Bài giảng Môi trường và bảo vệ môi trường - Chương 1: Những vấn đề cơ bản về môi trường - Nguyễn Anh Tài

11/27/2021 
MÔI TRƯỜNG VÀ 
BẢO VỆ MOÂI TRÖÔØNG 
7 
GIẢNG VIÊN: NGUYỄN ANH TÀI 
Email : kendy_anhtai@yahoo.com.vn 
TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 
Giaùo trình Luaät Moâi tröôøng – Tröôøng ÑHL, 2008. 
Giaùo trình Baûo veä moâi tröôøng -Toång cuïc XDLL, BCA- nxb CAND, 2006. 
BLHS Vieät Nam 1999- chöông XVII. 
Luaät Baûo veä moâi tröôøng 2005. 
Coâng taùc baûo veä moâi tröôøng trong CAND- BCA - 2003 
Kieán thöùc veà moâi tröôøng- TCXDLL, BCA- 2003. 
Naâng cao nhaän thöùc moâi tröôøng- Boä TN&MT- 2003. 
Ñaëc ñieåm phaùp lyù cuûa caùc toäi phaïm thuoäc thaåm quyeàn ñieàu tra cuûa LLCSND ÑHCSND- 2003. 
NỘI DUNG MÔN HỌC 
NHẬN THỨC CHUNG VỀ MÔI TRƯỜNG 
PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG 
BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG 
 Chương 1:  NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ MÔI TRƯỜNG 
 1. Khái niệm: 
“ Môi trường bao gồm những yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật” 
(Điều 3 – Luật Bảo vệ môi trường năm 2005) 
NHẬN THỨC CHUNG 
VỀ MÔI TRƯỜNG 
MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN KHÔNG BỀN VỮNG 
Tình huống 1 
 Thực hiện chủ chương nắm tình hình các doanh nghiệp xử lý rác trên địa bàn tỉnh V, ngày 16/5/2008 Phòng PC36 công an tỉnh V tiến xuống địa bàn nắm tình hình xử lý rác của cty ST. Trinh sát PC36 phát hiện sự việc bất thường trong xử lý hơn 100 tấn rác nhiễm dầu với thời gian chưa đến 1 tuần. Trên thực tế cty chỉ có 1 lò đốt rác với công xuất rất nhỏ. 
 Thông qua CSBM ta biết được công ty đang có hoạt động dùng rác nhiễm dầu để san lấp mặt bằng. 
	Để làm rõ hoạt động trên, PC36 đã đề xuất lập đoàn thanh tra liên ngành. Kết quả thanh tra cho thấy: bỏ lớp gạch phía trên, đào sâu 1m, thấy bên dưới là rác thải nguy hại với khối lượng khoảng trên 5000m 3 (10.000 tấn). 
Tình huống 1 (tiếp): 
Định nghÜa cña UNESCO 1967 
 " M«i tr­êng sèng cña con ng­êi lµ phÇn kh«ng gian mµ con ng­êi t¸c ®éng, sö dông vµ bÞ nã lµm ¶nh h­ëng", "lµ tËp hîp c¸c thµnh tè vËt chÊt (tù nhiªn vµ nh©n t¹o) vµ x· héi xung quanh (mçi) con ng­êi". 
- M«i tr­êng gåm 2 nhãm yÕu tè: 
+ Nhãm vËt chÊt (bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn nh­ ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ, sinh häc, tr­êng vËt lÝ vµ yÕu tè nh©n t¹o nh­ ®« thÞ, nhµ cöa, m¸y mãc...). 
+ Nhãm phi vËt chÊt (bao gåm c¸c yÕu tè x· héi vµ nh©n v¨n nh­ quy chÕ, luËt ph¸p, ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, ®¹o ®øc, v¨n ho¸, truyÒn thèng... cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi c¸ nh©n vµ céng ®ång). 
 " M«i tr­êng lµ tõ gäi t¾t "m«i tr­êng sèng cña con ng­êi", bao gåm mét tËp hîp c¸c tÝnh chÊt cña kh«ng gian sèng cña con ng­êi; 
 Kh«ng gian nµy ®­îc t¹o thµnh tõ c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ nh©n t¹o (yÕu tè vËt chÊt) vµ c¸c yÕu tè x· héi, nh©n vaên (yÕu tè phi vËt chÊt); 
 C¸c tÝnh chÊt nµy chØ n¶y sinh khi con ng­êi sö dông vµ lµm biÕn ®æi kh«ng gian sèng, vµ chÞu t¸c ®éng cña chÝnh nhöng biÕn ®æi ®ã". 
TÝnh chÊt quan träng nhÊt, t¹o ra cèt lâi cña m«i tr­êng lµ: 
ChÊt l­îng cña c¸c yÕu tè kh«ng gian sèng: s¹ch, « nhiÔm, suy tho¸i, tai biÕn, sù cè... 
Khèi l­îng cña c¸c yÕu tè kh«ng gian sèng: phong phó, ®Çy ®ñ, khan hiÕm, thiÕu hôt, tranh chÊp, m©u thuÉn, xung ®ét... 
Qu¸ trinh vËn hµnh cña c¸c yÕu tè kh«ng gian sèng: an toµn, an ninh, tai biÕn, sù cè, th¶m ho¹... 
THAØNH PHAÀN (YEÁU TOÁ) TAÏO THAØNH MT 
1- Khoâng khí, 2- Nöôùc, 
3- Ñaát, 4- AÂm thanh, 
5- AÙnh saùng, 6- Loøng ñaát, 
7- Nuùi, röøng, 8 - Soâng, hoà, bieån, 
9- Sinh vaät, heä sinh thaùi 
10- Caùc khu daân cö, khu SX, khu baûo toàn TN 
11- Caûnh quan TN, danh lam thaéng caûnh, di tích lòch söû vaø caùc hình thaùi vaät theå khaùc . 
