Bài giảng Thanh toán quốc tế - Bài 1: Tổng quan về thanh toán quốc tế

v1.0015108211
THANH TOÁN QUỐC TẾ 
Viện Ngân hàng – Tài chính
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
1
v1.0015108211 2
GIỚI THIỆU HỌC PHẦN
I. Mục tiêu học phần:
Học phần cung cấp cho sinh viên những kiến thức về nghiệp vụ thanh toán quốc tế. Các
kiến thức cơ bản như hợp đồng ngoại thương, các phương tiện thanh toán quốc tế và
các phương thức thanh toán quốc tế chủ yếu và các căn cứ pháp lý làm cơ sở cho việc
thực hiện nghiệp vụ thanh toán quốc tế tại các ngân hàng thương mại.
II. Nội dung nghiên cứu
• Bài 1: Tổng quan về thanh toán quốc tế.
• Bài 2: Chứng từ thương mại.
• Bài 3: Chứng từ tài chính.
• Bài 4: Phương thức thanh toán quốc tế.
• Bài 5: Điều kiện thương mại quốc tế - Incoterms 2000 và 2010.
• Bài 6: L/C và UCP600.
v1.0015108211 3
BÀI 1:
TỔNG QUAN VỀ 
THANH TOÁN QUỐC TẾ
TS. Nguyễn Thị Diệu Chi
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
v1.0015108211
TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG
Công ty VinaCafe Việt Nam muốn bán 200 thùng cafe sang thị trường Mỹ cho
công ty Ecotrans.
4
1. VinaCafe đang thực hiện hoạt động gì sang thị trường Mỹ?
2. VinaCafe phải ký hợp đồng gì với Ecotrans để bán số sản phẩm trên?
3. Làm cách nào Công ty Ecotrans sẽ thực hiện nghĩa vụ trả tiền được
cho công ty VinaCafe tại Việt Nam?
v1.0015108211
MỤC TIÊU
Sau khi học xong bài này, sinh viên cần nắm được các nội dung sau:
• Hiểu được khái niệm, đặc điểm của hoạt động thanh toán quốc tế hay hoạt
động thực hiện nghĩa vụ chi trả tiền tệ cho các hàng hóa và dịch vụ có yếu tố
nước ngoài.
• Phân biệt được sự khác nhau giữa hoạt động ngoại thương và hoạt động
nội thương.
• Thấy được vai trò trung gian thanh toán của ngân hàng đối với hoạt động chi
trả tiền tệ quốc tế.
• Thấy được vai trò quan trọng của hoạt động thanh toán quốc tế đối với nền
kinh tế, doanh nghiệp xuất nhập khẩu và các ngân hàng thương mại.
• Biết được cơ sở pháp lý thường được sử dụng trong hoạt động thanh toán
quốc tế.
• Biết được khái quát các điều khoản cơ bản trong hợp đồng ngoại thương.
5
v1.0015108211
NỘI DUNG
6
Khái niệm và đặc điểm thanh toán quốc tế 
Vai trò của thanh toán quốc tế
Cơ sở pháp lý điều chỉnh thanh toán quốc tế 
Hợp đồng ngoại thương 
v1.0015108211
1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM THANH TOÁN QUỐC TẾ 
7
1.2. Khái niệm thanh toán quốc tế
1.1. Cơ sở hình thành thanh toán quốc tế
1.3. Đặc điểm của thanh toán quốc tế
v1.0015108211
1.1. CƠ SỞ HÌNH THÀNH THANH TOÁN QUỐC TẾ
8
• Điều kiện địa lý, trình độ phát triển, yếu tố tự nhiên, năng
lực sản xuất ở các quốc gia khác nhau;
• Hàng hóa được vận chuyển giữa các quốc gia với nhau
thông qua việc sử dụng các phương tiện vận tải khác nhau;
• Vận chuyển hàng hóa giữa các quốc gia với nhau gặp
các rủi ro;
• Thanh toán tiền hàng giữa các bên trong hoạt động xuất
nhập khẩu;
• Hoạt động mua bán hàng hóa giữa các quốc gia khác nhau nên liên quan tới nhiều
nguồn luật điều chỉnh mang tính quốc tế.
