Bài giảng Tài chính doanh nghiệp - Bài 3: Cổ tức của công ty cổ phần - Nguyễn Thị Hà

v2.0013107202
1
BÀI 3
CỔ TỨC CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN
Giảng viên: TS. Nguyễn Thị Hà
2
v2.0013107202
TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG BÀI
Giả sử 2: Một công ty cổ phần đang trong quá trình tăng trưởng và phát
triển, lợi nhuận của công ty khá ổn định có xu hướng tăng lên trong tương lai.
Các thành viên cổ đông của công ty không muốn chia sẻ quyền kiểm soát
quyền phân phối lợi nhuận cao. Vậy trong trường hợp đó công ty nên phân
phối lợi nhuận như thế nào nếu công ty có lợi nhuận cao trong năm. Nếu bạn
là chủ tịch hội đồng quản trị bạn có quyết định như thế nào? Nếu bạn là nhà
đầu tư bạn xem tiền đầu tư của mình được sử dụng như thế nào?
Giả sử 1: Một công ty cổ phần có vốn chủ sở hữu là 3 tỷ đồng. Sau 1 năm
kinh doanh công ty đạt lợi nhuận 1 tỷ đồng. Toàn bộ lợi nhuận dự kiến được
phân chia cho các cổ đông. Trong bối cảnh công ty mới ký 1 hợp đồng trị giá
4 tỷ thực hiện trong 3 tháng tới. Vậy nếu bạn là thành viên góp vốn bạn sẽ
làm gì?
Bài học này sẽ giúp chúng ta trả lời được những câu hỏi trên và
có một cái nhìn tổng quát về việc phân chia lợi tức của công ty cổ phần.
3
v2.0013107202
MỤC TIÊU
• Nắm được khái quát về cổ tức của
công ty cổ phần;
• Nắm được các yếu tố ảnh hưởng
đến việc hoạch định chính sách cổ
tức của công ty;
• Hiểu được nội dung các chính sách
cổ tức cuả công ty;
• Hiểu được việc mua lại cổ phiếu
của công ty.
4
v2.0013107202
HƯỚNG DẪN HỌC
• Cần nắm khái quát những vấn đề về công
ty cổ phần;
• Nghiên cứu lý thuyết về cổ tức, liên hệ
với tình hình thực tế của các công ty cổ
phần niêm yết ở Sở giao dịch chứng
khoán Việt Nam;
• Tìm hiểu các văn bản pháp quy liên quan
đến việc trả cổ tức;
• Đọc thêm tài liệu tham khảo, như:
 Chương 7, Giáo trình Tài chính doanh
nghiệp – Học viên Tài chính. Chủ biên
PGS. TS Nguyễn đình Kiêm & TS Bạch
đức Hiển. NXB Tài chính 2008;
 Chương 13, Tài chính doanh nghiệp
hiện đại. Chủ biên TS Trần Ngọc Thơ.
NXB Thống kê.
5
v2.0013107202
NỘI DUNG
CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU
MUA LẠI CỔ PHIẾU
• Cổ tức, hình thức và trình tự trả cổ tức;
• Chính sách trả cổ tức của công ty;
• Cổ tức bằng cổ phiếu;
• Mua lại cổ phiếu.
6
v2.0013107202
1. CỔ TỨC VÀ HÌNH THỨC, TRÌNH TỰ TRẢ CỔ TỨC 
• Khái niệm về cổ tức;
• Hình thức và trình tự trả cổ tức.
7
v2.0013107202
1.1. KHÁI NIỆM VỀ CỔ TỨC
• Đối với công ty cổ phần, số lợi nhuận sau
khi nộp thuế thu nhập doanh nghiệp cho
Nhà nước, về cơ bản sẽ được chia thành
hai phần:
 Phần lợi nhuận dành để trả cho các cổ
đông hiện hành của công ty được gọi
là lợi tức cổ phần hay cổ tức;
 Phần lợi nhuận lưu giữ lại không chia
gọi là lợi nhuận giữ lại.
• Khái niệm: Cổ tức là khoản lợi nhuận sau
thuế của công ty dành trả cho các cổ
đông hiện hành.