2. Chức năng của môi trường 
- Môi trường là không gian sống của con người và hệ sinh thái 
- Moâi tröôøng cung caáp nguoàn taøi nguyeân caàn thieát cho cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng sx cuûa con ngöôøi 
- Moâi tröôøng chöùa ñöïng vaø phaân huûy caân baèng chaát thaûi do con ngöôøi taïo ra trong cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng sx 
- Moâi tröôøng cung caáp caùc thoâng tin khoa hoïc, khaûo coå 
3. Phân loại môi trường 
Môi 
trường 
xã 
hội 
Môi 
trường 
 tự 
nhiên 
4. Hiện trạng môi trường hiện nay 
Theá giôùi : 
- Taøi nguyeân bò khai thaùc maïnh meõ, moâi tröôøng ngaøy caøng bò suy thoaùi 
- Haøng naêm, caùc ngaønh coâng nghieäp GTVT thaûi ra haøng traêm trieäu taán khí thaûi vaø treân 2,5 tyû chaát thaûi raén; haøng naêm coù 5 trieäu ngöôøi cheát veà caùc beänh coù lieân quan ñeán chaát thaûi. 
- Taøi nguyeân nöôùc ngaøy caøng trôû thaønh vaán ñeà caêng thaúng, söï tranh chaáp veà nöôùc ngoït coù theå daãn ñeán xung ñoät quaân söï. Nöôùc soâng hoà bò oâ nhieãm. 
- Thay ñoåi khí haäu 
- Suy giaûm taâng Oâzoân 
- Suy thoaùi ña daïng sinh hoïc 
Hiện trạng môi trường hiện nay  
Vieät Nam : 
- OÂ nhieãm moâi tröôøng ñaát: Ñaát bò chua hoaù, pheøn hoaù, boû hoang vì khoâng theå canh taùc ñöôïc; Ñaát bò oâ nhieãm bôûi caùc haøm löôïng kim loaïi naëng nhö chì, crom, keõm,camid; Ñaát bò oâ nhieãm bôûi dö löôïng thuoác baûo veä thöïc vaät. 
- OÂ nhieãm khoâng khí : Chaát löôïng khoâng khí ngaøy caøng giaûm suùt, haøm löôïng buïi CO, SO2 vöôït tieâu chuaån cho pheùp (TCVN) töø 2 ñeán 15 laàn ( ôû caùc thaønh phoá lôùn); Noàng ñoä buïi ôû caùc tuyeùn ñöôøng trong caùc thaønh phoá lôùn cao hôn 60 laàn tieâu chuaån cho pheùp. 
- OÂ nhieãm nguoàn nöôùc: Nöôùc soâng hoà ngaøy caøng bò oâ nhieãm do söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp vaø söï xaû thaûi khoâng qua xöû lyù; nguoàn nöôùc ngaàm bò khai thaùc chöa coù söï quaûn lyù chaët cheõ. 
Vượt quá 1,5-5 lần ( trị số cho phép về nồng độ bụi=0,2mg/m3) 
Nước thải CN chưa xử lý được thải thẳng ra kênh rạch 
Hàm lượng chất hữu cơ cao, một số kim loại nặng BOD5=35-85/mg/l, TCCP<50mg/l; COD=130-160mg/l, TCCP<90mg/l; NH3=1,5- 25mg/l, TCCP<1mg/l và các thông số khác trong nước thải . 
20 
Ô nhiễm tại làng phế liệu 
Ô nhiễm tại làng gốm sứ 
SO 2 (0,5 mg/m 3 ), 
NO 2 (0,4mg/m 3 ), CO (40 mg/m 3 ).... 
22 
Thu gom, xử lý chất thải rắn  
Nhiều bãi chôn lấp không hợp vệ sinh đang đe doạ sức khoẻ con người và môi trường 
23 
24 
Bình Thuận: Kiểm tra công tác bảo vệ môi trường Nhà máy tinh bột mì ướt VEDAN tại Hàm Thuận Nam cho thấy: Cty Cổ phần hữu hạn VEDAN Việt Nam đã không thực hiện các nội dung bảo vệ môi trường theo Báo cáo ĐTM được phê duyệt, không xử lý nước thải, không giảm thiểu ô nhiễm mùi hôi, dẫn đến nhân dân trong vùng khiếu kiện. 
TP.Hồ Chí Minh: Kiểm tra 06 cơ sở (Cty Liên doanh xây dựng và kinh doanh khu chế xuất Tân Thuận; Cty Bia Sài Gòn; Xí nghiệp cao su Tân Bình; Kho cảng xăng dầu PETECHIM; Cty Cao su Điện Biên và Trạm trung chuyển chất thải tại Cát Lái của Cty HOLCIM Việt Nam). 
TP.Hồ Chí Minh: 
Kết quả: chỉ có 03/06 cơ sở đã xây dựng các công trình xử lý nước thải, khí thải, quản lý chất thải rắn và chương trình giám sát môi trường theo nội dung báo cáo ĐTM đã được phê duyệt; Cty Bia Sài Gòn không có hệ thống xử lý nước thải và chỉ có 02/04 lò hơi có hệ thống xử lý khí thải, theo báo cáo của Cty thì Cty đang thực hiện di dời một phần nhà máy đến địa điểm mới theo Quyết định 64/2003/QĐ-TTg ngày 22/4/2003 của Thủ tướng Chính phủ; Cty cao su Điện Biên và Xí nghiệp cao su Tân Bình không thực hiện việc phân loại, thu gom, vận chuyển, lưu giữ và xử lý chất thải nguy hại nhiễm dầu mỡ theo quy định. 
Long An: Kiểm tra 05 cơ sở (KCN Đức Hòa 1; Cty hóa chất VIMIN; Cty đường Hiệp Hòa; Nhà máy sản xuất pin, ắc quy thuộc Cty Lê Long Việt Nam; Xí nghiệp chế biến hàng thủy sản xuất khẩu Lafooco). 