 Cơ sở hình thành hoạt động thanh toán quốc tế là hoạt động ngoại thương. Hoạt động
ngoại thương là hoạt động cơ sở, và hoạt động thanh toán quốc tế là hoạt động phát sinh.
Bên cạnh đó hoạt động thanh toán quốc tế được thực hiện qua hệ thống ngân hàng, cho nên
khi nói đến hoạt động thanh toán quốc tế là nói đến hoạt động thanh toán của ngân hàng
thương mại.
v1.0015108211
1.2. KHÁI NIỆM THANH TOÁN QUỐC TẾ
Thanh toán quốc tế là việc thực hiện nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng lợi về tiền tệ phát
sinh trên cơ sở các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ chức, cá nhân nước này
với các tổ chức, cá nhân nước khác, hay giữa một quốc gia với tổ chức quốc tế, thông
qua quan hệ giữa các ngân hàng của các nước liên quan.
9
v1.0015108211
1.3. ĐẶC ĐIỂM CỦA THANH TOÁN QUỐC TẾ
10
1 Hoạt động thanh toán quốc tế chịu sự điều chỉnh của luật pháp và các tập quán quốc tế.
2 Hoạt động thanh toán quốc tế được thực hiện phần lớn thông qua hệ thống ngân hàng.
3
Trong thanh toán quốc tế, tiền mặt hầu như không được sử dụng trực tiếp mà 
dùng các phương tiện thanh toán.
4 Trong thanh toán quốc tế, ít nhất một trong hai bên có liên quan đến ngoại tệ.
5 Ngôn ngữ sử dụng trong thanh toán quốc tế chủ yếu bằng tiếng Anh.
6 Giải quyết tranh chấp chủ yếu bằng luật quốc tế.
v1.0015108211
2. VAI TRÒ CỦA THANH TOÁN QUỐC TẾ
11
2.2. Thanh toán quốc tế với nhà kinh doanh xuất nhập khẩu
2.1. Thanh toán quốc tế đối với nền kinh tế
2.3. Thanh toán quốc tế với ngân hàng thương mại
v1.0015108211
2.1. THANH TOÁN QUỐC TẾ ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ
• Bôi trơn và thúc đầy hoạt động xuất nhập khẩu của nền
kinh tế như một tổng thể.
• Bôi trơn và thúc đẩy hoạt động đầu tư nước ngoài trực
tiếp và gián tiếp.
• Thúc đẩy và mở rộng hoạt động dịch vụ như du lịch,
hợp tác quốc tế.
• Tăng cường thu hút kiều hối và các nguồn lực tài chính.
• Thúc đẩy thị trường tài chính quốc gia hội nhập kinh tế
quốc tế.
12
v1.0015108211
2.2. THANH TOÁN QUỐC TẾ VỚI NHÀ KINH DOANH XUẤT NHẬP KHẨU
Thanh toán quốc tế phục vụ nhu cầu thanh toán cho hàng hóa và dịch vụ xuất nhập khẩu
của doanh nghiệp.
13
v1.0015108211
2.3. THANH TOÁN QUỐC TẾ VỚI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
• Vai trò trung gian của ngân hàng trong hoạt động thanh
toán quốc tế
 Thanh toán theo yêu cầu của khách.
 Bảo vệ quyền lợi của khách trong giao dịch thanh toán.
 Tư vấn, hướng dẫn khách các biện pháp kỹ thuật nghiệp
vụ thanh toán quốc tế nhằm hạn chế rủi ro, tạo sự tin
tưởng trong giao dịch với nước ngoài.
 Tài trợ vốn cho hoạt động xuất khẩu khẩu của khách một
cách chủ động và tích cực.
 Hoạt động thanh toán quốc tế là hoạt động sinh lời của ngân hàng.
14
v1.0015108211
3. CƠ SỞ PHÁP LÝ ĐIỀU CHỈNH THANH TOÁN QUỐC TẾ
15
3.2. Các nguồn luật quốc gia
3.1. Thông lệ và tập quán quốc tế
3.3. Luật và các công ước quốc tế
v1.0015108211
3.1. THÔNG LỆ VÀ TẬP QUÁN QUỐC TẾ
• Quy tắc thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ
(Uniform Customs and Practice for Documentary
Credit – UCP).
