Bài giảng Sản xuất sạch hơn - Lý Thuận An

SẢN XUẤT SẠCH HƠN
GV: ThS. LÝ THUẬN AN
Điện thoại: 0989 773 864
Email: lythuanan@gmail.com
KIẾN THỨC
„ Nắm vững những kiến thức cơ bản
về áp dụng sản xuất sạch hơn và
công nghệ sạch cho doanh nghiệp.
„ Nắm vững: 
‰ Phương pháp đánh giá lợi ích thu được từ
một dự án SXSH, 
‰ phương pháp kiểm toán môi trường
‰ phương pháp đánh giá vòng đời sản
phẩm(Life-Cycle Assessment - LCA)
KỸ NĂNG
„ Thực hiện một dự án ở ba khía
cạnh:
‰ Xác định, 
‰ Đánh giá và
‰ Thực hiện các giải pháp SXSH
trong
1
DN
NỘI DUNG MÔN HỌC
„ TỔNG QUAN(PHÁT TRIỂN Ý TƯỞNG 
SXSH)
„ PHƯƠNG PHÁP LUẬN ĐÁNH GIÁ SXSH
„ CÁC KỸ THUẬT THỰC HIỆN SXSH
„ PHÂN TÍCH VÒNG ĐỜI SẢN PHẨM
„ PHÂN TÍCH TÍNH KHẢ THI
„ MỘT SỐ NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH
TỔNG QUAN
SỰ
HÌNH THÀNH VÀ
PHÁT TRIỂN CỦA 
Ý TƯỞNG SXSH
Quá
trình 
sản xuất
Nguyên vật liệu
Nước
Năng lượng
Sản phẩm
CTR
Nước thải
Khí
thải
Các cách thức ứng phó
với sự
ô nhiễm công 
nghiệp trước đây:
‰ Phớt lờ ô nhiễm
‰ Pha loãng và phát tán
‰ Xử lý cuối đường ống (1970)
‰ Ngăn chặn ô nhiễm
SỰ
HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN 
CỦA Ý TƯỞNG SXSH
Sự
phát triển logic của tiến trình 
ứng phó
sự
cố
„ Từ phớt lờ ô nhiễm Æ pha loãng và phát tán Æ xử
lý cuối đường ống Æ sản xuất sạch hơn là một quá
trình khách quan, tích cực cho môi trường và kinh tế
„ 3 quá trình xử lý trước đây chỉ mang tính tiếp cận 
quản lý chất thải thụ động
„ 1989, UNEP khởi xướng “chương trình Sản xuất 
sạch hơn” Æ phổ biến khái niệm SXSH và đẩy 
mạnh việc áp dụng chiến lược SXSH trong công 
nghiệp, đặc biệt ở các nước đang phát triển.
„ 1998, định nghĩa SXSH được chính thức sử dụng 
trong “Tuyên ngôn quốc tế về SXSH” của UNEP
„ 1999, VN đã ký tuyên ngôn quốc tế về SXSH Æ
khẳng định cam kết với chiến lược phát triển bền 
vững
Định nghĩa SXSH
Theo Chương trình Môi trường LHQ (UNEP,1994):
„ SXSH là sự áp dụng liên tục một chiến lược phòng 
ngừa môi trường tổng hợp đối với các quá trình sản 
xuất, các sản phẩm và các dịch vụ nhằm làm giảm 
tác động xấu đến con người và môi trường.
„ Đối với các quá trình sản xuất, SXSH bao gồm việc 
bảo toàn nguyên liệu, nước và năng lượng, loại trừ
các nguyên liệu độc hại và làm giảm khối lượng, 
độc tính của các chất thải vào nước và khí quyển.
Định nghĩa SXSH
Theo Chương trình Môi trường LHQ (UNEP,1994):
„ Đối với các sản phẩm, chiến lược SXSH Æ làm 
giảm tất cả các tác động đến môi trường trong toàn 
bộ vòng đời sản phẩm.
„ Đối với các dịch vụ, SXSH Æ lồng ghép các mối 
quan tâm về môi trường vào trong việc thiết kế và
cung cấp các dịch vụ
„ SXSH đòi hỏi áp dụng các bí quyết, cải tiến công 
nghệ và thay đổi thái độ.
