Bài giảng Siêu âm trong bệnh màng ngoài tim - Tô Hồng Thịnh

LỚP SIÊU ÂM TIM VÀ BỆNH LÝ TIM MẠCH 
SIÊU ÂM TRONG BỆNH MÀNG NGOÀI TIM 
ThS BS Tô Hồng Thịnh 
Huế, ngày 14/6/2018 
MỞ ĐẦU 
Siêu âm là phương pháp lựa chon để đánh giá hầu hết bệnh màng ngoài tim. 
Kỹ thuật cho phép chẩn đoán chính xác tất cả trường hợp tràn dịch màng ngoài tim. 
Siêu âm cung cấp những thông tin quan trong về khối lượng dịch, tác động của dịch với hệ thống tuấn hoàn. 
GiẢI PHẪU HỌC MÀNG NGOÀI TIM 
MÀNG NGOÀI TIM 
MNT gồm lá thành và lá tạng, hai lá dính sát vào lớp thượng tâm mạc. 
Giữa hai lá có một lớp dịch mỏng đủ để hai lớp trượt lên nhau dễ dàng. 
Lá thành phản xạ tia siêu âm mạnh nhất, khi GAIN xuống thấp nhất thì chỉ còn thấy MNT. 
CÁC BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP 
Viêm màng ngoài tim: 
 + Cấp – Bán cấp – Mạn – Tái phát 
Tràn dịch màng ngoài tim 
Chèn ép tim 
Viêm màng ngoài tim co thắt 
Không có màng ngoài tim 
Không có dịch màng ngoài tim 
U màng ngoài tim 
NGUYÊN NHÂN 
Nhiễm trùng 
Không nhiễm trùng 
 Virus 
 Vi khuẩn 
 Nấm 
 Kí sinh trùng 
 Tự miễn 
 Khối u 
 Bệnh chuyển hóa 
 Thuốc 
 Nguyên nhân khác 
KHUYẾN CÁO SIÊU ÂM 
Nghi ngờ bênh nhân mác bệnh màng ngoài tim: TDMNT, VMNT ( dày dính và co thắt) 
Nghi ngờ chảy máu màng ngoài tim 
TDMNT tái phát 
Bệnh nhân nhồi máu cơ tim có tiếng cọ màng ngoài tim 
Siêu âm: Có TDMNT không, ước lượng dịch, phát hiện các dấu hiệu để chẩn đoán nguyên nhân, đánh giá hậu quả ( chèn ép tim, VMNT co thắt) 
SIÊU ÂM TM 
Bình thường lá thành và lá tạng nằm song song và ép sát vào nhau 
Giữa hai lá có khoản 20ml thanh dịch, có thể nhìn thấy lớp dịch này trong thì tâm thu trên siêu âm TM gọi là khoản trống siêu âm sinh lá của MNT 
Khi lượng dịch tăng lên sẽ tràn ra phía trước tim tạo thành khoản trống trước thất phải 
MNT tiếp tục căng ra và thẩm tách, tụ ở phía sau nhĩ trái 
SIÊU ÂM 2D 
MNT là nơi sáng nhất trên hình ảnh siêu âm do dặc điểm của tỷ trọng 
Giữa hai lá có khoản 20ml thanh dịch, có thể nhìn thấy lớp dịch này trong thì tâm thu trên siêu âm TM gọi là khoản trống siêu âm sinh lá của MNT 
Khi lượng dịch tăng lên sẽ tràn ra phía trước tim tạo thành khoản trống trước thất phải 
MNT tiếp tục căng ra và thẩm tách, tụ ở phía sau nhĩ trái 
TRÀN DỊCH MÀNG NGOÀI TIM 
GiẢI PHẪU MÀNG NGOÀI TIM 
CHỨC NĂNG MÀNG NGOÀI TIM 
HẬU QUẢ CỦA CHÈN ÉP TIM 
TAM CHỨNG BECK 
SIÊU ÂM TRONG CHÈN ÉP TIM 
ƯỚC LƯỢNG SỐ DỊCH 
TDMNT ít thì chỉ có ở thành sau, nhiều thì có cả trước và sau, ước lượng chỉ là tương đối 
Rất ít < 5mm (50-100ml) 
Ít < 10mm (< 300ml) 
 Vừa 10-20mm ( 300-500ml) 
Nặng > 20mm ( > 500ml) 
 Theo ĐH Maryland 
Nhẹ, khoản trống chỉ ở thành sau < 10mm (< 100ml) 
Vừa, thành sau và thành trước < 10mm (100-500ml) 
Nặng, thanhd trước và thành sau > 10mm 
VIÊM MÀNG NGOÀI TIM CẤP 
SIÊU ÂM M - MODE 
Tăng bề dầy màng ngoài tim, có thể kèm vôi hóa màng ngoài tim 
Nội mạc thành sau thì tâm trương trở nên phẳng, giật vách liên thất (vách liên thất dịch chuyển đột ngột về phía thành sau 
SIÊU ÂM M - MODE 
Dấu septal shift trên siêu âm M-mode trong VMNTCT điển hình: vách liên thất di chuyển về phía thất trái thì hít vào về phía thất phải thì thở ra 
SIÊU ÂM 2D 
Di chuyển vách liên thất liên quan hô hấp (septal shift): vách liên thất di chuyển về phía thất trái trong thì hít vào và về phía thất phải trong thì thở ra. 
SIÊU ÂM DOPPLER 
Phổ van hai lá  có dạng hạn chế (restrictive) với vận tốc sóng E gấp hai lần vận tốc sóng A, vận tốc sóng E thay đổi theo hô hấp giảm 25% đến 40% ở nhịp đầu tiên sau hít vào 
Phổ tĩnh mạch gan: Dòng đảo ngược thì tâm trương gia tăng trong thì thở ra 
SIÊU ÂM DOPPLER MÔ 
Doppler mô đo vận tốc vòng van hai lá (ký hiệu là e’) đặc biệt hữu ích trong phân biệt VMNTCT với e’ bên > e’ vách