• Quy tắc thống nhất về nhờ thu (Uniform Rules for
Collection - URC).
• Quy tắc thống nhất về hoàn trả tiền hàng (The Uniform
Rules for Bank to Bank Reimbursement under
Documentary Credit - URR).
• Điều kiện thương mại quốc tế (International
Commercial Term - Incoterms).
16
v1.0015108211
3.2. CÁC NGUỒN LUẬT QUỐC GIA
• Bộ luật dân sự
• Luật thương mại
• Luật kinh doanh ngoại hối
• Luật quản lý ngoại hối
• 
17
v1.0015108211
3.3. LUẬT VÀ CÁC CÔNG ƯỚC QUỐC TẾ 
• Công ước Liên hợp quốc về Hợp đồng mua bán quốc tế (United
nations convention on contracts for the international sale of
goods – Wien Convention 1980).
• Công ước Geneve 1930 về Luật thống nhất về hối phiếu
(Uniform Law for Bill of Exchange – ULB 1930).
• Công ước Liên hợp quốc về hối phiếu và lệnh phiếu quốc tế
(International Bill of Exchange and International Promissory
Note – UN convention 1980).
• Công ước Geneve 1931 và Séc quốc tế (Geneve convention for
Check 1931).
• Các nguồn luật và công ước quốc tế về vận tải và bảo hiểm.
• Các hiệp định song phương và đa quốc...
18
v1.0015108211
4. HỢP ĐỒNG NGOẠI THƯƠNG
19
4.2. Kết cấu nội dung của hợp đồng ngoại thương
4.1. Khái quát về hợp đồng ngoại thương
v1.0015108211
4.1. KHÁI QUÁT VỀ HỢP ĐỒNG NGOẠI THƯƠNG
20
• Khái niệm hợp đồng ngoại thương
Hợp đồng ngoại thương là sự thỏa thuận giữa người mua và người bán (người xuất
khẩu và người nhập khẩu) có trụ sở kinh doanh ở các nước khác nhau, theo đó
người xuất khẩu có nghĩa vụ chuyển quyền sở hữu một lượng tài sản (gọi là hàng
hóa) cho người nhập khẩu và nhận tiền, còn người nhập khẩu có nghĩa vụ trả tiền và
nhận hàng.
• Nguyên tắc ký kết hợp đồng ngoại thương
 Nguyên tắc tự nguyện.
 Nguyên tắc bình đẳng cùng có lợi.
 Nguyên tắc tự chịu trách nhiệm vật chất.
 Không trái với pháp luật hiện hành.
v1.0015108211
4.1. KHÁI QUÁT VỀ HỢP ĐỒNG NGOẠI THƯƠNG (tiếp theo)
21
• Đặc điểm của hợp đồng ngoại thương
 Hàng hóa được di chuyển qua biên giới hải quan.
 Đồng tiền thanh toán có thể là đồng tiền nước người mua,
đồng tiền nước người bán hay đồng tiền nước thứ ba.
 Các chủ thể của hợp đồng có trụ sở kinh doanh ở các
nước khác nhau.
• Hình thức của hợp đồng ngoại thương
 Hợp đồng trực tiếp: Hai bên mua bán gặp nhau trực tiếp thỏa
thuận các điều kiện và điều khoản của hợp đồng.
 Hợp đồng gián tiếp: Hai bên không trực tiếp gặp nhau, mà chỉ
gửi thư từ, điện tín, thư điện tử... thể hiện nội dung hợp đồng.
v1.0015108211
4.2. KẾT CẤU NỘI DUNG CỦA HỢP ĐỒNG NGOẠI THƯƠNG
22
4.2.2. Phần điều khoản
4.2.1. Phần mở đầu
v1.0015108211
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Số và ký hiệu của hợp đồng (Contract No).
2. Tên hợp đồng.
3. Những căn cứ xác lập hợp đồng.
4. Địa điểm và ngày ký hợp đồng.
