (SARS-CoV-2) is the virus 
responsible and may lead to the requirement 
of a mechanical ventilation in intensive care 
units and premature death. The underlying 
medical conditions in obese patientssuch as 
cardiovascular, pulmonary disease,diabetes, 
hypertension or obstructive sleep apnea 
syndrome. Otherwise, there are an inadequate 
and excessive immunological responses, 
“cytokine storm”, aggravated by ectopic 
intrathoracic fat depots. These findings 
require reinforced preventive and curative 
measures among obese patients to limit the 
risk of progression towards an unfavorable 
outcome in case of COVID-19. 
Key words: Obesity, severe acute 
respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-
CoV-2) 
TÓM TẮT 
Béo phì có nguy cơ cao nhiễm COVID-19, 
với đặc trưng lâm sàng từ mức độ nhẹ đến tử 
vong. Hội chứng hô hấp cấp tính nặng do 
Coronavirus 2 (SARS-CoV-2) là do virus gây 
ra và có thể dẫn đến yêu cầu thở máy tại các 
đơn vị chăm sóc đặc biệt và tử vong sớm. 
Các tình trạng bệnh lý cần quan tâm ở bệnh 
nhânbéo phì như bệnh tim mạch, bệnh phổi, 
đái tháo đường, tăng huyết áp hoặc hội chứng 
ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Nếu không, 
sẽ có những đáp ứng miễn dịch không đầy đủ 
và quá mức, “cơn bão cytokine”, trầm trọng 
hơn bởi các kho chất béo “lạc cỗ” trong lồng 
ngực. Những phát hiện này đòi hỏi các biện 
pháp phòng ngừa và điều trị tăng cường ở 
những bệnh nhân béo phì bị nhiễm COVID-
19, để hạn chế nguy cơ tiến triển thành dự hậu 
không tốt. 
Từ khóa: béo phì, Hội chứng hô hấp cấp 
tính nặng do Coronavirus 2 
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Nhạn 
Ngày nhận bài: 7/8/2020 
Ngày phản biện khoa học: 8/9/2020 
Ngày duyệt bài: 11/10/2020 
Email: [email protected] 
Điện thoại: 0989635735 
1. ĐẶT VẤN ĐỀ 
Béo phì thường làm gia tăng độ trầm trọng 
của nhiễm COVID-19, đe dọa chăm sóc tăng 
cường, hổ trợ hô hấp và nguy cơ tử vong cao. 
Trong số bn nhập viện ở một bang của 
Mỹ, phần lớn (68,5%) cần phải thông khí hổ 
trợ, trong đó 33% có BMI giữa 30-40kg/m² 
và 7,3% có BMI >40kg/m². Trong một NC 
trên 1317 bệnh nhân đái tháo đường nhiễm 
COVID-19 nhập viện tại Pháp, phân tích đa 
biến cho thấy BMI là yếu tố nguy cơ độc lập 
của tiêu chí đầu tiên chỉ định đặt nội khí quản 
trong thông khí cơ học và tử vong trong vòng 
7 ngày kể từ khi nhập viện [1]. 
 Có nhiều lý do: tổn thương cơ chế thông 
khí, có bệnh phối hợp như đái tháo đường hay 
hội chứng ngưng thở do nghẽn lúc ngủ, kể cả 
tăng khối mỡ ngoài lồng ngực càng hạn chế 
hô hấp; sau cùng là phản ứng miễn dịch và 
viêm không thích hợp, tăng tiết các cytokine 
gây viêm, gây “bão cytokine”. Điều này càng 
ảnh hưởng nặng trên suy kiệt hô hấp cấp, do 
vậy có những phương cách dự phòng và điều 
trị ở bệnh nhân béo phì để hạn chế tiến triển 
bất lợi khi nhiễm COVID-19 
2. DỊCH TỂ 
Béo phì có thể làm rối loạn đáp ứng miễn 
dịch, nên dễ bị nhiễm vi trùng cũng như virus 
ìnfluenza, nguy cơ này gia tăng và dễ nhiễm 
bệnh kéo dài hơn so người không béo phì, 
Tạp chí “Nội tiết và Đái tháo đường” Số 41 - Năm 2020 
19 
nhưng không rõ nhiều đối với nhiễm COVID-
19, tuy nhiên thời gian cách ly (14 ngày) có 
thể kéo dài hơn ở người béo phì có nhiễm 
COVIS-19. 
