Bài giảng Lý luận & phương pháp dạy học đại học - Tôn Quang Cường

11/23/2021 
1 
LÝ LUẬN & PH ƯƠ NG PHÁP DẠY HỌC Đ ẠI HỌC 
TS. Tôn Quang C ư ờng 
11/23/2021 
2 
Phần I 
TỔNG QUAN CÁC VẤN Đ Ề LÝ LUẬN DẠY HỌC Đ H  
11/23/2021 
3 
11/23/2021 
4 
11/23/2021 
5 
? 
11/23/2021 
6 
Các vấn đ ề chính: 
Ng ư ời học và Ng ư ời dạy 
Mục tiêu dạy học 
Nội dung dạy học 
Quá trình dạy học 
Ph ươ ng pháp dạy học 
11/23/2021 
7 
NG Ư ỜI HỌC 
Ng ười trưởng thành 
Người cú định hướng nghề nghiệp 
Người cú khả năng tự học, tự NC 
Người cú nhu cầu, khỏt khao sỏng tạo 
Theo UN ESCO: 
Cú năng lực trớ tuệ, khả năng sỏng tạo và thớch ứng 
 Cú khả năng hành động (kỹ năng sống) 
 Cú năng lực tự học, tự NC, học tập suốt đời 
 Cú năng lực quốc tế, hội nhập 
11/23/2021 
8 
Bạn có nhận xét gì về mô hình trên? 
11/23/2021 
9 
 và mô hình này? 
11/23/2021 
10 
Các kỹ n ă ng c ơ bản 
Tự giác và linh hoạt 
Cạnh tranh lành mạnh 
Hiểu biết VH và QHQT 
Có khả n ă ng ra quyết đ ịnh 
Làm việc nhóm 
T ư duy phê phán 
Công nghệ thông tin 
Kiến thức giải toán c ơ bản 
Kỹ n ă ng nói và viết tốt 
Sáng tạo và thích ứng 
Khả n ă ng đ ánh giá 
11/23/2021 
11 
NG Ư ỜI DẠY 
Ng ười cú năng lực NCKH 
Người cú năng lực sư phạm 
Người cú năng lực phỏt triển nghề 
Người cú năng lực chẩn đoỏn, đỏnh giỏ, tư vấn 
NGƯỜI DẠY = CHUYÊN GIA CỦA VIỆC HỌC VÀ DẠY! 
11/23/2021 
12 
VAI TRÒ NG Ư ỜI DẠY VÀ NG Ư ỜI HỌC 
Kiến thức và kinh nghiệm chuyên môn 
Nghiên cứu và hợp tác nghiên cứu với các đồng nghiệp 
Tự học, tự học cách giảng dạy. 
Gi ảng viên 
giảng 
Sinh vi ên 
chép 
đọc 
(TRUYỀN THỐNG) 
11/23/2021 
13 
>>> 
(HIỆN Đ ẠI) 
? 
11/23/2021 
14 
MỤC TIÊU DẠY HỌC 
Mục 3, điều 39, Luật GD 2005 
RÈN LUYỆN: 
- NĂNG LỰC TƯ DUY 
NĂNG LỰC HÀNH ĐỘNG, GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 
 NĂNG LỰC THÍCH ỨNG 
11/23/2021 
15 
NỘI DUNG DẠY HỌC 
Mục 1, điều 40, Luật GD 2005 
YÊU CẦU: 
TÍNH HIỆN ĐẠI VÀ PHÁT TRIỂN 
 ĐẢM BẢO CƠ BẢN VÀ CHUYÊN SÂU 
 TÍNH CẬP NHẬT 
11/23/2021 
16 
PH ƯƠ NG PHÁP DẠY HỌC 
Mục 2, điều 40, Luật GD 2005 
YÊU CẦU: 
GẮN VỚI THỰC TIỄN, NGÀNH NGHỀ ĐÀO TẠO 
 TĂNG CƯỜNG PHÁT HIỆN, GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 
 ĐA DẠNG 
 TÍCH HỢP CÔNG NGHỆ 
11/23/2021 
17 
QUÁ TRÌNH DẠY HỌC 
Truyền thống 
Dạy 
(truyền đ ạt) 
Học 
(Lĩnh hội) 
Hiện đ ại 
Tự đ iều khiển 
Dạy 
Truyền đ ạt 
Điều khiển 
Học 
Lĩnh hội 
Cộng 
tác 
Điều chỉnh 
ND dạy-học 
Tự Điều khiển 
ND dạy-học 
11/23/2021 
18 
D-H 
Mục tiêu 
Nội dung 
Ph ươ ng pháp 
Ph ươ ng tiện 
Môi tr ư ờng 
KT-ĐG 
11/23/2021 
19 
Phát triển tri thức và n ă ng lực t ư duy (logic, trừu t ư ợng, tự đ iều chỉnh, phê phán, sáng tạo) 
Phát triển n ă ng lực nghiên cứu và giải quyết vấn đ ề 
T ă ng c ư ờng khả n ă ng học tập đ ộc lập và làm việc hợp tác 
Xây dựng phong cách lãnh đ ạo và quản lý 
11/23/2021 
20 
Quá trình học quan trọng hơn “ M ôn học” ? 