5. Tên của người mua và người bán.
6. Địa chỉ, điện thoại, email.
7. Tài khoản mở tại ngân hàng.
8. Người đại diện.
23
v1.0015108211
PHẦN ĐIỀU KHOẢN
A. Nhóm điều khoản cơ bản
1. Tên hàng hóa (Commodity)
2. Số lượng (Quantity)
3. Chất lượng và quy cách hàng hóa:
4. Điều khoản về giá
5. Điều kiện giao hàng
6. Điều kiện thanh toán
B. Nhóm điều khoản khác
1. Về bao bì và ký mã hiệu hàng hóa
2. Điều khoản về bảo hành (Warranty)
3. Điều khoản khiếu nại (Claim)
4. Điều khoản về các tình huống bất khả kháng
5. Điều khoản về trọng tài
24
v1.0015108211
GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG
• VinaCafe đang thực hiện hoạt động xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Mỹ.
• Muốn bán hàng hóa cho công ty Ecotrans của Mỹ, VinaCafe phải ký kết hợp đồng
ngoại thương hay hợp đồng xuất khẩu sản phẩm.
• Để thực hiện nghĩa vụ trả tiền cho công ty VinaCafe tại Việt Nam, Ecotrans phải thực
hiện thanh toán tiền hàng cho VinaCafe qua trung gian là ngân hàng với nghiệp vụ
thanh toán quốc tế.
25
v1.0015108211
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 1
Ai là người thường được mời giải quyết các sự vụ tranh chấp trong hoạt động
thương mại quốc tế?
A. Trọng tài.
B. Trọng tài quốc tế.
C. Luật sư.
D. Luật sư quốc tế.
Trả lời:
• Đáp án đúng là: B. Trọng tài quốc tế.
• Giải thích: Trọng tài quốc tế thường là người đứng ra giải quyết các tranh chấp trong
hoạt động thương mại quốc tế bởi các bên rất hạn chế sử dụng luật quốc tế và nhờ
tới luật sư hay tòa án quốc tế.
26
v1.0015108211
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 2
Hợp đồng ngoại thương cần có chữ ký của những ai?
A. Tất cả các bên liên quan tới hợp đồng.
B. Bên mua và bên bán.
C. Không cần thiết đầy đủ chữ ký của các bên liên quan.
D. Bên xuất khẩu và bên nhập khẩu.
Trả lời:
• Đáp án đúng là: C. Không cần thiết đầy đủ chữ ký của các bên liên quan.
• Giải thích: Hợp đồng ngoại thương không nhất thiết phải có đầy đủ 2 chữ ký của cả
người mua và người bán mà chỉ cần có chữ ký của một bên vì ngày nay người ta
chấp nhận chứng từ điện tử và chữ ký điện tử thay cho các văn bản có chữ ký tươi
thông thường.
27
v1.0015108211
TÓM LƯỢC CUỐI BÀI
• Cơ sở hình thành hoạt động thanh toán quốc tế là hoạt động ngoại thương.
• Thanh toán quốc tế là việc thực hiện nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng lợi về tiền tệ
phát sinh trên cơ sở các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ chức, cá nhân
nước này với các tổ chức, cá nhân nước khác.
• Hoạt động thanh toán quốc tế đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế
của mỗi quốc gia, doanh nghiệp xuất nhập khẩu và ngân hàng.
• Để giải quyết các tranh chấp phát sinh trong quan hệ kinh tế quốc tế trong đó có hoạt
động thanh toán quốc tế. Người ta đã xây dựng nên một hệ thống luật pháp thống
nhất mang tính quốc tế như thông lệ, tập quán quốc tế, các nguồn luật quốc gia, luật
và các công ước quốc tế.
• Hợp đồng ngoại thương là sự thỏa thuận giữa người mua và người bán.
• Hợp đồng ngoại thương được ký kết trên cơ sở 4 nguyên tắc gồm nguyên tắc tự
nguyện, nguyên tắc bình đẳng cùng có lợi, nguyên tắc tự chịu trách nhiệm vật chất,
và nguyên tắc không trái với pháp luật hiện hành.
28