Một nghiên cứu đã công bố tại New York 
trên 5700 bệnh nhân nhập viện vì COVID-19, 
có 42 % bệnh nhân có BMI>30 kg/m² và 
19,0 % BMI>35 kg/m²[11]. 
Nghiên cứu tại Ý cho thấy có sự liên quan 
giữa béo phì và COVID-19 rõ ràng ở nhóm 
trẻ tuổi so với toàn quần thể thì không rõ. 
Nghiên cứu sơ khởi tại 63 trung tâm Hồi sức 
tại Pháp gồm 769 bệnh nhân, hơn 40% có 
BMI ≥30 kg/m2. NC gộp ở Lille (Pháp), trong 
số bn nhập viện HSCC do bệnh phổi năng vì 
COVID-19, có 47% bn có BMI ≥30 kg/m², 
nhóm béo phì nặng với BMI ≥35 kg/m² tăng 
nguy cơ đặt nội khí quản một cách có ý nghĩa, 
không phụ thuộc vào tuổi, tăng HA và đái 
tháo đường. 
Tỉ lệ BN béo phì nhập viện tại Mỹ khác 
nhau tùy vùng miền, 21 % có BMI từ 30 - 34 
kg/m² và 16 % có BMI ≥ 35 kg/m². Những 
người dưới 60 tuổi, thì nguy cơ nhập viện 
hoặc cần hổ trợ thông khí tăng gấp 1,8 lần 
nếu có BMI từ 30 – 34, và tăng 3,6 lần nếu 
BMI ≥35 kg/m². 
3. CƠ CHẾ 
Nguy cơ gia tăng ở bn béo phì bị nhiễm 
COVID-19 nặng là do nhiều cơ chế: 
- Rối loạn thông khí: Phản ứng miễn dịch 
và gia tăng viêm; tất cả do vai trò của vị trí dự 
trữ mỡ hoặc các bệnh phối hơp với béo phì, 
ảnh hưởng xấu đến bệnh [14], [13]. 
Nguy cơ liên quan đến cơ chế thông khí: 
Khi bị béo phì đặc biệt là thể nặng, thường có 
tổn thương thông khí, do giảm sức cơ hô hấp, 
giảm thể tích hiệu quả phổi, tăng đề kháng 
đường thông khí và cuối cùng giảm trao đổi 
khí tốt. Khi bệnh nhân béo phì bị nhiễm 
COVID-19 với tổn thương phổi trầm trọng sẽ 
kéo theo giảm oxy máu, và làm trầm trọng 
thêm bối cảnh lâm sàng, và cần thiết phải 
thông khí cơ học[1]. 
- Nguy cơ có bệnh kèm: Béo phì thường 
phối hợp với nhiều bệnh suất khác nhau và 
tăng nguy cơ COVID-19 trầm trọng. Đó là đái 
tháo đường, tăng huyết áp, hội chứng ngưng 
thở khi ngủ do nghẽn, tổn thương thận, gan 
nhiễm mỡ. 
Ngoài ra béo phì dễ bị nghẽn tắt tĩnh mạch 
và tăng nguy cơ tắt mạch phổi, biến chứng 
thường gặp ở bệnh nhiễm COVID-19 và có 
khả năng gia tăng tử suất. 