„ SXSH không ngăn cản sự phát triển, SXSH yêu 
cầu sự phát triển phải bền vững về mặt môi trường 
sinh thái
„ SXSH là chiến lược cả về môi trường và lợi ích 
kinh tế
„ Chi phí cho SXSH Æ mang lợi ích kinh tế cho 
doanh nghiệp thông qua việc giảm thiểu sự tiêu thụ 
năng lượng và nguyên liệu đồng thời phòng ngừa 
và giảm thiểu rác thải
CÁC KHÁI NIỆM VÀ
THUẬT NGỮ
„ Công nghệ sạch
„ Công nghệ tốt nhất hiện có
„ Hiệu quả sinh thái
„ Phòng ngừa ô nhiễm
„ Giảm thiểu chất thải
„ Năng suất xanh
„ Kiểm soát ô nhiễm
„ Sinh thái công nghiệp
CÔNG NGHỆ
SẠCH (OCED, 1987)
„ Bất kỳ biện pháp kỹ thuật nào được các ngành công 
nghiệp áp dụng để giảm thiểu hay loại bỏ quá trình 
phát sinh chất thải hay ô nhiễm tại nguồn và tiết 
kiệm được năng lượng.
„ Có thể áp dụng từ khâu thiết kế Æthay đổi quy trình 
sản xuất; áp dụng trong dây chuyền sản xuất Æ tái 
tận dụng phụ phẩm để tránh thất thoát
CÔNG NGHỆ
TỐT NHẤT HIỆN CÓ(BAT)
 (UNIDO, 1992)
„ Là công nghệ sản xuất có hiệu quả nhất 
hiện có trong việc BVMT
„ BAT giúp đánh giá tiềm năng SXSH
Việt Nam BAT Tiềm năng tiết 
kiệm ở
VN
Tiêu thụ nước 16-24m3/m3 bia 4-6m3/m3 bia 60 –
75%
Tiêu thụ điện 200-285kWh/m3
bia 120kWh/m3
bia 40 –
60%
HIỆU QUẢ
SINH THÁI (WBCSD, 1992)
„ HQST là sự phân phối hàng hóa và dịch vụ
có giá cả rẻ hơn trong khi giảm được nguyên 
liệu, năng lượng và các tác động đến môi 
trường trong suốt cả quá trình của sản phẩm 
và dịch vụ.
„ HQST bắt nguồn từ các vấn đề liên quan 
đến hiệu quả kinh tế mà những hiệu quả
này có tác động tích cực đến môi trường 
PHÒNG NGỪA Ô NHIỄM
„ Hai thuật ngữ SXSH và PNON thường được 
sử dụng thay thế nhau. Chúng chỉ khác nhau 
về mặt địa lý.
„ Thuật ngữ PNON được sử dụng ở Bắc Mỹ, 
SXSH sử dụng ở các khu vực còn lại trên 
TG
GIẢM THIỂU CHẤT THẢI
„ Được Cục BVMT của Hoa Kỳ (US, EPA) 
đưa vào sử dụng năm 1988
„ Tập trung vào việc tái chế rác thải và các 
phương tiện khác để giảm thiểu lượng rác 
bằng việc áp dụng nguyên tắc 3P (Polluter 
Pay Principle) và 3R (Reduction, Reuse, 
Recycle)
NĂNG SUẤT XANH
„ Được sử dụng bởi cơ quan năng suất Châu 
Á (APO) năm 1994 Æ thách thức trong việc 
đạt được sản xuất bền vững.
„ NSX là một chiến lược vừa nâng cao năng 
suất vừa thân thiện với môi trường cho sự
phát triển kinh tế - xã hội.