Tạo ra thói quen trí tuệ, kĩ năng phân tích vấn đề, khả năng tiếp thu, diễn đạt, tổ chức, xử lí thông tin 
thông tin 
11/23/2021 
21 
P H T T H G I Ã 
HÃY ĐƯ A RA 5 HÌNH ẢNH ẨN DỤ VỀ GIỜ HỌC! 
NG Ư ỜI DẠY CÒN CÓ THỂ LÀM GÌ NGOÀI VIỆC “DẠY” TRONG GIỜ DẠY HỌC ??? 
Ú 
N 
Ư 
11/23/2021 
22 
Phần II 
CÁC PH ƯƠ NG PHÁP DẠY HỌC Đ H  
11/23/2021 
23 
PH ƯƠ NG PHÁP NGỦ CÓ HAY KHÔNG? 
CÓ ? 
KHÔNG? 
Tại sao? 
11/23/2021 
24 
 1. Khái niệm PPDH  
Khái niệm ph ươ ng pháp (methodos) 
Khái niệm Học 
	 Dạy 
	 QT dạy-học 
PP dạy học: tổ hợp con đư ờng, ph ươ ng thức hoạt đ ộng hợp tác giữa ng ư ời dạy và ng ư ời học nhằm giải quyết mục tiêu, nhiệm vụ dạy học 	 
11/23/2021 
25 
 Ph ươ ng pháp ?   
Phép tắc đ ể làm việc gì 
(Từ đ iển Hán-Việt, Đào Duy Anh 
NXB Minh Tân, 1931) 
Cách thức nhận thức, nghiên cứu hiện t ư ợng của tự nhiên và đ ời sống xã hội 
Hệ thống các cách sử dụng đ ể tiến hành một hoạt đ ộng nào đ ó 
(Từ đ iển tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên 
NXB KHXH, Hà Nội, 1994) 
11/23/2021 
26 
 2. Bản chất của PPDH  
Mục đ ích, mục tiêu dạy học 
Ph ươ ng thức tiếp lĩnh trong dạy học 
Đặc tính t ươ ng tác giữa các chủ thể trong dạy học 
11/23/2021 
27 
3. Cấu trúc của PPDH 
Qui nạp 
Diễn dịch 
Kết hợp qui nạp và diễn dịch 
Hệ thống nguyên tắc 
Hệ thống kỹ n ă ng 
Hệ thống kỹ thuật, công cụ, ph ươ ng tiện 
11/23/2021 
28 
4. Yêu cầu lựa chọn PPDH 
Mục đ ích, mục tiêu dạy học 
Nội dung, nhiệm vụ của từng bài học 
Đặc đ iểm tâm sinh lý lứa tuổi, trình đ ộ, khả n ă ng của ng ư ời học 
Trình đ ộ đ ào tạo, n ă ng lực lý thuyết, thực hành, tay nghề, phẩm chấtcủa ng ư ời dạy 
Ph ươ ng tiện CSVC 
11/23/2021 
29 
Phần III 
 THIẾT KẾ GIỜ DẠY HỌC(KẾ HOẠCH DẠY HỌC) 
11/23/2021 
30 
1. Dạy học hiệu quả 
-  đư ợc xây dựng trên nguyên tắc tự thể hiện, sáng tạo của ng ư ời học và ng ư ời dạy trong quá trình tạo ra các sản phẩm giáo dục của một lĩnh vực tri thức, hoạt đ ộng 
	-  ng ư ời học tự hình thành ý nghĩa, mục đ ích, nội dung của việc học, chủ đ ộng, sáng tạo tham gia vào quá trình dạy-học 
“Nghệ thuật cao cả của ng ư ời thầy là kh ơ i dậy niềm vui trong sự diễn tả và nhận thức sáng tạo” - Albert Einstein 
11/23/2021 
31 
DH truyÒn thèng 
DH hiÖu qu¶ 
C¸ch DH cña b¹n? 