Long An: 
Kết quả: chỉ có 01/05 cơ sở (Cty Lê Long) đã đầu tư kinh phí xây dựng các công trình xử lý chất thải và đang hoàn tất thủ tục xin ra khỏi danh sách Quyết định 64/2003/QĐ-TTg; KCN Đức Hòa 1 đã xây dựng hệ thống xử lý nước thải nhưng đến nay chỉ có 01/27 cơ sở thực hiện đấu nối vào hệ thống xử lý nước thải của KCN, 26 cơ sở còn lại chỉ xử lý sơ bộ, không đạt tiêu chuẩn và thải thẳng ra môi trường, KCN chưa thực hiện chương trình giám sát môi trường định kỳ; Cty hóa chất VIMIN đã xây dựng hệ thống xử lý nước thải, khí thải nhưng chưa đạt tiêu chuẩn môi trường, chương trình giám sát môi trường chỉ thực hiện 01lần/năm (quy định là 04lần/năm); 02 đơn vị còn lại đã xây dựng hệ thống xử lý nước thải nhưng không đạt tiêu chuẩn môi trường và không thực hiện chương trình giám sát môi trường định kỳ. 
Tại tỉnh Bình Dương: Kiểm tra 05 cơ sở (KCN Việt Nam-Singapore; Nhà máy sản xuất bột giặt P&G; Cty TNHH xưởng giấy Chánh Dương; Nhà máy sản xuất keo tổng hợp thuộc Cty TNHH Best South Việt Nam; Nhà máy chế biến mủ cao su- Cty TNHH SX-TM Việt Thổ). 
Bình Dương: 
Kết quả: chỉ có 01/05 cơ sở (Cty bột giặt P&G) thực hiện nghiêm túc Quyết định phê chuẩn báo cáo ĐTM. Cty TNHH SX-TM Việt Thổ không triển khai xây dựng; KCN Việt Nam-Singapore đã xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, nhưng chưa thực hiện chương trình giám sát môi trường định kỳ; Cty Chánh Dương đang trong giai đoạn xây dựng hệ thống xử lý nước thải; Cty TNHH Best South Việt Nam đã đấu nối nước thải với hệ thống xử lý nước KCN Sóng Thần II, nhưng chất thải nguy hại để lẫn với chất thải sinh hoạt, Cty không thực hiện chương trình giám sát môi trường hàng năm. 
Tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu: kiểm tra 05 cơ sở (KCN Mỹ Xuân A2; Nhà máy nhiệt điện Phú Mỹ; Nhà máy xử lý khí Dinh Cố; Cty liên doanh Baria- Serece và Cty dầu khí Việt Nhật). 
Kết quả : 04/05 cơ sở này thực hiện nghiêm chỉnh các nội dung theo báo cáo ĐTM được phê duyệt; Cty liên doanh Baria-Serece trong quá trình hoạt động đã làm dơi vãi phân gây ô nhiễm môi trường nước, Sở Tài nguyên và Môi trường đã xử phạt vi phạm hành chính. 
Đồng Nai: Kiểm tra 05 cơ sở (KCN Biên Hoà II; Nhà máy dệt nhuộm-Cty TNHH Kolon Vina Textile; Cty Giấy Tân Mai; Nhà máy chế biến mủ cao su Long Thành; Nhà máy dệt nhuộm-Cty TNHH HYOSUNG Việt Nam) 
Tại tỉnh Đồng Nai: 
Kết quả: không có doanh nghiệp nào thực hiện đầy đủ và nghiêm túc các biện pháp bảo vệ môi trường theo Quyết định phê duyệt báo cáo ĐTM. KCN Biên Hòa II đã xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, nhưng hiện nay vẫn còn 12 doanh nghiệp không đấu nối nước thải vào hệ thống xử lý của khu công nghiệp, các cơ sở này tự xử lý nước thải nhưng không đạt tiêu chuẩn môi trường; 
Tại tỉnh Đồng Nai: 
Kết quả: Cty Giấy Tân Mai nằm trong danh sách Quyết định 64/2003/QĐ-TTg, hiện gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, Thanh tra Bộ TNMT đã phối hợp với Sở TNMT Đồng Nai thanh tra và xử lý vi phạm theo quy định của pháp luật; Cty TNHH Kolon Vina Textile chưa hoạt động; Nhà máy cao su Long Thành cũng nằm trong danh sách Quyết định 64/2003/QĐ-TTg, hiện gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, nhân dân trong vùng khiếu kiện kéo dài; Cty TNHH HYOSUNG Việt Nam hiện không triển khai xây dựng xưởng dệt nhuộm, đang tiến hành đấu nối nước thải vào hệ thống xử lý tập trung trong khu vực 
Tổng số cơ sở sản xuất hoác chất trên phạm vi toàn quốc: 140 cơ sở 
Tổng số cơ sở kiểm tra: 68 (tập trung vào các cơ sở sản xuất hóa chất lớn do Trung ương phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường [ĐTM] và một số loại hình công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng do địa phương phê duyệt Báo cáo ĐTM như sản xuất hóa chất cơ bản, thuốc BVTV). Trong đó 28 cơ sở ở khu vực phía Bắc, 8 cơ sở ở khu vực miền Trung và Tây nguyên, 26 cơ sở ở khu vực Đông Nam Bộ. 
- 6/68 cơ sở không thực hiện công tác lập Báo cáo ĐTM hoặc Bản đăng ký đạt tiêu chuẩn môi trường (ĐKĐTCMT) trình cấp có thẩm quyền phê duyệt hoặc xác nhận, 
48/68 cơ sở đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải nhưng chỉ có 8 cơ sở đạt tiêu chuẩn môi trường Việt Nam (TCVN); 40/68 cơ sở đã có biện pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí và xử lý khí thải; có 59/68 cơ sở đã thực hiện công tác thu gom và quản lý chất thải rắn nhưng chỉ có 20 cơ sở thực hiện quản lý chất thải nguy hại theo quy định; 46/68 cơ sở thực hiện chương trình giám sát môi trường nhưng chỉ có 27 cơ sở thực hiện đúng tần suất quy định, tuy nhiên báo cáo rất sơ sài và mang tính hình thức . 
