Bài giảng Nguyên lý kế toán - Chương 3: Tài khoản và ghi sổ kép - Nguyễn Thị Hồng Hạnh

1Khoa kế toán - kiểm toán
TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHAN THIẾT 
Tài khoản và ghi sổ kép 
CHƯƠNG 3
Mục tiêu
• Sau khi nghiên cứu xong chương này, bạn có
ểth :
– Giải thích tính chất và kết cấu của tài khoản kế toán;
– Áp dụng nguyên tắc ghi sổ kép để xác định và ghi
nhận ảnh hưởng của các nghiệp vụ kinh tế phát sinh
vào các tài khoản kế toán;
– Xác lập và nhận biết mối quan hệ giữa tài khoản tổng
2
hợp và tài khoản chi tiết;
– Lập và sử dụng bảng cân đối tài khoản.
Nội dung
• Tài khoản kế toán 
• Ghi sổ kép 
• Vận dụng tài khoản kế toán và ghi sổ kép 
để ghi nhận nghiệp vụ kinh tế phát sinh 
3
Định nghĩa tài khoản
• Tài khoản kế toán là việc phân loại đối tượng 
kế t á để tổ hứ hả ả h à kiể t ột o n c c p n n v m ra m 
cách thường xuyên, liên tục, có hệ thống tình 
hình và sự vận động biến đổi của từng đối 
tượng. 
• Thí dụ: 
Tài khoản Tiền mặt
4
– 
– Tài khoản Hàng hóa
– Tài khoản Phải trả người bán
2Kết cấu tài khoản
• Các thông tin cơ bản
– Tình trạng của đối tượng kế toán đầu kỳ kế toán
dưới dạng số tiền, thường gọi là số dư đầu kỳ.
– Các nghiệp vụ làm đối tượng kế toán gia tăng hay
giảm đi, chi tiết theo nội dung giao dịch, ngày
tháng và số tiền, thường gọi là số phát sinh
trong kỳ
5
.
– Tình trạng của đối tượng kế toán cuối kỳ kế toán
dưới dạng số tiền, thường gọi là số dư cuối kỳ.
Kết cấu tài khoản
• Các thông tin khác
– Ngày và số hiệu chứng từ
– Diễn giải nội dung nghiệp vụ
– Tài khoản đối ứng
6
Keát caáu cuûa taøi khoaûn keá toaùn
TAØI KHOAÛN: ...
Chöùng töø Dieãn giaûi TK ñoái Soá tieàn
öùng Nôï Coù
Soá dö ñaàu kyø:
Phaùt sinh trong kyø:
Số Ngày
Coäng phaùt sinh:
Soá dö cuoái kyø:
Chứng từ
DIỄN GIẢI
TK
đối 
ứng
Số tiền
Số Ngày Nợ Có
Tài khoản Tiền mặt
Tháng 01/201x
Số dư ngày 1/1/201x:
8
Cộng phát sinh
Số dư ngày 31/01/201x
3Tài khoản chữ T
TK Tiền Mặt
N Cóợ
9
Kết cấu tài khoản
• Bên Nợ: Cột bên tay trái của TK
• Bên Có: Cột bên tay phải của TK
Tại sao gọi là 
bên Nợ? Bên 
Có?
Đó là quy ước 
(dịch từ debit 
và credit)
10
Phân loại tài khoản
• TK tài sản
• TK Nợ phải trả
• TK Vốn chủ sở hữu
11
Quy tắc ghi Nợ - Có trên TK
TS = NPT + VCSH 
Nợ Tài sản Có
SDĐK
SPS SPS 
Nợ Nguồn vốn Có
SPS 
SDĐK
SPS 
12
Tăng
SDCK
Giảm Giảm Tăng
SDCK
4Thí dụ 1: TK Tài sản 
Soá dö tieàn gôûi ngaân haøng cuûa DN ngaøy 30/4/2011: 
86.000.000ñ.
1. GB Nôï 381 ngaøy 5/5: Ruùt TGNH veà quyõ tieàn maët:
16.000.000ñ.
2. GB Coù 024 ngaøy 8/5: Khaùch haøng thanh toaùn baèng
chuyeån khoaûn: 45.000.000ñ.