Môc ®Ých 
TruyÒn ®¹t néi dung DH 
TiÕp nhËn tri thøc míi 
Tæ chøc H§ 
T¹o ra SP s¸ng tao 
??? 
CÊu tróc 
Tu©n thñ tuyÖt ®èi kÕ 
ho¹ch ®· ®Ò ra 
MÒm dÎo, linh ho¹t 
??? 
C¸c ho¹t ®éng chÝnh 
Gi¶i thÝch 
Nghe, ghi, nhí 
Tæ chøc, §K, §G 
NC, ph©n tÝch 
??? 
TiÕp cËn néi dung 
Theo quan ®iÓm ®­îc 
®Þnh râ trong gi¸o tr×nh 
NhiÒu quan ®iÓm 
cho cïng mét V§ 
??? 
KiÓm tra ®¸nh gi¸ 
T¸i t¹o, “tr¶ l¹i” néi dung 
“Giíi thiÖu SP míi” 
??? 
§Çu ra 
Sù t­¬ng øng víi chuÈn 
®Ò ra 
Sù thÝch øng víi 
t×nh huèng 
??? 
Kiểu DH 
Tiêu chí 
11/23/2021 
32 
 2. Yêu cầu của DH hiệu quả 
- Dạy học bằng chính các hoạt đ ộng học tập của ng ư ời học 
	- Dạy học h ư ớng vào rèn luyện và phát triển PP tự học, tự nghiên cứu của ng ư ời học 
	- Dạy học cá thể hoá trong hoạt đ ộng học hợp tác, t ươ ng tác 
	- Dạy học dựa trên đ ánh giá (ng ư ời dạy) và tự đ ánh giá (ng ư ời học) 
“Nghệ thuật cao cả của ng ư ời thầy là kh ơ i dậy niềm vui trong sự diễn tả và nhận thức sáng tạo” - Albert Einstein 
11/23/2021 
33 
S Ơ Đ Ồ TÓM TẮT 
Xác đ ịnh nhu cầu 
Xác đ ịnh MT 
Xác đ ịnh ND 
Lựa chọn HT, PPDH 
PP dạy 
(Ng ư ời dạy) 
PP học 
(Ng ư ời học) 
Đánh giá cảI tiến 
Đánh giá kết quả 
11/23/2021 
34 
NGUYÊN TẮC DẠY HỌC HIỆU QUẢ 
 Sự tham gia tích cực của NH 
 Sự tham gia trực tiếp của NH 
 Dạy học có mục tiêu cụ thể 
 Tình huống tích cực 
 Gắn kết thông tin (nội dung) 
 Phản hồi tích cực 
 Kiểm soát theo dõi 
 MôI tr ư ờng “an toàn” 
11/23/2021 
35 
 3. Nhiệm vụ  
 - Xác đ ịnh mục tiêu 
	- Phân hạng thứ bậc cho các nội dung dạy học ( Nội dung nào là tri thức cốt lõi, c ơ bản, bổ trợ ) 
	- Lựa chọn và áp dụng các PPDH hợp l ý, hiệu quả 
	- Lựa chọn và đư a ra nhiệm vụ, vấn đ ề theo h ư ớng mở 
	- Lựa chọn tiêu chí đ ánh giá phù hợp ( Theo tiêu chí của B.Bloom ) 
11/23/2021 
36 
11/23/2021 
37 
 4 . Lập kế hoạch dạy học 
 - Xây dựng hệ mục tiêu 
	- Cấu trúc lại ch ươ ng trình 
	- Thiết kế các hình thức tổ chức, ph ươ ng 
 pháp dạy học 
	- Thiết kế các hình thức kiểm tra đ ánh giá, 
 tiêu chí đ ánh giá 
	- Tổ chức đ ảm bảo CSVC 
KHOA S Ư PHẠM- Đ HQGHN 
*** 
Đ Ề C ƯƠ NG MÔN HỌC 
PH ƯƠ NG PHÁP- 
CÔNG NGHỆ DẠY HỌC 
11/23/2021 
38 
 5 . Lập kế hoạch bài dạy  
 - Xác đ ịnh mục tiêu 
	- Xác đ ịnh nội dung trọng tâm 
	- Lựa chọn ph ươ ng pháp, PT dạy học, t ư 
 liệu, tài liệu bổ trợ, hình thức kiểm tra đ ánh giá 
	- Xây dựng ý đ ồ, các b ư ớc triển khai 
	- Viết “kịch bản” (giáo án) 
GIÁO ÁN 
11/23/2021 
39 
S ơ đ ồ quá trình chuẩn bị bài giảng 
Chuẩn bị bài giảng 
Mục tiêu bài giảng 
Ví dụ minh hoạ 
Phân bổ nội dung 
Hình thức đ ánh giá 
Ph ươ ng tiện hỗ trợ 
Danh sách câu hỏi 
Thứ tự thao tác 
Các đ iều kiện khác 
Giảng bài 
11/23/2021 
40 
S ơ đ ồ kế hoạch triển khai bài giảng 
11/23/2021 
41 
MỞ Đ ẦU BÀI GIẢNG 
Mục đ ích: Thu hút chú ý,tập trung, kh ơ i dậy hứng thú, thiết lập không gian, môi tr ư ờng học tập, liên kết nội dung cũ, mới 
Kỹ thuật: 
	 - Giới thiệu, làm quen... 