Hình 1. Cơ chế liên quan giữa mức độ trầm trọng của COVID-19 và béo phì [1] 
- Gia tăng phản ứng viêm: Ở BN béo phì 
có gia tăng khối mỡ, tăng nguy cơ rối loạn 
chuyển hóa do tăng mỡ bụng, tích tụ mỡ quanh 
tạng, và tăng yếu tố tiền viêm từ mô mỡ tiết ra. 
Có sự tương tác giữa mô mỡ và hệ thống miễn 
dịch, cũng như rối loạn chuyển hóa và viêm. 
Tạp chí “Nội tiết và Đái tháo đường” Số 41 - Năm 2020 
20 
Phản ứng viêm càng tăng nếu béo phì kèm đái 
tháo đường týp 2. Mô mỡ ở BN béo phì là nơi 
dự trữ và dễ phát tán coronavirus, hoạt hóa hệ 
thống miễn dịch và khuyếch đại phản ứng liên 
quan đến cytokines [12]. 
- Virus lan tỏa trong mô mỡ và hoạt hóa 
theo con đường tăng viêm và tăng tiết 
cytokine. Angiotensin converting enzyme 2 
receptor biểu hiệu trên nhiều loại tế bào, bao 
gồm tế bào mỡ, tế bào cơ trơn và tế bào nội 
mạc mạch máu, là cửa đi vào của SARS-CoV-
2, nên làm tổn thương nhiều cơ quan và mạch 
máu.Ngoài ra nhiều tế bào mô mỡ là nơi cư 
trú của nhiều virus gồm H1N1, type A 
influenza và adenovirus 36, cytomegalovirus, 
tế bào nội mạc mạch máu [SARS-CoV-2, đại 
thực bào (influenza A, SARS-CoV, 
adenovirus36, virus gây thiếu hụt miễn dịch ở 
người) và lymphocytes (SARS-CoV). 
Mặc dù SARS-CoV-2 đã được phân lập 
chỉ với mức thấp trong máu, chúng ta không 
thể loại trừ coronavirus lan truyền từ máu vào 
mô mỡ với sự kết gắn rất cao tại các thụ thể 
trên tế bào mỡ cơ thể (mỡ tạng, mỡ trong 
ngực, mỡ bọc ở tim, quanh thận , mỡ mạc treo 
ruột). Virus có khả năng hoạt động kéo dài 
trong cơ quan, hoạt hóa hệ thống miễn dịch 
“tiền–hoạt” và theo con đường tín hiệu 
cytokine, và người béo phì có rối loạn đại 
thực bào và tế bào lympho, tăng đáp ứng 
miễn dịch sai lạc, gây tổn thương mô lan rộng 
do kich thích của Coronavirus. 
Tường trình gần đây của Wuhan gợi ý rằng 
SARS-CoV-2 gây rối loạn đáp ứng điều hòa 
miễn dịch ở những bệnh nhân nhiễm nặng 
COVID-19 [6], đặc trưng bằng sự giảm số 
lượng tế bào Lympho T lưu hành, cũng như 
giảm tỉ subtype Lympho T helper/Lympho 
Tsuppressor ở người béo phì, nhất là tác động 
của SARS-CoV-2 trên chức năng tế bào T. 
Các yếu tố cytokine gây viêm đặc hiệu 
như TNF-α (Tumor necrosis factor, 
interleukin (IL)-1, và IL-6 có trong mô mỡ 
người béo phì [16], và khi nhiễm, COVID-19 
sẽ khuyếch đại đáp ứng cytokine trong mô 
mỡ. Bão cytokine được thấy rõ trong nhiều 
trường hợp nhiễm COVID-19 đường hô hấp, 
được biểu lộ bởi nhiều loại cytokine khác 
nhau như interferon, IL, chemokine, TNF, và 
đáp ứng yếu tố kích thích đơn dòng. 