2/68 cơ sở sản xuất hóa chất thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường trong quá trình hoạt động, đã đầu tư kinh phí xử l‎ý các nguồn chất thải đảm bảo tiêu chuẩn môi trường Việt Nam; tích cực cải tiến công nghệ, áp dụng sản xuất sạch hơn nhằm tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu ô nhiễm MT. 
- 65/68 cơ sở sản xuất hóa chất đã vi phạm các quy định về bảo vệ môi trường; một số cơ sở thải nước thải, khí thải chưa đạt tiêu chuẩn cho phép ra ngoài môi trường; một số cơ sở chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa đúng công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải nguy hại, chưa thực hiện công tác lập và thẩm định Báo cáo ĐTM hoặc Bản ĐKĐTCMT và chương trình giám sát môi trường định kỳ. 
T ổng số cơ sở kiểm tra là: 141 cơ sở, KCN, CCN ( đây là những cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao trên lưu vực sông Nhuệ- Đáy ) 
Đối với các KCN, CCN: có 4/8 KCN, CCN đã được phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM),nhưng hầu hết các KCN, CCN không thực hiện các nội dung trong báo cáo ĐTM đã được phê duyệt; chỉ có KCN vừa và nhỏ Cầu Giấy đang xây dựng TXLNT tập trung. 
Đối với các cơ sở: ch ỉ có 101/135 cơ sở được kiểm tra, thanh tra đã lập báo cáo ĐTM hoặc Cam kết bảo vệ môi trường (CKBVMT); nhưng hầu hết các cơ sở đã không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các nội dung được phê duyệt hoặc xác nhận; có 74/135 cơ sở đầu tư xây dựng TXLNT, nhưng chỉ có 16 cơ sở đạt TCVN; có 83/135 cơ sở có biện pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí và xử lý khí thải; có 115/135 cơ sở thực hiện thu gom và xử lý chất thải rắn nhưng chỉ có 28 cơ sở thực hiện quản lý chất thải nguy hại theo quy định; có 80/135 cơ sở đã kê khai và nộp phí bảo vệ môi trường đối với nước thải đúng quy định; 86/135 cơ sở thực hiện chương trình giám sát môi trường nhưng chỉ có 42 cơ sở thực hiện đúng tần suất quy định, tuy nhiên báo cáo rất sơ sài và mang tính hình thức . 
  Các KCN, CCN chưa xây dựng trạm xử lý nước thải tập trung đáp ứng yêu cầu xử lý nước thải của các dự án trong khu công nghiệp, cụm công nghiệp, gồm 7 KCN và CCN ; 
Tổng số cơ sở được kiểm tra: 77 
Kết quả kiểm tra: 
 49/77 cơ sở đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải nhưng chỉ có 12 cơ sở xử lý đạt TCVN. 
 18/77 cơ sở có biện pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí và xử lý khí thải. 
 60/77 cơ sở thực hiện thu gom và quản lý chất thải rắn nhưng chỉ có 35 cơ sở thực hiện quản lý chất thải nguy hại theo đúng quy định. 
 54/77 cơ sở thực hiện giám sát môi trường định kỳ nhưng chỉ có 39 cơ sở thực hiện báo cáo đúng tần suất quy định. 
6/77 cơ sở sản xuất thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường, đã đầu tư kinh phí xử l‎ý các nguồn chất thải đạt TCVN; tích cực cải tiến công nghệ, áp dụng sản xuất sạch hơn nhằm tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, đây chỉ là danh sách và các kết quả bước đầu kiểm tra 77 cơ sở trên lưu vực sông Thị Vải. 
8/12 KCN chưa xây dựng trạm xử lý nước thải tập trung đáp ứng yêu cầu xử lý nước thải của các dự án trong KCN, nước thải có nhiều chỉ tiêu ô nhiễm vượt TCVN. 
 28/77 cơ sở sản xuất và KCN đã vi phạm các quy định về xả nước thải vượt tiêu chuẩn cho phép gây ô nhiễm môi trường sông Thị Vải; một số cơ sở và KCN có tải lượng các chất ô nhiễm trong nước thải lớn.  ... h vụ hoặc sinh hoạt (bao gồm cả những s ản phẩm tiêu dùng bị loại bỏ như pin, acquy, sản phẩm điện tử, chất dẻo ) không được xử lý đúng cách. 
+ Ngoài ra, ô nhiễm còn xẩy ra do các sự cố trong quá trình sản xuất (cháy nổ gây rò rỉ hoá chất), kinh doanh (tràn dầu, hóa chất); do tạo thành các chất không mong muốn trong các quá trình sản xuất: hexachlorobenzene, dioxin/furan ... 
1. Khái niệm chung 
Ô nhiễm môi trường xảy ra như thế nào? 
Các thành phần hóa học trong chất thải khi đi vào môi trường tương tác với nhau và với các thành phần môi trường làm biến đổi các thành phần môi trường gây ảnh hưởng xấu đến con người và sinh vật ; tích tụ trong bùn, đất và sinh vật dẫn đến gia tăng ô nhiễm 
Tùy loại tác nhân gây ô nhiễm mà chúng sẽ làm ô nhiễm đất, nước, không khí hay tất cả các thành phần này, ô nhiễm tức thời hay lâu dài, ô nhiễm cục bộ hay lan truyền đi xa, tích tụ trong chuỗi thức ăn ảnh hưởng đến sức khoẻ 
 1. Khái niệm chung 
ThÕ nµo lµ kiÓm so¸t « nhiÔm: 
Theo ®Þnh nghÜa th«ng th­êng, tõ “ kiÓm so¸t ” cã 3 nghÜa kh¸c nhau nh­ sau : 
 - KiÓm tra, xem xÐt ®Ó ph¸t hiÖn vµ ngăn ngõa những g ì t r¸i víi qui ®Þnh, 
- ĐiÒu khiÓn mét hÖ thèng, mét thiÕt bÞ nµo ®ã 
- ĐÆt trong ph¹m vi quyÒn hµnh/ trong tầm khèng chÕ cña m ì nh . 