8
v2.0013107202
1.2. CÁC CHỈ TIÊU ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH CỔ TỨC
1. Hệ số trả cổ tức
Thu nhập 1 cổ phần
Cổ tức 1 cổ phần
=4. Tỷ suất cổ tức
Giá thị trường của 1 cổ phần
Cổ tức 1 cổ phần
3. Thu nhập 1 cổ phần
(EPS)
Lợi nhuận
sau thuế –
Phần trả cổ tức cho
cổ đông ưu đãi
Số cổ phần đang lưu hành
=
2. Cổ tức 1 cổ phần
(DIV) Số cổ phần đang lưu hành
Lợi nhuận sau thuế dành trả
cổ tức cho cổ đông
=
=
9
v2.0013107202
1.3. HÌNH THỨC VÀ TRÌNH TỰ TRẢ CỔ TỨC
Cổ tức
Cổ tức bằng tài sản khác
Cổ tức bằng tiền
Cổ tức bằng cổ phiếu
Sơ đồ 3.1: Các hình thức trả cổ tức
Hiện nay tại Việt Nam, theo Luật doanh nghiệp cho phép công ty cổ phần trả
Cổ tức bằng các hình thức sau: 
10
v2.0013107202
1.4. TRÌNH TỰ TRẢ CỔ TỨC
Ngày chi trả
Ngày đăng ký cuối cùng
Ngày không hưởng cổ tức
Ngày công bố trả cổ tức
Sơ đồ 3.2: Trình tự chi trả cổ tức
11
v2.0013107202
2. CHÍNH SÁCH TRẢ CỔ TỨC CỦA CÔNG TY
• Tầm quan trọng của chính sách cổ tức.
• Những yếu tố ảnh hưởng đến chính sách
cổ tức của công ty cổ phần.
• Chính sách cổ tức trong doanh nghiệp:
 Chính sách ổn định cổ tức.
 Chính sách thặng dư cổ tức.
 Các chính sách cổ tức khác.
12
v2.0013107202
2.1. TẦM QUAN TRỌNG CỦA CHÍNH SÁCH TRẢ CỔ TỨC
• Chính sách cổ tức ảnh hưởng trực tiếp
đến lợi ích của cổ đông.
• Chính sách cổ tức ảnh hưởng đến sự tăng
trưởng của công ty trong tương lai.
• Chính sách cổ tức ảnh hưởng đến giá cổ
phiếu của công ty.
13
v2.0013107202
2.2. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHÍNH SÁCH CỔ TỨC 
CỦA CÔNG TY CỔ
• Những ràng buộc của pháp lý;
• Cơ hội đầu tư;
• Chi phí phát hành chứng khoán;
• Tâm lý của người đầu tư;
• Vị trí của các cổ đông trong việc thực hiện
nghĩa vụ nộp thuế thu nhập cá nhân;
• Sự ổn định về lợi nhuận của công ty;
• Khả năng thâm nhập vào thị trường vốn;
• Quyền kiểm soát công ty;
• Tình hình dòng tiền của công ty;
• Chu kỳ sống của doanh nghiệp.
14
v2.0013107202
3. CHÍNH SÁCH TRẢ CỔ TỨC TRONG THỰC TIỄN 
Chính sách
ổn định cổ tức
Chính sách
thặng dư cổ tức
Chính sách
trả cổ tức
trong thực tiễn
Chính sách
cổ tức khác
15
v2.0013107202
3.1. CHÍNH SÁCH ỔN ĐỊNH CỔ TỨC
Nội dung chủ yếu của chính sách:
• Duy trì trả cổ tức liên tục hàng năm.
• Chỉ tăng cổ tức lên mức cao hơn khi
công ty có thể đạt được sự gia tăng
lợi nhuận một cách vững chắc.
• Bất đắc dĩ mới phải cắt giảm cổ tức.
• Trong những năm gần đây, nhiều
công ty cổ phần ở các nước theo đuổi
chính sách ổn định cổ tức theo hướng
duy trì tỷ lệ tăng trưởng cổ tức ổn
định hay đều đặn.
16
v2.0013107202
3.1. CHÍNH SÁCH ỔN ĐINH CỔ TỨC (tiếp theo)
• Những lợi ích của Chính sách ổn định cổ tức:
 Thực hiện chính sách ổn định cổ tức có
khuynh hướng góp phần làm tăng giá cổ
phiếu của công ty trên thị trường;
 Chính sách ổn định cổ tức thu hút sự
quan tâm nhiều hơn của các nhà đầu tư,
từ đó làm tăng uy tín của công ty;
 Cổ tức ổn định còn là một yếu tố giúp
cho công ty có thể dễ dàng hơn được
niêm yết chứng khoán tại Sở giao dịch
chứng khoán.
