Bài giảng Thị trường tài chính - Bài 9: Thị trường phái sinh - Nguyễn Văn Định

Thị trường phái sinh 
Hợp đồng Kỳ hạn và 
Hợp đồng Tương lai 
Đặc điểm Hợp đồng Kỳ hạn 
Thỏa thuận mua bán một loại chứng khoán nào tại một thời điểm xác định trong tương lai 
Thỏa thuận hiện tại về: 
Loại chứng khoán 
Số lượng chứng khoán (thường rất lớn) 
Giá chứng khoán – giá kỳ hạn 
Kỳ hạn (từ hiện tại đến thời điểm xác định trong tương lai) 
Đặc điểm Hợp đồng Kỳ hạn 
Diễn ra giữa các tổ chức đầu tư 
Quy mô giao dịch lớn và khác nhau tùy theo giao dịch 
Diễn ra thông qua các phương tiện giao dịch điện tử: internet, telex 
Kỳ hạn khác nhau theo nhu cầu các bên giao dịch 
Đặc điểm Hợp đồng tương lai 
Các hợp đồng tương lai là loại chứng khoán phái sinh 
Chứng khoán phái sinh 
 Là chứng khoán có giá trị phụ thuộc vào biến động giá trị của chứng khoán gốc 
Giá cả liên quan chặt chẽ đến các yếu tố tác động đến giá cả chứng khoán giao ngay 
Ví dụ, giá tương lai trái phiếu phụ thuộc vào thị trường trái phiếu giao dịch thanh toán ngay 
Đặc điểm Hợp đồng tương lai 
Thỏa thuận chuẩn hóa về việc giao dịch một công cụ tài chính với mức giá xác định tại ngày xác định trong tương lai 
Giá cả được xác định bởi các bên giao dịch hợp đồng chuẩn đối với 
Chứng khoán giao dịch 
Ngày giao dịch 
Hình thức giao dịch tài sản 
Được giao dịch trên thị trường có tổ chức (sàn giao dịch), tính thanh khoản cao và thanh toán được bảo đảm 
Đặc điểm Hợp đồng tương lai 
Các thành viên sàn giao dịch các hợp đồng trên sàn 
Các sàn giao dịch ở Mỹ: Chicago Board of Trade and Chicago Mercantile Exchange 
Chỉ có các thành viên mới có quyền giao dịch 
Commission brokers 
Floor traders 
Các bước giao dịch Hợp đồng tương lai 
Lập tài khoản với số ký quỹ ban đầu 
Duy trì số ký quỹ khi được yêu cầu 
Đặt lệnh trên sàn 
Mở giao dịch outcry 
Chức năng của trung tâm thanh toán 
Thanh toán biến động giá hàng ngày (market-to-market) 
Mục đích giao dịch Kỳ hạn và Tương lai 
Đầu cơ 
Giao dịch với mục tiêu kiếm lợi nhuận từ biến động giá của hợp đồng 
Không có trạng thái mở ban đầu 
Phòng ngừa rủi ro (hedging) 
Loại trừ hoặc hạn chế rủi ro 
Có trạng thái mở, trung hòa trạng thái để loại bỏ rủi ro 
Định giá Hợp đồng tương lai về tài chính 
Giá cả hợp đồng tương lai liên quan đến giá cả chứng khoán theo hợp đồng 
Quan hệ nghịch biến giữa giá chứng khoán và lãi suất cũng áp dụng cho giá Hợp đồng tương lai 
Giá hợp đồng tương lai phản ánh giá mong đợi của chứng khoán theo hợp đồng hoặc chỉ số tại ngày thanh toán 
Các yếu tố tác động đến giá chứng khoán theo hợp đồng cũng tác động đến giá Hợp đồng tương lai 
Tác động của chi phí và lợi ích cơ hội 
Đầu cơ lãi suất bằng Hợp đồng tương lai 
Long position - Mua Hợp đồng tương lai 
Chiến lược được áp dụng nếu nhà đầu cơ dự đoán lãi suất giảm và giá trái phiếu tăng 
Mua một hợp đồng tương lai và nếu giá hợp đồng tăng cao hơn giá đồng ý mua theo hợp đồng, tiền chệnh lệch hợp đồng được chuyển vào tài khoản nhà đầu cơ hàng ngày 
Ngược lại, nếu lãi suất tăng, giá trái phiếu giảm, nhà đầu cơ sẽ chịu lỗ và tiền bị chuyển khỏi tài khoản với giá trị chênh lệch tương ứng 
Kết quả có thể của Đầu cơ hợp đồng tương lai 
a 
a 
S 
0 
S 
0 
Lãi/lỗ 
từ mua 
HĐ 
tương lai 
Lãi/lỗ 
từ bán 
HĐ 
tương lai 
Giá HĐ 
Tương lai 
tại ngày 
đến hạn 
Giá HĐ 
Tương lai 
tại ngày 
đến hạn 
Đầu cơ lãi suất bằng Hợp đồng tương lai 
Short position – bán Hợp đồng tương lai 
Chiến lược được áp dụng nếu nhà đầu cơ dự đoán lãi suất tăng và giá trái phiếu giảm 
Bán một hợp đồng tương lai và kết thúc trạng thái bằng mua lại hợp đồng này 
Nếu lãi suất tăng, giá mua hợp đồng và kết thúc trạng thái giảm thấp hơn giá bán ban đầu của hợp đồng, nhà đầu cơ cơ lãi 
Nhà đầu cơ thua lỗ nếu lãi suất giảm 
Kết thúc trạng thái Hợp đồng tương lai 
Phần lớn các bên mua và bán hợp đồng tương lai không thực hiện hợp đồng trên thức tế về tài sản khi đến hạn 
Họ có thể chấm dứt trạng thái bất kỳ lúc nào trước khi đến hạn 