 	Nh­ vËy kiÓm so¸t « nhiÔm kh ông chỉ là kiểm tra, mà lµ tæng hîp c¸c ho¹t ®éng về luật ph¸p, chính sách vµ c«ng nghệ nh»m ngăn ng ừ a kh ô ng cho ô nhi ễ m xảy ra, kh ống chế và/ho ặ c x ử lý ô nhi ễ m đến một định chuẩn cần thiết. 
1.Khái niệm chung (3) 
KiÓm so¸t « nhiÔm cã thÓ chia lµm hai phÇn : Ngăn ngõa « nhiÔm hay cßn gäi lµ kiÓm so¸t « nhiÔm ®Çu vµo vµ Xử lý « nhiÔm hay cßn gäi lµ kiÓm so¸t « nhiÔm ®Çu ra. 
Ng ă n ngõa « nhiÔm nghÜa lµ tìm cách lµm giảm l ư ợng chất thải hoÆc giảm l ư ợng chÊt « nhiÔm trong c¸c chÊt thải thải vµo m«i tr­êng. 
Cßn xử lý « nhiÔm cã nghÜa lµ thu gom, t¸i chế các chất thải hoặc loại bỏ c¸c chÊt g©y « nhiÔm khỏi chất thải. Chi phÝ cho viÖc lµm giảm thiÓu c¸c chÊt thải bao giê còng rÎ vµ dÔ h¬n viÖc thu gom vµ xö lý c¸c chÊt thải nµy. 
2. Néi dung cña kiÓm so¸t « nhiÔm 
	- KiÓm so¸t « nhiÔm lµ khèng chÕ ®­îc « nhiÔm, ®Æt vÊn ®Ò « nhiÔm thuéc quyÒn chi phèi cña mình bao gåm viÖc ngăn ngõa ®Ó m«i tr­êng kh«ng bÞ « nhiÔm vµ nÕu cã « nhiÔm xảy ra thì phải cã c¸c biÖn ph¸p lµm s¹ch vµ phôc håi l¹i phÇn thiÖt h¹i cña m«i tr­êng do « nhiÔm g©y nªn. Cã thÓ chia c¸c lÜnh vùc ®Ó viÖc kiÓm so¸t « nhiÔm ®¹t kÕt qña nh­: kiÓm so¸t « nhiÔm n­íc, kiÓm so¸t « nhiÔm kh«ng khÝ, kiÓm so¸t « nhiÔm ®Êt, kiÓm so¸t chÊt thải ®Æc biÖt lµ c¸c chÊt thải nguy h¹i... 
	- KiÓm so¸t « nhiÔm lµ mét lÜnh vùc quan träng nhÊt trong c«ng t¸c quản lý m«i tr­êng. 
Các công cụ trợ giúp cho KSON 
- C ô ng cụ ph á p lý: 
 T¹o ra c¸c qui ®Þnh, mµ dùa vµo ®ã kiÓm so¸t « nhiÔm sÏ cã c¸c hµnh ®éng thÝch hîp ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých m×nh ®­a ra. 
§ã lµ LuËt BVMT vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt, c¸c tiªu chuÈn m«i tr­êng, tiêu chuẩn hệ thống QLMT, các hướng dẫn kỹ thuật 
“Tiªu chuÈn m«i tr­êng lµ giíi h¹n cho phÐp cña c¸c th«ng sè vÒ chÊt l­îng m«i tr­êng xung quanh, vÒ hµm l­îng cña chÊt g©y « nhiÔm trong chÊt th¶i ®­îc c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn quy ®Þnh lµm c¨n cø ®Ó qu¶n lý vµ b¶o vÖ m«i tr­êng”. 
- §o ®¹c vµ Quan tr¾c m«i tr­êng : 
“Quan tr¾c m«i tr­êng lµ qu¸ tr×nh theo dâi cã hÖ thèng vÒ m«i tr­êng, c¸c yÕu tè t¸c ®éng lªn m«i tr­êng nh»m cung cÊp th«ng tin phôc vô ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng, diÔn biÕn chÊt l­îng m«i tr­êng vµ c¸c t¸c ®éng xÊu ®èi víi m«i tr­êng” 
§o ®¹c/ lÊy mÉu ph©n tÝch c¸c th«ng sè m«i tr­êng vµ quan tr¾c m«i tr­êng gióp cho viÖc ph¸t hiÖn vµ dù b¸o c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn sù thay ®æi chÊt l­îng m«i tr­êng ®Ó cã c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t « nhiÔm phï hîp. 
- C«ng cô vÒ c«ng nghÖ: 
Cã 2 lo¹i c«ng nghÖ gióp cho c«ng t¸c KSON 
- C«ng nghÖ s¶n xuÊt : ViÖc ¸p dông c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn, c«ng nghÖ s¹ch sÏ dÉn ®Õn gi¶m tiªu tèn nguyªn vËt liÖu vµ n¨ng l­îng, do ®ã gi¶m thiÓu chÊt th¶i vµ h¹n chÕ c¸c kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm (biÖn ph¸p h÷u hiÖu cña viÖc ng¨n ngõa « nhiÔm). 
- C«ng nghÖ m«i tr­êng : §­a ra c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt ®Ó xö lý chÊt th¶i ®¹t tiªu chuÈn m«i tr­êng. 