3. GB Coù 236 ngaøy 14/5: Thu tieàn baùn haøng baèng chuyeån
khoaûn: 165.000.000ñ.
13
4. GB Nôï 374 ngaøy 20/5: Chuyeån khoaûn thanh toaùn cho
ngöôøi baùn: 132.000.000ñ
Yeâu caàu: phaûn aûnh vaøo TK “Tieàn gôûi ngaân haøng”
Tài khoản: Tiền gửi NH (Đvt:1.000đ)
Chöùng töø
Dieãn giaûi
Taøi 
khoaûn 
ñoái öùng
Soá tieàn
Soá Ngaøy Nôï Coù 
SD ngaøy 1/5/2011
Rút TGNH nhập quỹ
Khách hàng trả nợ
Bán hàng
Thanh toán NB
Trả nợ vay
14
Nộp thuế
Coäng phaùt sinh
Soá dö 31/5/2011 61.000
Thí dụ 2: TK Nợ phải trả 
Soá nôï phaûi traû cho ngöôøi baùn ñeán ngaøy 30/06/2011 laø 56.000.000ñ (trong ñoù, 
phaûi traû ngöôøi baùn A: 36.000.000 ñ; phaûi traû ngöôøi baùn C: 20.000.000 ñ).
Caùc NVKT phaùt sinh trong thaùng 7/2011:
1. Mua 1 TSCÑ höõu hình chöa thanh toaùn cho ngöôøi baùn Y, giaù 100.000.000ñ.
2. Mua haøng hoaù nhaäp kho chöa thanh toaùn tieàn cho ngöôøi baùn C: 52.000.000ñ.
3. Mua vaät lieäu nhaäp kho chöa thanh toaùn tieàn cho ngöôøi baùn B: 12.600.000ñ
4 - Ruùt tieàn gôûi ngaân haøng:
- Thanh toaùn cho ngöôøi baùn A: 20.000.000ñ.
Thanh toaùn cho ngöôøi baùn C: 60 000 000ñ
15
- . . .
- Traû tröôùc tieàn cho ngöôøi baùn D: 25.000.000ñ.
5 - Vay daøi haïn ngaân haøng ñeå thanh toaùn cho ngöôøi baùn Y moät nöûa soá tieàn mua 
TSCÑ ôû nghieäp vuï 1.
Yeâu caàu: phaûn aûnh vaøo TK“Phaûi traû cho ngöôøi baùn” 
Tài khoản và bảng cân đối kế toán
Taøi saûn Nguoàn 
voán
TK Taøi saûn
SDÑK
Taêng Giaûm
TK Nguoàn voán
SDÑK
TaêngGiaûm
BAÛNG CAÂN ÑOÁI KEÁ TOAÙN
16
SDCK SDCK
SDCK= SDÑK + PS Nôï- PS Coù SDCK = SDÑK + PS Coù - PS Nôï
4
5Hệ quả của kết cấu tài khoản
Ø Û Û Û Á Û Û Õ
TOÅNG SOÁ DÖ NÔÏ TOÅNG SOÁ DÖ COÙ=
TAI SAN NÔÏ PHAI TRA + VON CHU SÔ HÖU=
17
CAÙC TAØI KHOAÛN CAÙC TAØI KHOAÛN
Ghi sổ kép
• Giới thiệu
• Nguyên tắc ghi sổ kép
• Vận dụng vào tài khoản
• Mở rộng phương trình kế toán 
18
Nguyên tắc
• Một nghiệp vụ sẽ được ghi ít nhất vào 2
tài khoản, một tài khoản được ghi bên
Nợ, một tài khoản được ghi bên Có với
cùng một số tiền như nhau.
19
Cơ sở của ghi sổ kép
• Mỗi nghiệp vụ kinh tế phát sinh ảnh hưởng đến 
ít hất 2 tài kh ả n o n.