Đáp ứng viêm ở phổi phản ảnh sự mất cân 
bằng giữa cytokine tiền viêm (như TNF và 
IL-1 β, IL-10 được sản xuất bởi macrophage 
và Lymphocyte T (T helper 2 and regulatory 
T cells) hoạt động điều hòa âm của 
viêm;trong khi đó IL-6 và thụ thể hòa tan của 
nó làm tăng hoạt tính của IL-6 trên tế bào 
đích. IL-6 là yếu tố dự báo độc lập về tử suất 
cao. Mô mỡ ở người là nguồn chính của IL-6 
và thụ thể IL-6, và do vậy mô mỡ có thể là 
nguồn cung cấp tín hiệu hoạt hóa IL-6 từng 
đợt khi nhiễm virus (Hình 2). 
Hình 2. Mô mỡ là nơi dự trữ SARS-CoV-2 xâm nhập, virus lan tỏa, hoạt hóa miễn dịch, và 
khuyếch đại cytokine. GIT (gastrointestinal tract; IL, interleukin); SARS-CoV-2 (severe acute 
respiratory syndrome coronavirus 2); TNF (tumor necrosis factor)[1] 
Tạp chí “Nội tiết và Đái tháo đường” Số 41 - Năm 2020 
21 
- Kho chứa lạc chỗ của mỡ. Béo phì đặc trưng bởi các kho chứa lạc chổ của mỡ, không chỉ 
ở quanh tạng trong bụng, mà còn có trong các cơ quan: gan, cơ vân, nhất là cơ tim, trong lồng 
ngực, trung thất, mô mỡ quanh tim.Các kho lạc chổ này cũng liên quan đến sự phóng thích 
cytokine gây viêm như IL-6. Giả thuyết cho rằng còn có cả các tiểu kho chứa lipid trong phổi và 
các khoảng kẻ phế bào. 
Hình 3. Béo phì hay có quá nhiều mỡ làm tăng nguy cơ nhiễm COVID-19. Kể cả có bệnh nền 
liên quan đến béo phì như như tim mạch, hô hấp, chuyển hóa, huyết khối 
BP: blood pressure; CV, cardiovascular; FEV1: Forced expiratory volume; FVC: forced vital 
capacity; and SES, socioeconomic status. 
Điều trị và dự phòng. 
Có hai vấn đề: Điều trị béo phì và bệnh 
nhiễm COVID-19. Nếu béo phì có hại cho 
tiến triển COVID-19, những điều trị gần đây 
nhắm mục tiêu vào mô mỡ, do mô mỡ đóng 
vai trò hoạt hóa miễn dịch mạnh và gây viêm, 
tăng cytokine và đặc biệt IL-6 hay còn cả hệ 
thống phức hợp. 
Có vài NC đã tường trình về Tocilizumab, 
nhưng không đặc hiệu ở người béo phì. Gần 
đây nhóm chuyên gia « the Diabetes Surgery 
Summit consensus conference series » đã 
công bố một loạt khuyến cáo chọn lựa BN 
béo phì để phẩu thuật giảm béo và tối ưu hóa 
theo dõi trong thời gian bị dịch COVID-19. 
Về dự phòng béo phì, thì quan trọng là tiết 
thực lành mạnh, tập luyện thể dục đều đăn. 
Khi người béo phì bị nhiễm hay nghi ngờ 
nhiễm COVID-19, ở giai đoạn sớm và có ít 
triệu chứng của nhiễm bệnh, cần cho nhập 
viện gấp, theo dõi kỷ tránh diễn tiến xấu, ít 
nhất cũng hạn chế nguy cơ bất lợi. 
4. KẾT LUẬN 
Hiện nay, nhân loại phải đương đầu với 
hai vụ dịch, đó là COVID-19 và béo phì. 
Những người có BMI >30 kg/m2 là yếu tố 
nguy cơ dễ gây nhiễm COVID-19 trầm trọng, 
đó là hội chứng suy hô hấp cấp cần phải đặt 
nội khí quản và thông khí. 