• Hạn chế của chính sách: Việc trả cổ tức ổn
định có thể làm cho công ty bị động trong
việc bố trí nguồn vốn bên trong, phải phát
hành nhiều hơn cổ phiếu để huy động vốn
cho đầu tư.
17
v2.0013107202
3.2. CHÍNH SÁCH THẶNG DƯ CỔ TỨC
• Nội dung chủ yếu của chính sách: Công ty chỉ trả cổ tức từ phần lợi nhuận
sau thuế còn lại sau khi đã ưu tiên dành số lợi nhuận sau thuế để tài trợ cho
đầu tư.
• Nhưng lợi ích của chính sách:
 Giúp cho công ty chủ động sử dụng lợi nhuận sau thuế đáp ứng nhu cầu
vốn cho thực hiện các cơ hội đầu tư tăng trưởng;
 Công ty sẽ giảm được chi phí sử dụng vốn;
 Giúp cổ đông hiện hữu có thể giảm hoặc hoãn nộp một phần thuế thu
nhập cá nhân;
 Giúp cổ đông hiện hữu tránh phải phân chia quyền kiểm soát, biểu
quyết và phân chia thu nhập cho cổ đông.
• Hạn chế của chính sách:
 Có thể làm cho cổ tức dao động khá lớn;
 Chính sách thặng dư cổ tức phù hơp hơn với những công ty đang trong
giai đoạn tăng trưởng, có nhiều cơ hội đầu tư.
18
v2.0013107202
3.3. CHÍNH SÁCH CỔ TỨC KHÁC
• Chính sách trả cổ tức theo tỷ lệ chi trả
cố định:
 Trả cổ tức theo 1 tỷ lệ chi trả cố định tính
trên lợi nhuận sau thuế của công ty;
 Cổ tức 1 cổ phần có sự dao động khá lớn
qua các năm.
• Chính sách trả cổ tức định kỳ trong năm ở
mức thấp và chia thêm cổ tức vào cuối năm:
 Xác định một mức cổ tức tối thiểu nhất
định và theo kỳ hạn trong năm sẽ trả cho
cổ đông;
 Đến cuối năm (chủ yếu ở năm có kết quả
kinh doanh tốt) có thể chia thêm cổ tức;
 Tạo ra sự linh hoạt cho công ty trong việc
trả cổ tức;
 Đảm bảo cho các nhà đầu tư nhận được
khoản cổ tức ở mức tối thiểu nhất định.
19
v2.0013107202
4. CỔ TỨC BẰNG CỔ PHIẾU
• Khái niệm: Trả cổ tức bằng cổ phiếu là
cách công ty phát hành thêm cổ phiếu
tương ứng với phần giá trị lợi nhuận sau
thuế dành trả cổ tức và phân phối cho cổ
đông hiện hữu theo tỷ lệ cổ phần hiện họ
đang nắm giữ.
• Tác động của trả cổ tức bằng cổ phiếu
(so sánh với cổ tức bằng tiền) đến:
 Giá trị tài sản của công ty;
 Vốn chủ sở hữu và Khoản mục các
thành phần của vốn chủ sở hữu;
 Số cổ phiếu đang lưu hành;
 Tỷ lệ quyền sở hữu của mỗi cổ đông
hiện hữu;
 Giá trị sổ sách của 1 cổ phiếu;
 Giá thị trường của cổ phiếu.
20
v2.0013107202
4.1. ĐIỂM LỢI VÀ BẤT LỢI
• Có thể giúp cho công ty chủ động
giảm giá cổ phiếu nhằm làm tăng
thêm tính thanh khoản của chúng.
• So với trả cổ tức bằng tiền, giúp cho
công ty có thêm vốn bắng tiền từ
nguồn lợi nhuận sau thuế để đầu tư,
giảm bớt hay không phải phát hành
thêm cổ phần mới để huy động vốn.
• Có thể giúp cho các nhà quản trị
công ty giảm bớt áp lực phải liên tục
tăng cổ tức bằng tiền.
• Giúp cổ đông có thể hoãn được thuế
thu nhập cá nhân so với cổ tức bằng
tiền mặt.
• Trả cổ tức bằng cổ phiếu
“Loãng giá”, nếu việc sử dụng
tiền cho đầu tư không tốt càng
làm cho giá cổ phiếu sụt giảm.
• Các nhà quản lý có thể sử
dụng để che đậy tình trạng
thiếu hụt tiền mặt hoặc lạm
dụng quá mức có thể dẫn đến
tình trạng “dư thừa tiền mặt”
dễ dãi trong chi tiêu đầu tư.