Giao dịch đối ngược hoặc kết thúc trạng thái thực hiện cho đến ngày đến hạn 
Giao dịch cùng hợp đồng với cùng tháng đến hạn để mở và kết thúc trạng thái 
Trách nhiệm phải bù trừ chênh lệch khi kết thúc trạng thái 
Kết thúc trạng thái Hợp đồng tương lai 
Ví dụ 
Mở trạng thái với việc bán một Hợp đồngTín phiếu kho bạc giao tháng 6, Đóng trạng thái bằng mua một Hợp đồngTín phiếu kho bạc giao tháng 6 
Mở trạng thái với việc mua một Hợp đồngTín phiếu kho bạc giao tháng 6, Đóng trạng thái bằng bán cùng một Hợp đồngTín phiếu kho bạc giao tháng 6 
Lãi hoặc lỗ của trạng thái phụ thuộc vào chênh lệch giữa giá mua và giá bán 
Bù trừ hàng ngày tại sàn giao dịch 
Phòng ngừa rủi ro lãi suất bằng Hợp đồng tương lai 
Sử dụng hợp đồng tương lai lãi suất tạo nên một vị thế phòng ngừa rủi ro bán (short hedge) 
Bên cần phòng ngừa bị chịu ảnh hưởng bởi lãi suất tăng 
Ngân hàng thường sử dụng nguồn tiền ngắn hạn để tài trợ tài sản dài hạn 
Tác động khi lãi suất tăng: Cần phải tái tài trợ trước khi khoản đầu tư được định giá lại 
Phòng ngừa rủi ro lãi suất bằng Hợp đồng tương lai 
Phòng ngừa rủi ro lãi suất bằng Hợp đồng tương lai (short hedge) 
Bán Hợp đồng tương lai có các đặc điểm tương tự như chứng khoán được phòng ngừa rủi ro 
Nếu lãi suất tăng, bên phòng ngừa rủi ro kết thúc trạng thái với một khoản lãi trên thị trường Tương lai bù trừ với trạng thái lỗ trên thị trường giao ngay (chênh lệch lãi suất bị giảm) 
Nếu lãi suất giảm, bên phòng ngừa có chênh lệch lãi suất tăng trên thị trường giao ngay, khoản này bị bù trừ bởi khoản lỗ trạng thái Hợp đồng tương lai 
Phòng ngừa rủi ro lãi suất bằng Hợp đồng tương lai 
Sử dụng hợp đồng tương lai lãi suất tạo nên một vị thế phòng ngừa rủi ro mua (long hedge) 
Phòng ngừa ảnh hưởng bởi lãi suất giảm 
Kế hoạch mua chứng khoán nợ trong vài thánh tới, nếu lãi suất giảm, giá trái phiếu tăng – Mua Tương lai chốt được mức giá trái phiếu sẽ mua 
Ngân hàng cấp các khoản vay có lãi suất điều chỉnh định kỳ 6 tháng bằng các CDs có thời hạn 2 nắm – mua Hợp đồng Tương lai sẽ chốt được lãi suất duy trì chênh lệch lãi suất 
Bên phòng ngừa sử dụng trạng thái Tương lai để bù trừ các khoản lỗ/lãi – chốt chênh lệch giá 
Hợp đồng tương lai chỉ số trái phiếu 
Các hợp đồng tương lai chỉ số trái phiếu 
Muni-bond index futures (MBI) 
Bond buyers index 
Sử dụng các hợp đồng này để phòng ngừa rủi ro 
Công ty bảo hiểm có kế hoạch mua danh mục trái phiếu trong thời gian tới, lãi suất giảm làm tăng giá trái phiếu 
Ngân hàng đầu tư bảo lãnh phát hành trái phiếu, nếu lãi suất giảm, giá trái phiếu tăng sẽ ảnh hưởng 
Vị thế tạo khoản lãi Tương lai nếu giao dịch giao ngay lỗ 
Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu 
Các loại Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu 
Có một số loại Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu được giao dịch tại Chicago Board of Trade và Chicago Mercantile Exchange 
Các cổ phiếu theo chỉ số không giao dịch trên thực tế để đổi lấy thành toán 
Giá của hợp đồng bằng chỉ số nhân với giá trị cụ thể của hợp đồng 
Ví dụ, Hợp đồng tương lai Chicago Merc S&P bằng giá trị chỉ số S&P nhân $250 
Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu 
Giá trị các hợp đồng tương lai có mối quan hệ tương quan chặt chẽ đến giá trị các chứng khoán tring chỉ số 
Sự khác biệt hay ưu/nhược điểm của việc nắm giữ chỉ số so với nắm giữ hợp đồng tương lai chỉ số 
Trong một số trường hợp, có thể kiếm lợi nhuận arbitrage 
Các nhân tố được thị trường theo dõi bao gồm tất cả các yếu tố có thể tác động đến giá trị chứng khoán theo chỉ số 
Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu 
Đầu cơ với Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu 
Vốn hóa dựa vào kỳ vọng không cần đủ tiền để thực mua các cổ phiếu trong chỉ số 
Mong đợi tăng giá cổ phiếu trong danh mục, mua Tương lai danh mục, tạo nên lãi/lỗ đòn bẩy với khoản đầu tư nhỏ. 