- C«ng cô kinh tÕ 
 KhuyÕn khÝch ¸p dông c«ng nghÖ s¹ch, khuyÕn khÝch t¸i chÕ chÊt th¶i b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ 
Buéc ng­êi g©y ra « nhiÔm ph¶i bá tiÒn ®Ó xö lý « nhiÔm hoÆc ph¶i tr¶ tiÒn cho viÖc th¶i chÊt th¶i ra m«i tr­êng 
Xö ph¹t c¸c vi ph¹m 
Các nguồn gây ô nhiễm 
Có 2 loại nguồn gây ô nhiễm: 
 - Nguån cè ®Þnh (point source): lµ c¸c nguån g©y « nhiÔm cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc vÞ trÝ, kÝch th­íc, b¶n chÊt, l­u l­îng phát th¶i c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm. C¸c nguån cố định chñ yÕu lµ các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ 
- Nguån kh«ng cè ®Þnh (non-point source): lµ c¸c nguån g©y « nhiÔm kh«ng cã ®iÓm cè ®Þnh, kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc vÞ trÝ, b¶n chÊt, l­u l­îng c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm: ô nhiễm do giao thông, ô nhiễm xuyên biên giới, mưa axit 
 3. Những hoạt động KSON hiện nay 
KSON c á c nguồn cố định (cơ sở SXKD): 
 + Kiểm tra gi á m s á t c á c hoạt động sản xuất sau khi đã thẩm định B á o c á o ĐTM 
 + Quản lý chất thải, đặc biệt l à chất thải nguy hại 
KSON c á c nguồn không cố định (ô nhiễm do giao thông) 
Căn cứ pháp lý cho việc thực hiện kiểm tra công tác bảo vệ môi trường sau thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường 
Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (trước đây) đã ban hành Thông tư 276/TT-MTg ngày 06 tháng 3 năm 1997 hướng dẫn về kiểm soát ô nhiễm đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh sau khi có Quyết định phê chuẩn báo cáo ĐTM, nhưng ngày 03 tháng 02 năm 2000 Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 19/2000/QĐ-TTg về việc bãi bỏ giấy phép trái với quy định của Luật Doanh nghiệp, trong đó có Giấy xác nhận kiểm soát ô nhiễm, kể từ đó công tác kiểm soát ô nhiễm thực hiện chưa có hiệu quả. 
 Căn cứ pháp lý cho việc thực hiện kiểm tra công tác bảo vệ môi trường sau thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường 
Điều 49 Luật Bảo vệ môi trường, qui định cụ thể việc xử lý c á c cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ gây ô nhiễm môi trường. 
Điều 126 của Luật Bảo vệ môi trường,qui định tr á ch nhiệm thực hiện kiểm tra, thanh tra về bảo vệ môi trường 
Điều 121 Luật BVMT quy định Bộ QP, Bộ CA c ó tr á ch nhiệm huy đông lực lượng ứng ph ó , khắc phục sự cố môi trường; chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra công t á c BVMT trong lực lượng vũ trang thuộc thẩm quyền quản lý 
Căn cứ pháp lý cho việc thực hiện kiểm tra công tác bảo vệ môi trường sau thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường 
Điều 14 trong Nghị định số 80/2006/NĐ-CP ng à y 09 th á ng 8 năm 2006 của Ch í nh phủ về việc quy định chi tiết v à hướng dẫn thi h à nh một số điều của Luật BVMT đã quy định tr á ch nhiệm của Chủ dự á n thực hiện c á c cam kết trong B á o c á o ĐTM đã được phê duyệt. 
Tại Điều 15 trong Nghị định số 80/2006/NĐ-CP ng à y 09 th á ng 8 năm 2006 của Ch í nh phủ về việc quy định chi tiết v à hướng dẫn thi h à nh một số điều của Luật BVMT đã quy định tr á ch nhiệm của cơ quan nh à nước sau khi phê duyệt B á o c á o ĐTM. 
 Căn cứ pháp lý cho việc thực hiện kiểm tra công tác bảo vệ môi trường sau thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường 
Nghị định số 61/1998/NĐ-CP ngày 15 tháng 8 năm 1998 về công tác thanh tra, kiểm tra đối với các doanh nghiệp. 
 Nghị định số 81/2006/NĐ-CP ngày 09 tháng 8 năm 2006 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. 
Quy định về kiểm tra xác nhận đã thực hiện cam kết trong Báo cáo ĐTM 
Thông tư số 08/2006/TT-BTNMT ng à y 08 th á ng 9 năm 2006 của Bộ T à i nguyên v à Môi trường hướng dẫn về đ á nh gi á môi trường chiến lược, đ á nh gi á t á c động môi trường v à cam kết bảo vệ môi trường 
Mẫu b á o c á o về việc ho à n th à nh c á c nội dung của b á o c á o v à yêu cầu của Quyết định phê duyệt b á o c á o đ á nh gi á t á c động môi trường (Phụ lục 18 theo Thông tư số 08/2006/TT-BTNMT ng à y 08 th á ng 9 năm 2006) 
Quy định về kiểm tra xác nhận đã thực hiện cam kết trong Báo cáo ĐTM 
Mẫu văn bản đề nghị x á c nhận về việc đã thực hiện c á c nội dung của b á o c á o v à yêu cầu của Quyết định phê duyệt b á o c á o ĐTM ( Phụ lục 19 , theo Thông tư số 08/2006/TT-BTNMT ng à y 08 th á ng 9 năm 2006). 