• Do tính cân đối của phương trình kế toán, tất cả 
mọi nghiệp vụ đều quy về 4 loại nghiệp vụ 
chính:
1.Tài sản A tăng, tài sản B giảm
2 Nguồn vốn X tăng nguồn vốn Y giảm
20
. , 
3.Tài sản A tăng, nguồn vốn X tăng
4.Tài sản A giảm, nguồn vốn X giảm
6Cơ sở của ghi sổ kép
Taøi saûn B Taøi saûn A Nguoàn voán X Nguoàn voán Y
X X
(1) Taøi saûn A taêng, taøi saûn B giaûm
XX
(2) Ng.voán X taêng, Ng.voán Y giaûm
Nguoàn voán X Taøi saûn A Taøi saûn A Nguoàn voán X
21
X X X X
(3) Taøi saûn A taêng, Ng.voán X taêng (4) Taøi saûn A giaûm, Ng.voán X giaûm
Hệ quả của ghi sổ kép
TOÅNG SOÁ PHAÙT TOÅNG SOÁ PHAÙT 
SINH BEÂN NÔÏ
CAÙC TAØI KHOAÛN
SINH BEÂN COÙ
CAÙC TAØI KHOAÛN
=
22
Áp dụng vào tài khoản
• Định khoản: Xác định cách ghi chép một nghiệp vụ vào các 
tài khoản theo nguyên tắc ghi sổ kép. 
• Thực hiện qua 5 bước:
1. Xác định các đối tượng bị ảnh hưởng;
2. Xác định xu hướng biến động của từng đối tượng và số 
tiền;
3. Xác định loại và tính chất của tài khoản liên quan;
23
4. Lập định khoản kế toán căn cứ vào ảnh hưởng của 
nghiệp vụ;
5. Sử dụng định khoản để ghi vào tài khoản
Áp dụng vào tài khoản
• Bút toán: Cách gọi khác của định khoản
– Bút toán đơn giản: Chỉ liên quan đến 2 tài
khoản
– Bút toán phức tạp: Liên quan đến hơn 2 tài
khoản
24
7Áp dụng vào tài khoản
• Thí dụ: Rút tiền gửi ngân hàng về nhập quỹ
tiề ặt 200 t iệ đồn m r u ng
 Nợ TK Tiền gửi ngân hàng 200tr
 Có TK tiền mặt 200 tr
25
Kiểm tra việc ghi sổ kép
• Căn cứ: các mối quan hệ cân đối:
Tổng SD bên Nợ các TK = Tổng SD bên Có các TK
Tổng SPS bên Nợ các TK = Tổng SPS bên Có các TK
• Lập Bảng cân đối tài khoản
– Lập vào cuối mỗi kỳ kế toán;
– Dùng để đối chiếu, kiểm tra số liệu ghi chép trên các tài
ế
26
khoản k toán;
– Phát hiện sai sót thông qua sự mất cân đối
BẢNG CÂN ĐỐI TÀI KHOẢN
Tháng/quý (ñvt:1.000ñ)
Soá
hieäu Teân taøi khoaûn
Soá dö ñaàu kyø Soá PS trong kyø Soá dö cuoái kyø
Nôï Coù Nôï Coù Nôï Coù 
27
TOÅNG COÄNG A A B B C C
Nhận xét
• Bảng cân đối tài khoản
– Thường lập vào cuối mỗi kỳ kế toán, sau khi ghi sổ 
các nghiệp vụ;
– Dùng để đối chiếu, kiểm tra số liệu ghi chép trên 
các tài khoản kế toán; phát hiện sai sót thông qua 
sự mất cân đối;
ấ
28
– Ngoài ra, bảng này cho th y một cách khái quát sự 
thay đổi trong tình hình tài chính và nguyên nhân;
– Hạn chế: Không phát hiện sai sót nếu sai sót không 
gây mất cân đối 
8Mở rộng phương trình kế toán 
Tài sản = Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu
Vốn đầu tư 
của chủ sở hữu
Doanh thu,
Thu nhập Chi phí
29
TK doanh thu, thu nhập 
• Công dụng: Ghi nhận tạm thời các khoản doanh thu, 
thu nhập phát sinh, các khoản giảm trừ doanh thu; xác 
định và kết chuyển DT thuần để xác định kết quả KD vào 
cuối kỳ. 
• Kết cấu:
• Phát sinh tăng bên Có (ghi nhận DT phát sinh) 
Phát i h iả bê N
30
• s n g m n ợ 
• Số dư tạm thời bên Có
Một số TK doanh thu, thu nhập 
• TK Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ
• TK Doanh thu hoạt động tài chính
• TK Thu nhập khác
31
Tài khoản chi phí
• Công dụng: Ghi nhận tạm thời các khoản chi phí
ố ế ể ểphát sinh; cu i kỳ k t chuy n chi phí đ xác định
kết quả KD vào cuối kỳ.