Hedging với Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu 
Phòng ngừa rủi ro thị trường của một trạng thái hiện hữu mở 
Quản lý Quỹ hưu trí với các khoản thu hàng năm bán các Hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu để chốt thu nhập 
Các rủi ro giao dịch Hợp đồng Tương lai 
Rủi ro thị trường 
Rủi ro cơ sở 
Rủi ro thanh khoản 
Rủi ro tín dụng 
Rủi ro thanh toán 
Rủi ro hoạt động 
Các rủi ro giao dịch Hợp đồng Tương lai 
Rủi ro thị trường 
Các nhà đầu cơ lỗ hay lãi dựa vào thay đổi giá trị thị trường của các hợp đồng tương lai 
Các nhà phòng ngừa rủi ro không chịu ảnh hưởng này 
Rủi ro cơ sở 
Giá cả hợp đồng tương lai không khác nhau chính xác như cách thức khác nhau của giá cả tài sản theo hợp đồng 
Sự tương quan của giá hợp đồng và giá tài sản tác động đến khả năng phòng ngừa rủi ro thị trường 
Các rủi ro giao dịch Hợp đồng Tương lai 
Quản lý rủi ro cơ sở 
Xác định hợp đồng tương lai có biến động giá liên quan đến biến động giá của tài sản theo hợp đồng 
Phòng ngừa rủi ro chéo liến quan đến của dụng một hợp đồng tương lai của tài sản khác với tài sản cần phòng ngừa rủi ro, ví dụ, phòng ngừa rủi ro tín phiếu công ty bằng hợp đồng tương lai tín phiếu kho bạc 
Rủi ro thanh khoản 
Sự méo mó của giá cả một hợp đồng nếu giao dịch không phổ biến 
Cần có đối tác để kết thúc trạng thái 
Các rủi ro giao dịch Hợp đồng Tương lai 
Rủi ro tín dụng 
Đối tác giao dịch vi phạm 
Các hợp đồng giao dịch trên sàn không có rủi ro này do sàn đóng vai trò là đối tác cho mọi giao dịch 
Rủi ro thanh toán 
Tài sản (như các khoản vay) được thanh toán sơm hơn thời hạn cam kết ban đầu 
Bỏ lại bên phòng ngừa rủi ro không có trạng thái bù trừ, thành trạng thái đầu cơ 
Các rủi ro giao dịch Hợp đồng Tương lai 
Rủi ro hoạt động 
Quản lý và kiểm soát yếu kém 
Ví dụ, nhân viên công ty phòng ngừa rủi ro không hiểu cách thức giá trị hợp đồng tương lai biến động trên thị trường 
Thiếu kiểm soát có thể tạo nên vị thế đầu cơ trên thị trường 
Các quy định quản lý thị trường Tương lai 
Chú ý ngày càng nhiều đến rủi ro hệ thống do các sự kiện gần đây xẩy ra trên thị trường 
Trục trặc xảy ra tại một công ty có thể ảnh hưởng đến khả năng công ty khác thực hiệnu hợp đồng 
Cơ quan quản lý muốn các thành viên tham gia có đủ bảo đảm cho vị thế của họ 
Mục tiêu quản lý là min bạch để các rủi ro rõ ràng 
Các tổ chức sử dụng thịc trường Tương lai 
Hầu hết sử dụng cho phòng ngừa rủi ro, ít động cơ đầu cơ 
Các loại tổ chức sử dụng thị trường Tương lai 
Ngân hàng thương mại - Commercial banks 
Tổ chức tiết kiệm - Savings institutions 
Công ty chứng khoán - Securities firms 
Quỹ tương hỗ - Mutual funds 
Quỹ hưu trí - Pension funds 
Công ty bảo hiểm - Insurance companies