ĐIỂM BẤT LỢIĐIỂM LỢI
21
v2.0013107202
4.2. MUA LẠI CỔ PHIẾU
• Cổ phiếu quỹ là cổ phiếu do công ty đã
phát hành và được chính công ty mua
lại bằng nguồn vốn hợp pháp.
• Mua lại cổ phiếu với các hình thức sau:
 Mua lại cổ phiếu trên thị trường như
mua qua Sở giao dịch chứng khoán.
 Công ty đề nghị mua lại từ tất cả
các cổ đông của công ty.
 Mua lại theo mục tiêu: Mua lại có
tính chất riêng lẻ trên cơ sở thương
lượng trực tiếp với cổ đông lớn hoặc
một nhóm cổ đông nhất định.
22
v2.0013107202
4.3. MUA LẠI CỔ PHIẾU (tiếp theo)
Doanh nghiệp mua lại cổ phiếu nhằm:
• Tái cơ cấu nguồn vốn cho hợp lý;
• Duy trì giá thích hợp cho cổ phiếu
trên thị trường;
• Ngăn chặn sự thâu tóm công ty;
• Để thưởng cổ phiếu cho các nhà
quản lý hoặc người lao động của
công ty;
• Để điều chỉnh giảm vốn điều lệ
theo nghị quyết của Đại hội đồng
cổ đông...
Ở nhiều nước, công ty cổ phần còn
thực hiện việc mua lại một tỷ lệ cổ
phần nhất định từ tất cả cổ đông của
công ty thay vì trả cổ tức.
23
v2.0013107202
4.4. MUA LẠI CỔ PHIẾU THAY VÌ TRẢ CỔ TỨC
• Mua lại cổ phiếu xem như đưa lại
một tín hiệu lạc quan cho các nhà
đầu tư - một lý do khiến cho giá
cổ phiếu của công ty tăng lên.
• Cổ đông rộng đường hơn trong
việc lựa chọn theo ý thích của họ
bán hay không bán cổ phiếu.
• Việc mua lại cổ phiếu dẫn đến số
cổ phiếu đang lưu hành giảm đi,
thu nhập 1 cổ phần tăng lên sẽ
làm cho giá cổ phiếu của công ty
tăng lên.
• Mua lại cổ phiếu cũng giúp các
nhà quản trị công ty giảm được áp
lực tăng cổ tức bằng tiền.
• Trong trường hợp có thể có nhiều
cổ đông chưa nhận thấy rõ căn cứ
và mối liên hệ giữa việc công ty
mua lại cổ phiếu và việc trả cổ tức
bằng tiền, từ đó làm cho việc thực
hiện kế hoạch mua lại cổ phiếu của
công ty gặp trở ngại.
• Nếu công ty đặt giá mua lại quá
cao thì có thể gây ra sự bất lợi cho
các cổ đông chưa cần tiền vẫn gửi
lại cổ phiếu của công ty.
• Những công ty mà cổ phiếu có tính
thanh khoản yếu nếu công ty đặt
giá mua quá cao thì sau khi kết
thúc chương trình mua lại giá cổ
phiếu có thể sụt giảm mạnh.
ĐIỂM BẤT LỢIĐIỂM LỢI
24
v2.0013107202
TÓM TẮT CUỐI BÀI
• Cổ tức là khoản lợi nhuận sau thuế của công ty dành trả cho các cổ đông.
• Các chỉ tiêu đánh giá tình hình trả cổ tức: Hệ số trả cổ tức/cổ tức 1 cổ phần
(DIV)/Thu nhập một cổ phần (EPS) và tỷ suất cổ tức.
• Hình thức trả cổ tức: Bằng cổ phiếu, bằng tiền và bằng tài sản khác.
• Trình tự trả cổ tức: Ngày công bố trả cổ tức – ngày đăng ký cuối cùng –
ngày giao dịch không hưởng cổ tức – ngày trả cổ tức.
• Chính sách trả cổ tức ảnh hưởng tới: Lợi ích cổ đông hiện hữu, sự tăng
trưởng của công ty trong tương lai và giá cổ phiếu của công ty.
• Các chính sách trả cổ tức trong thực tiễn: Chính sách ổn định cổ tức, chính
sách thặng dư cổ tức và chính sách cổ tức khác cũng như ưu và nhược điểm
của mỗi chính sách.