• Kết cấu:
• Phát sinh tăng bên Nợ (ghi nhận CP phát
sinh)
32
• Phát sinh giảm bên Có
• Số dư tạm thời bên Nợ
9Một số Tài khoản chi phí
• TK Giá vốn hàng bán
• TK Chi phí tài chính
• TK Chi phí bán hàng
• TK Chi phí quản lý doanh nghiệp
• TK Chi phí khác
33
Kết cấu, mối quan hệ
TS
Nợ Có
+
=
NPT
Nợ Có
+
+
Vốn
Nợ Có
+ – – –
Vốn KD
Nợ Có
– +
Lợi nhuận chưa PP
Nợ Có
– +
34
Chi phí
Nợ Có
+ –
Doanh thu
Nợ Có
– +
Coù tình hình kinh doanh cuûa moät DN thöông maïi trong thaùng:
1. Baùn moät loác haøng A, giaù baùn 100 trñ, baèng giaù voán, thu ngay baèng tieàn
maët.
Thí dụ 3: TK doanh thu, chi phí 
2. Baùn 230 kg haøng B, giaù baùn 460 trñ, khaùch haøng chöa thanh toaùn. Giaù
voán cuûa soá haøng laø 410 trñ.
3. Xuaát baùn 8 thuøng haøng B, giaù voán 160 trñ, baùn vôùi giaù 140 trñ, khaùch
haøng thanh toaùn baèng sec.
4. Chi phí laõi vay phaûi traû: 2,4 trñ.
5. Chi tieàn maët traû löông nhaân vieân: 12 trñ.
6 Laõi tieàn gôûi ngaân haøng nhaäp vaøo soá dö tieàn gôûi: 0 8 trñ
35
. , .
Y/c: - Laäp ñònh khoaûn caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh;
- Phaûn aûnh vaøo TK Doanh thu baùn haøng, TK Doanh thu hoaït ñoäng taøi
chính, TK Giaù voán haøng baùn, TK Chi phí taøi chính vaø TK Chi phí kinh
doanh;
- Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh (giaû söû thueá suaát thueá TNDN laø 20%)
TK Tổng hợp – TK Chi tiết
TK toång hôïp (TK caáp I): phaûn aûnh toång quaùt caùc ñoái
töôïng keá toaùn cuøng loaïi, ví duï:
 TK Taøi saûn coá ñònh höõu hình: phaûn aûnh tình hình taêng giaûm , , 
hieän coù cuûa toaøn boä TSCÑ höõu hình cuûa DN (goàm nhaø cöûa, 
maùy moùc thieát bò, phöông tieän vaän taûi)
 TK Phaûi traû cho ngöôøi baùn: phaûn aûnh tình hình taêng, giaûm, 
hieän coù cuûa caùc khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn, khoâng phaân bieät laø
ngöôøi baùn naøo 
Keá toaùn toång hôïp: 
å
36
Söû duïng TK tong hôïp
Phaûn aûnh caùc NVKT phaùt sinh vaøo caùc TK toång hôïp theo
quan heä ñoái öùng keá toaùn
Khoâng cung caáp thoâng tin chi tieát, cuï theå
10
TK Tổng hợp – TK Chi tiết
TK chi tieát: chi tieát hoaù cho TK toång hôïp
 TK caáp II, caáp III
 Soå, theû chi tieát
Ví duï:
 TK TSCÑ höõu hình coù caùc TK caáp II ñöôïc môû cho töøng
nhoùm taøi saûn; moãi ñôn vò TSCÑ ñöôïc môû theû chi tieát
rieâng
 TK Phaûi traû cho ngöôøi baùn: môû soå chi tieát ñeå phaûn aûnh
37
tình hình coâng nôï vaø thanh toaùn ñoái vôùi töøng ngöôøi baùn.
Keá toaùn chi tieát:
Söû duïng TK chi tieát
Ghi cheùp thoâng tin chi tieát veà töøng ñoái töôïng