	- Giới thiệu mục đ ích, mục tiêu khoá học, bài học 
	- Giới thiệu khái quát những vấn đ ề then chốt 
	- Đ ư a ra qui tắc làm việc 
	-Thông báo lịch trình làm việc 
Chú ý: Thực hiện chuyển tiếp vào phần sau nhịp nhàng 
11/23/2021 
42 
THUYẾT TRÌNH 
Mục đ ích: Thông báo sự kiện, lý thuyết, khái niệm, nguyên lý 
Chuẩn bị: 
	 - Xác đ ịnh đ ối t ư ợng, trình đ ộ ng ư ời học 
	- Xác đ ịnh mục tiêu thuyết trình 
	- Xác đ ịnh nội dung, vấn đ ề 
	- Thiết kế cấu trúc thuyết trình 
	- Chuẩn bị PT hỗ trợ (trực quan, tàI liệu) 
Tiến hành: 
	 - Mở đ ầu (gây chú ý, giới thiệu, câu hỏi, khái quát nội dung, liên hệ...) 
	- Trình bày (sắp xếp thông tin logic, ngôn ngữ, phân bổ thời gian...) 
	- Kết nối, củng cố (theo trật tự thời gian, không gian, nhân quả, chủ đ ề..) 
	- Kết thúc (nhấn mạnh, tổng kết, liên hệ, đ ánh giá, kiểm tra...) 
11/23/2021 
43 
“TIA CHỚP” 
MỤC Đ ÍCH: 
	- KÍCH THÍCH T Ư DUY 
	- GỢI MỞ, Đ ỊNH H Ư ỚNG VÀO BÀI HỌC 
QUI TRÌNH: 
	- NG Ư ỜI DẠY NÊU CÂU HỎI (VẤN Đ Ề NGẮN) 
	- NG Ư ỜI HỌC TRẢ LỜI NHANH 
	- NG Ư ỜI DẠY TỔNG KẾT, “CHỐT” VẤN Đ Ề 
L Ư U Ý: 
	- CÂU TRẢ LỜI NHANH, NGẮN GỌN 
	- KHÔNG BÌNH LUẬN CÂU TRẢ LỜI 
VÍ DỤ: 
	 LÀM THẾ NÀO Đ Ể Đ ÚT CON VOI VÀO TỦ LẠNH? 
	“BÚT DÙNG Đ Ể LÀM GÌ?” 