KIỂM SOÁT Ô NHIỄM
„ KSON là một cách tiếp cận từ phía sau –
xử lý cuối đường ống
„ SXSH là cách tiếp cận từ phía trước, 
mang tính chất dự đoán và phòng ngừa
SINH THÁI CÔNG NGHIỆP
Một hệ
thống sản xuất công nghiệp mang 
tính chất tuần hoàn
dẫn đến việc tất cả
các 
đầu ra của quá
trình sản xuất này Æ Æ các 
đầu vào của các quá trình sản xuất khác Æ
giảm thiểu tối đa lượng chất thải
Sơ đồ
KCN sinh thái Kalundborg
Nhà
máy
Điện
Nông trại
Nhà
máy
tấm vữa
Thị
trấn 
Kalundborg
Hồ
Tisso Nhà
máy
lọc dầu
NM sản xuất 
H2
SO4
Insulin và
enzym
Nhà
máy
 xi măng
Nhiệt thừa
Thạch cao
Hơi nước Khí đốt
Sulfua
H2
OH2
O
Sinh khối
Hơi nước
Tro bay
H2
O
MỐI QUAN HỆ
GIỮA SXSH VÀ
STCN
„ Mục tiêu: nâng cao hiệu quả sinh thái và
giảm thải nguy cơ, rủi ro đối với môi trường
và sức khỏe con người Æ nâng cao hiệu
quả kinh tế
„ STCN có tầm nhìn rộng hơn
‰ Trong 1 công ty: STCN liên kết các quá trình sản 
xuất với nhau và với các quá trình tự nhiên
‰ Ở KCN: STCN cực đại hóa năng suất và hiệu quả
chung của cả KCN
CÁC LỢI ÍCH VÀ
HẠN CHẾ
CỦA STCN
LỢI ÍCH
„ Giá thành sản phẩm giảm
„ Giảm thiểu ô nhiễm và các yêu cầu về
sử dụng TNTN
„ Tận dụng rác thải
„ Duy trì các hệ thống thông tin
HẠN CHẾ
„ Các kế hoạch kinh doanh không được 
bảo mật
„ Khả năng lệ thuộc vào các cơ sở sản 
xuất khác
„ Các vấn đề về luật pháp và trách nhiệm
CÁC GIẢI PHÁP KỸ
THUẬT ĐỂ ĐẠT ĐƯỢC 
SXSH
„ Quản lý nội vi tốt
„ Thay thế nguyên vật liệu
„ Bổ sung thiết bị
„ Thu hồi và tái sử dụng tại chỗ
„ Sản xuất các sản phẩm phụ hữu ích
„ Thiết kế sản phẩm mới
„ Thay đổi công nghệ
QUẢN LÝ NỘI VI
„ Là giải pháp đơn giản nhất của SXSH.
„ Không đòi hỏi chi phí đầu tư và có thể thực hiện 
ngay sau khi khảo sát
„ QLNV chủ yếu là cải tiến thao tác công việc, 
giám sát vận hành, bảo trì thích hợp, cải tiến 
công tác kiểm kê nguyên vật liệu và sản phẩm
„ VD:
‰ Phát hiện rò rỉ, tránh các rơi vãi
‰ Bảo trì tốt đường ống để tránh rò rỉ
‰ Đóng các van nước hay tắt thiết bị khi không sử dụng,
‰ ...
THAY THẾ
NGUYÊN VẬT LIỆU
„ Thay thế các nguyên liệu đang sử dụng 
bằng các nguyên liệu khác thân thiện với 
môi trường
„ Mua nguyên liệu có chất lượng tốt hơn để 
đạt hiệu suất sử dụng cao hơn
„ VD:
‰ Thay thế mực in dung môi hữu cơ bằng mực 
in dung môi nước
TỐI ƯU HÓA QUÁ
TRÌNH SX
„ Đảm bảo các điều kiện sản xuất được tối 
ưu hóa về mặt tiêu thụ nguyên liệu, sản 
xuất và phát sinh chất thải
„ Các thông số của quá trình sản xuất 
được giám sát để đạt hiệu quả tốt nhất
BỔ
SUNG THIẾT BỊ
„ Lắp đặt thêm các thiết bị để đạt được 
hiệu quả cao hơn về nhiều mặt
„ VD: 
‰ Lắp đặt máy ly tâm để tận dụng bia cặn
‰ Lắp đặt các thiết bị cảm biến để tiết kiệm 
nước,..
THU HỒI VÀ
TÁI SỬ
DỤNG TẠI CHỖ
„ Tận dụng chất thải để tiếp tục sử dụng 
cho quá trình sản xuất hay sử dụng cho 
mục đích khác
„ VD:
‰ Sử dụng siêu lọc để thu hồi thuốc nhuộm
SẢN XUẤT CÁC SẢN PHẨM PHỤ
HỮU ÍCH
„ Tận dụng chất thải để tiếp tục cho mục 
đích khác
„ VD:
‰ Sản xuất cồn từ rỉ đường
‰ Sử dụng lignin trong nước thải sản xuất giấy 
làm phụ gia pha chế thuốc trừ sâu
THIẾT KẾ
SẢN PHẨM MỚI
„ Thay đổi thiết kế sản phẩm có thể cải thiện 
quá trình sản xuất và làm giảm nhu cầu sử
dụng các nguyên liệu độc hại
„ VD: Sản xuất pin không chứa Cd, Pb, Hg
THAY ĐỔI CÔNG NGHỆ
„ Chuyển sang một công nghệ mới và hiệu 
quả hơn có thể làm giảm tiêu thụ tài nguyên 
và giảm thiểu lượng chất thải và nước thải
„ Thiết bị mới tốn tiền đầu tư nhưng thu hồi 
vốn nhanh
„ VD: Thay công nghệ sơn ướt bằng sơn khô
PHÂN BỐ
CÁC GIẢI PHÁP SXSH