Mẫu Quyết định th à nh lập đo à n kiểm tra việc thực hiện c á c nội dung của b á o c á o v à yêu cầu của Quyết định phê duyệt b á o c á o đ á nh gi á t á c động môi trường ( Phụ lục 20 , Thông tư số 08/2006/TT-BTNMT ng à y 08 th á ng 9 năm 2006) 
Quy định về kiểm tra xác nhận đã thực hiện cam kết trong Báo cáo ĐTM 
Mẫu biên bản kiêm tra để x á c nhận việc thực hiện c á c nội dung của b á o c á o v à yêu cầu của Quyết địh phê duyệt b á o c á o đ á nh gi á t á c động môi trường (Phụ lục 21, Thông tư số 08/2006/TT-BTNMT ng à y 08 th á ng 9 năm 2006). 
Mẫu giấy x á c nhận việc thực hiện c á c nội dung của b á o c á o v à yêu cầu của Quyết định phê duyệt b á o c á o đ á nh gi á t á c động môi trường . (Phụ lục 22, Thông tư số 08/2006/TT-BTNMT ng à y 08 th á ng 9 năm 2006). 
Kiểm tra gi á m s á t c á c hoạt động sau khi đã thẩm định B á o c á o ĐTM 
C á c cam kết của chủ cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ: 
Xây dựng v à vận h à nh c á c công tr ì nh xử lý chất thải bảo đảm đạt TCMT 
Thực hiện chương tr ì nh gi á m s á t môi trường định kỳ 
C ó phương á n v à phương tiện sẵn s à ng để ứng ph ó sự cố 
(Điều 37 Luật BVMT 2005) 
Kiểm tra gi á m s á t c á c hoạt động sau khi đã thẩm định B á o c á o ĐTM 
Nội dung: 
- Kiểm tra v à x á c nhận việc đã xây dựng v à vận h à nh c á c công tr ì nh xử lý chất thải bảo đảm đạt TCMT, để dự á n được ph é p đi v à o hoạt động 
 - Thường xuyên kiểm tra việc thực hiện tất cả c á c cam kết trên, nhất l à hiệu quả hoạt động của c á c công tr ì nh xử lý chất thải, trong c á c đợt kiểm tra c ó thể đo đạc, lấy mẫu phân t í ch c á c thông số môi trường để gi á m định lại c á c b á o c á o gi á m s á t định kỳ của cơ sở. 
Kiểm tra gi á m s á t c á c hoạt động sau khi đã thẩm định B á o c á o ĐTM (3) 
Thực trạng công t á c kiểm tra, gi á m s á t v à những kh ó khăn, bất cập 
	 - Công t á c ĐTM theo quy định của Luật BVMT đã dần dần đi v à o nề nếp, nhưng công t á c kiểm tra, gi á m s á t c á c hoạt động BVMT sau thẩm định b á o c á o ĐTM vẫn còn rất y ế u cả ở Trung ương v à Địa phương. Hầu hết c á c dự á n, cơ sở sau khi đã được thẩm định b á o c á o ĐTM đã không thực hiện hoặc thực hiện không đ ú ng c á c nội dung trong b á o c á o ĐTM được phê duyệt, dẫn đến ONMT k é o d à i. 
	- Cục BVMT v à hầu hết c á c S ở TN&MT địa phương chưa c ó đủ nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị,... phục vụ công t á c kiểm tra, gi á m s á t sau thẩm định b á o c á o ĐTM, công t á c thanh tra, kiểm tra h à ng năm chưa đủ mạnh, dẫn đến buông lỏng quản lý 
	- Doanh nghiệp chưa c ó ý thức tự gi á c thực hiện ph á p luật, không đầu tư cho xử lý môi trường hoặc đầu tư theo h ì nh thức đối ph ó . 
	- Khung ph á p lý cho việc thực hiện công t á c n à y vẫn còn thiếu v à chưa đủ mạnh để buộc c á c doanh nghiệp phải thực thi công t á c bảo vệ môi trường. 
VI. Đa dạng sinh học 
1. ThÕ giíi tån t¹i trong sù ®a d¹ng 
1.1. §a d¹ng sinh häc gåm nh÷ng néi dung g× ? 
§a d¹ng loµi 
§a d¹ng gen 
§a d¹ng hÖ sinh th¸i 
§a d¹ng sö dông (C«ng ­íc B¶o vÖ §DSH bæ sung) 
Lµm l­¬ng thùc, thùc phÈm 
Lµm d­îc phÈm 
Lµm nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt 
Lµm chÊt ®èt (nhiªn liÖu) 
 (?) [1] 
1. ThÕ giíi tån t¹i trong sù ®a d¹ng 
1.2. B¶n chÊt cña ®a d¹ng sinh häc 
Lµ c¸c h×nh thøc bÉy gi÷ vµ sö dông n¨ng l­îng kh¸c nhau cña thÕ giíi sèng. XÐt cho cïng, n¨ng l­îng lµ cèt lâi cña sù sèng: 
N¨ng l­îng mÆt trêi, mÆt tr¨ng 
N¨ng l­îng sinh – ho¸ 
N¨ng l­îng ®Þa nhiÖt 
Gåm c¸c h×nh thøc: tù d­ìng, céng sinh, ký sinh, tró Èn, vËt d÷ - con måi 
ë x· héi loµi ng­êi, vÊn ®Ò chiÕm d÷ vµ sö dông n¨ng l­îng cßn thÓ hiÖn ë tÝch luü tµi s¶n, t«n vinh lao ®éng, sù giµu cã (VD: h·y quan s¸t sù ®a d¹ng kiÕm sèng ë mét ®o¹n phè). 
1. ThÕ giíi tån t¹i trong sù ®a d¹ng 
1.3. T¹i sao ph¶i b¶o vÖ §a d¹ng sinh häc 
§Ó ®¶m b¶o c©n b»ng sinh th¸i ®¶m b¶o an ninh sinh th¸i ®¶m b¶o an ninh m«i tr­êng: 
§DSH duy tr× c¸c dÞch vô sinh th¸i quan träng 
§DSH ®¶m b¶o cho søc khoÎ cña con ng­êi 
§DSH lµ nguån n¨ng suÊt vµ tÝnh bÒn v÷ng n«ng/ng­/l©m nghiÖp, vµ nãi chung lµ tÝnh bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ. 