11/23/2021 
44 
LÀM VIỆC NHÓM 
MỤC Đ ÍCH: 
	 - KÍCH THÍCH T Ư DUY Đ ỘC LẬP, KHUYẾN KHÍCH CÁC Ý KIẾN 
	- TẠO C Ơ HỘI ĐƯ ỢC THAM GIA NGANG NHAU 
	- RÈN KỸ N Ă NG GIẢI QUYẾT VẤN Đ Ề 
QUI TRÌNH: 
	 	 - THÔNG BÁO VÀ GIAO NHIỆM VỤ (CHI TIẾT): NỘI DUNG VẤN Đ Ề, Đ IỀU KIỆN, THỜI GIAN, CÁCH THỨC THỰC HIỆN 
	- CHIA NHÓM 
	- NHÓM LÀM VIỆC 
	- NHÓM TRÌNH BÀY KẾT QUẢ 
	- “CHỐT” VẤN Đ Ề 
L Ư U Ý: 
11/23/2021 
45 
TÌNH HUỐNG 
MỤC Đ ÍCH: 
	 - T Ă NG C Ư ỜNG N Ă NG LỰC SÁNGTẠO, KỸ N Ă NG GIẢI QUYẾT VẤN Đ Ề, RA QUYẾT Đ ỊNH, TỔNG HỢP SỰ KIỆN, TIẾP CẬN D Ư ỚI NHIỀU GÓC Đ Ộ 
QUI TRÌNH: 
	 - SOẠN THẢO TÌNH HUỐNG (CÓ VẤN Đ Ề, SÁT THỰC, KHẢ THI) 
	- GIỚI THIỆU TÌNH HUỐNG 
	- GIẢI QUYẾT MÂU THUẪN CỦA TÌNH HUỐNG (CÁ NHÂN, NHÓM, TẬP THỂ) 
	- THẢO LUẬN, Đ ÁNH GIÁ, TỔNG KẾT 
L Ư U Ý: 
11/23/2021 
46 
LÀM THẾ NÀO Đ Ể QUA ĐƯ ỢC BỜ BÊN KIA SÔNG? 
11/23/2021 
47 
 Đóng vai 
Mục đ ích: Rèn luyện khả n ă ng đ ộc lập giải quyết tình huống vấn đ ề, kỹ n ă ng giao tiếp, t ă ng tính tự tin, kích thích hứng thú 
Tiến hành: 
	- Chuẩn bị vai diễn (tình huống kịch tính) 
	- Giao nhiệm vụ (phân vai, h ư ớng dẫn) 
	- Tập diễn 
	- Thể hiện vai diễn (biểu diễn) 
	- Thảo luận về vai diễn 
	- Đánh giá, tổng kết vai diễn 
11/23/2021 
48 
LẤY Ý KIẾN CHUYÊN GIA 
MỤC Đ ÍCH: 
	- KÍCH THÍCH T Ư DUY 
	- T Ă NG HIỆU QUẢ GIAO TIẾP HỌC TẬP (NG Ư ỜI DẠY-NG Ư ỜI HỌC) 
	- TẠO KHẢ N Ă NG “MỞ” CHO NỘI DUNG 
QUI TRÌNH: 
	 - NÊU VẤN Đ Ề 
	- GIỚI THIỆU CHUYÊN GIA (NG Ư ỜI DẠY, KHÁCH MỜI, NGUỜI HỌC) 
	- NG Ư ỜI HỌC Đ ẶT CÁC CÂU HỎI LIÊN QUAN Đ ẾN VẤN Đ Ề 
	- THU THẬP, PHÂN LOẠI CÁC CÂU HỎI 
	- GIẢI Đ ÁP CÁC CÂU HỎI (RIÊNG LẺ HAY THEO CỤM NỘI DUNG) 
	- TỔNG KẾT 
L Ư U Ý: 
	- XỬ LÝ S Ơ BỘ CÂU HỎI (CÂU HỎI QUÁ KHÓ, XA VẤN Đ Ề, SỐ L Ư ỢNG CÂU HỎI) 
11/23/2021 
49 
“BỂ CÁ” 
MỤC Đ ÍCH 
	- TẠO C Ơ HỘI THẢO LUẬN SÂU VỀ MỘT VẤN Đ Ề 
	- KHUYẾN KHÍCH NG Ư ỜI HỌC TỰ THỂ HIỆN 
	- TẠO BẦU KHÔNG KHÍ HỌC TẬP THOẢI MÁI, THÂN THIỆN 
QUI TRÌNH 
	 - NÊU NHIỆM VỤ (T ƯƠ NG TỰ NH Ư LÀM VIỆC NHÓM) 
	- XÂY DỰNG “BỂ CÁ” 
	- ĐỂ “CÁ” LÀM VIỆC, KHÁN GIẢ THAM GIA 
	- TỔNG KẾT 
L Ư U Ý 
	 - TÂM LÝ E NGẠI 
11/23/2021 
50 
Phần IV 
VẤN Đ Ề Đ ÁNH GIÁ GIỜ DẠY 
11/23/2021 
51 
Tại sao phải đ ánh giá? 
Ai sẽ đ ánh giá? 
Khi nào nên tiến hành đ ánh giá? 
Cần đ ánh giá nội dung nào? 
Đánh giá bằng cách nào? 
Còn tôi...!!! 
11/23/2021 
52 
TRÂN TRỌNG CÁM Ơ N!