Đã có nhiều cơ chế giải thích về sự tiến 
triển nhanh của bệnh. Từ đó tăng cường 
phương cách phòng ngừa và chữa trị để tránh 
Tạp chí “Nội tiết và Đái tháo đường” Số 41 - Năm 2020 
22 
diễn tiến xấu của bênh, kéo dài thời gian nằm 
viện, thậm chí tử vong. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. André J. et all (2020). Obésité et risque 
de COVID-19 sévère. Rev Med Suisse 
2020; 16: 1115-9 
2. Buscemi S, Buscemi C, Batsis JA. There 
is a relationship between obesity and 
COVID-19 but more information is 
needed. Obesity (Silver Spring). 2020 
May 12. 3. Demetrios Petrakis, Denisa 
Margină. Obesity - a risk factor for 
increased COVID-19 prevalence, 
severity and lethality (Review). Received 
April 6, 2020; Accepted May 5, 2020 
3. Yi HUANG, L.U. Yao, Yan-Mei 
HUANG. Obesity in patients with 
COVID-19: a systematic review and 
meta-analysis. Journal Pre-proof. 2020 
4. Kelvin Ka et all. NLRP3 Inflammasome 
Activation in Adipose Tissues and Its 
Implications on Metabolic Diseases. Mol. 
Sci. 2020, 21, 4184. 
5. Kissling S, Pruijm M. Vue sur le 
COVID-19 depuis la néphrologie. Rev 
Med Suisse 2020;16:842-4. 
6. Lighter J, Phillips M, Hochman S, et al. 
Obesity in patients younger than 60 years 
is a risk factor for Covid-19 hospital 
admission. Clin Infect Dis. 2020 Apr 9. 
7. Luca Pericoa, Ariela Benignia, Giuseppe 
Remuzzia.Should COVID-19 Concern 
Nephrologists? Why and to What Extent? 
The Emerging Impasse of Angiotensin 
Blockade. Nephron 2020;144:213–221 
8. Naveed Sattar (2020). Obesity Is a Risk 
Factor for Severe COVID-19 Infection 
Multiple Potential Mechanisms. 
Circulation. Volume 142, Issue 1, 7 July 
2020, Pages 4-6 
9. Petrilli CM, Jones SA, Yang J, et al. 
Factors associated with hospitalisation 
and critical illness among 4,103 patients 
with Covid-19 disease in New York 
city. 
10. Richardson S, Hirsch S, Narasimhan M 
et al. Presenting Characteristics, 
Comorbidities, and Outcomes Among 
5700 Patients Hospitalized With COVID-
19 in the New York City Area. 
11. Ryan PM, Caplice NM. Is adipose tissue 
a reservoir for viral spread, immune 
activation and cytokine amplification in 
COVID-19. Obesity. 2020 Apr 21. 
12. Sattar N., McInnes IB, McMurray JJV. 
Obesity a risk factor for severe COVID-
19 infection: multiple potential 
mechanisms. Circulation. 2020 Apr 22. 
13. Simonnet A, Chetboun M, Poissy J, et al. 
High prevalence of obesity in severe acute 
respiratory syndrome coronavirus-2 (SARS-
CoV-2) requiring invasive mechanical 
ventilation. Obesity, 2020 Apr 9. 
14. Zhao L. Obesity accompanying COVID-
19: the role of epicardial fat. Obesity 
Obesity| VOLUME 28 | NUMBER 8 | 
AUGUST 2020 
15. Zheng KI, Gao F, Wang XB, et al. 
Obesity as a risk factor for greater 
severity of COVID-19 in patients with 
metabolic associated fatty liver disease. 
Metabolism 2020; Apr 19;108:154244. 
16. Réponses rapides dans le cadre du 
COVID-19 - Pathologies chroniques et 
risques nutritionnels en ambulatoire. 
Validée par le Collège le 16 avril 2020.