§DSH lµ c¬ së æn ®Þnh chÝnh trÞ – x· héi 
§DSH lµm giµu chÊt l­îng cuéc sèng 
2. Ho¹t ®éng b¶o tån ®ang gÆp nhiÒu trë ng¹i 
§èi t­îng b¶o tån tiÕp tôc bÞ x©m h¹i vµ suy tho¸i. 7 lý do chÝnh thøc lµ: 
Do mét bé phËn d©n c­ nghÌo ®ãi ? ( < 2 % vô ph¸ rõng) 
Do mét bé phËn d©n c­ muèn lµm giµu bÊt chÝnh ? 
Do lùc l­îng qu¶n lý KBT ch­a ®ñ n¨ng lùc ? 
Do ®Çu t­ cña nhµ n­íc ch­a ®ñ møc ? 
Do chÝnh s¸ch yÕu kÐm ? 
Do nhËn thøc cña céng ®ång ch­a cao ? 
Do quy ho¹ch kÐm ? 
Cho dï 7 lý do trªn ®­îc ®¸p øng, th× vÉn cßn nh÷ng lý do kh¸c s©u s¾c h¬n. 
3. Cßn nh÷ng lý do g× ? 7 lý do kh«ng chÝnh thøc 
3.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i c¸c Khu BTTN cña IUCN lµ thiÕu tÝnh nh©n v¨n (Khu BTTN, VQG, Khu BT c¶nh quan) v× kh«ng chÊp nhËn sù cã mÆt cña ng­êi ®Þa ph­¬ng. Hä bÞ di ra ngoµi ph¹m vi KBT. 
3.2. “Khu Dù tr÷ sinh quyÓn” cña UNESCO cã tÝnh nh©n v¨n h¬n v× thõa nhËn sù cã mÆt cña ng­êi ®Þa ph­¬ng. Nh­ng ®ã chØ lµ céng ®ång n«ng nghiÖp truyÒn thèng, n¨ng suÊt thÊp vµ th­a thít. 
3.3. Lèi sèng tiªu thô trong nÒn KTTT cæ vò cho sù tiªu dïng, tÝch luü cña c¶i – x· héi kh«ng chØ tho¶ m·n “c¸i cÇn” mµ cßn tho¶ m·n “c¸i muèn” n÷a. 
3. Cßn nh÷ng lý do g× ? 7 lý do kh«ng chÝnh thøc 
3.4. ¶nh h­ëng cña gi¸o dôc truyÒn thèng n«ng nghiÖp: phÇn lín loµi ®éng vËt ¨n thÞt ®Òu bÞ coi lµ “®éc ¸c”: hæ b¸o, tr¨n, r¾n, qu¹, sãi, c¸o ChØ nh÷ng ®éng vËt ¨n cá, nh÷ng ®éng vËt nu«i míi ®­îc coi lµ tèt lµnh ! 
3.5. T­ duy “nhÞ nguyªn” trong nghiªn cøu khoa häc vµ qu¶n lý: t¸ch “nhµ qu¶n lý”, “nhµ nghiªn cøu” ra khái “ ®èi t­îng nghiªn cøu”, “®èi t­îng qu¶n lý”. 
M« h×nh sai lÇm: 
Thùc ra “nhµ qu¶n lý” cã hoµn toµn ®èi lËp víi “®èi t­îng qu¶n lý” kh«ng ? 
Nhµ qu¶n lý 
Ph­¬ng ph¸p 
§èi t­îng qu¶n lý 
Môc tiªu qu¶n lý 
3. Cßn nh÷ng lý do g× ? 7 lý do kh«ng chÝnh thøc 
3.5. C¸c vÝ dô cÇn ph©n tÝch vÒ tÝnh “phi nhÞ nguyªn” 
Chïa d¬i ë Sãc Tr¨ng 
C¸c v­ên Cß ë LËp Th¹ch, Ba V×, KiÕn An, 
“BiÕt nghe con t«m nã thë” – Ninh ThuËn 
“Con ngao rÊt hay dçi” – NghÜa H­ng, Nam §Þnh 
“ Nh÷ng bµ mÑ 4 ch©n” 
M« h×nh ®óng 
 “Nhµ qu¶n lý lµ mét bé phËn vµ thèng nhÊt víi ®èi t­îng qu¶n lý” (NhÊt nguyªn luËn) 
Nhµ qu¶n lý 
Ph­¬ng ph¸p 
§èi t­îng qu¶n lý 
Môc tiªu qu¶n lý 
3. Cßn nh÷ng lý do g× ? 7 lý do kh«ng chÝnh thøc 
3.6. T­ duy ph©n tÝch chia nhá ®èi t­îng ®Ó ph©n tÝch, nghiªn cøu nhµ khoa häc lµ “thÇy bãi xem voi hiÖn ®¹i” 
	 ThÕ giíi thèng nhÊt vµ hoµn h¶o d­íi c¸i nh×n cña con ng­êi trë nªn bÞ chia c¾t, trë nªn manh món, trë nªn mÐo mã, trë nªn m©u thuÉn vµ xung ®ét. 
3.7. Cßn ch­a ®¸nh gi¸ ®óng c¸c gi¸ trÞ phi thÞ tr­êng cña c¸c khu BTTN: §ã lµ c¸c gi¸ trÞ khã hoÆc kh«ng thÓ tÝnh thµnh tiÒn . 
3.8. Bảo vệ ĐDSH không chỉ là kiểm soát sự mất đi mà còn kiểm soát sự thêm vào (SVLXN) 
4. CSMT và bảo vệ ĐDSH 
Kiểm soát buôn bán sinh vật hoang dã 
Phòng chống phá rừng và các hệ sinh thái biển 
Kiểm soát nhập khẩu giống sinh vật 
Chống khủng bố sinh thái