Bài giảng Luật hình sự - Chương 8: Mặt chủ quan của tội phạm

Chương VIII 
MẶT CHỦ QUAN 
CỦA 
TỘI PHẠM 
Cung cấp một công cụ để 
đánh giá thái độ tâm lý của 
người phạm tội đối với HV, 
HQ và trên cơ sở đó xác 
định TNHS của họ 
Mục tiêu 
bài giảng 
NỘI 
DUNG 
4. SAI LẦM VÀ ẢNH 
HƯỞNG CỦA SAI 
LẦM ĐỐI VỚI TNHS 
3. ĐỘNG CƠ VÀ 
MỤC ĐÍCH 
PHẠM TỘI 
2. LỖI 
1. KHÁI NIỆM VỀ 
MẶT CHỦ QUAN 
CỦA TỘI PHẠM 
NHỮNG BIỂU HIỆN BÊN NGOÀI 
1. HV NGUY HIỂM CHO XH 
2. HQ NGUY HIỂM 
3. QHNQ 
4. BIỂU HIỆN KHÁC 
1. KHÁI NIỆM 
TỘI PHẠM 
NHỮNG BIỂU HIỆN TL 
1. LỖI 
2. ĐỘNG CƠ PT 
3. MỤC ĐÍCH PT 
MCQ của TP 
MKQ của TP 
MẶT 
TÂM LÝ 
 BÊN TRONG 
CỦA TP 
2. LỖI 
2.1. KHÁI NIỆM VỀ LỖI 
THỪA 
NHẬN 
VÀ TÔN TRỌNG 
QUYỀN TỰ DO 
 CỦA CON 
NGƯỜI 
KHÔNG 
CHẤP NHẬN 
VIỆC QUY TỘI 
KHÁCH 
QUAN 
NHẰM 
CẢI TẠO, 
GIÁO DỤC 
NGƯỜI 
PHẠM 
 TỘI 
CÓ LỖI 
LÀ 
NGUYÊN TẮC 
CƠ BẢN 
THỪA NHẬN 
NGUYÊN TẮC 
CÓ LỖI 
LÀ: 
Xử sự phù 
hợp với quy 
đ ịnh của PL 
NG Ư ỜI 
PHẠM 
TỘI 
XỬ SỰ 
TRÁI 
PL 
CÓ 
LỖI 
Có đ iều kiện 
Lựa chọn 
không lựa chọn 
ĐỊNH NGHĨA VỀ LỖI 
Vô ý 
Thái đ ộ 
tâm lý của 
ng ư ời phạm 
tội đ ối với: 
LỖI 
Cố ý 
Thể hiện d ư ới dạng 
Hành 
vi 
Hậu 
quả 
2.2. LỖI VỚI VẤN ĐỀ TỰ DO VÀ TRÁCH NHIỆM 
 §Æt vÊn ®Ò 
Vì sao XH có thể buộc 
con người phải chịu 
trách nhiệm về HV 
của họ? 
Con người 
sống trong 
 XH có nhiều 
nhu cầu 
Giải quyết vấn đề 
Đ ể 
thoả mãn 
nhu cầu 
con người 
cần phải 
hành động 
H ành động 
thoả mãn 
nhu cầu 
là tất yếu 
Nhu cầu của con người 
do các điều kiện tự nhiên 
và xã hội tạo nên 
Hành 
động 
thoả mãn 
nhu cầu 
Đ ược hình thành 
một cách có 
quy luật 
L à kết quả của sự tác động 
qua lại giữa những điều 
kiện xã hội và con người 
Hành vi của con 
người có tính 
quy định trước 
Con người 
không thể vì 
th / mãn nh / cầu 
mà xử sự đi 
ngược lại lợi 
ích của XH 
Mọi xử sự 
của con người 
đều bị chi phối 
bởi quy luật 
khách quan 
Nhờ ý thức 
mà con người: 
 N hận thức 
được quy luật 
 L ợi dụng q / luật 
để t h/ hiện m / đích 
của mình 
Đây là tự do của con người 
Tự do ý chí là là khả năng tâm lý của con 
người có thể tự mình lựa chọn biện pháp 
xử sự trong điều kiện XH nhất định 
Kết luận vấn đề 
 Tự do là cơ sở 
để lên án người 
có hành vi trái 
pháp luật 
 Tự do là cơ sở 
của tr / nhiệm và 
tr / nhiệm chỉ đặt 
ra khi con người 
có tự do 
 Trong khi có tự do 
mà con người hành 
động trái với lợi ích 
của Nhà nước, xã hội 
thì có nghĩa là họ 
có lỗi 
 Người có lỗi khi 
thực hiện hành vi 
nguy hiểm cho xã hội 
thì phải chịu TNHS 
Nhận thức đư ợc t/c của HV 
Thấy tr ư ớc đư ợc HQ 
2.3. CÁC LOẠI LỖI CỐ Ý 
LÝ TRÍ 
Mong muốn cho HQ xảy ra 
CỐ Ý 
TRỰC 
TIẾP 
Ý CHÍ 
2.3. CÁC LOẠI LỖI CỐ Ý 
Nhận thức đư ợc t/c của HV 
Bỏ mặc cho HQ xảy ra 
Thấy tr ư ớc đư ợc HQ 
CỐ Ý 
GIÁN 
TIẾP 
Ý CHÍ 
LÝ TRÍ 
Bé trai 3 tuổi tử vong vì điếu cày của bố 
Mâu thuẫn gia đình, chồng ném điếu cày vào vợ nhưng lại trúng cậu con trai 3 tuổi, khiến cháu chết sau đó tại bệnh viện. 
Ngày 23/7, hai vợ chồng anh Nam và chị Hà ở Ngô Quyền (Hải Phòng) đã xảy ra xô xát. 
Theo anh Nam, buổi tối, hai vợ chồng giục nhau kèm con trai lớn học bài, nhưng chị Hà bỏ ra ngoài . 
Tức giận, anh Nam ném điếu cày về phía vợ . Cùng lúc đó, đứa con bé là Hoàng, 3 tuổi, lẫm chẫm chạy theo mẹ nên chiếc điếu cày đã bay vào người cháu. 
Cơ quan chức năng đang điều tra, làm rõ vụ việc 
Theo  
Bẫy chuột thành ra giết bạn 
Người đàn ông 46 tuổi ( bị cáo Phạm Quốc Việt ) đứng trước tòa cứ vục mặt vào lòng bàn tay nghẹn ngào: "Gà bị mất nhiều quá nên bị cáo mới chăng dây điện quanh chuồng chứ không cố ý giết người"... Người vào vườn và bị điện giật chết chính là bạn nhậu chí cốt của ông ( Nguyễn Văn Hiếu - láng giềng thân thiết của bị cáo ) 
Phiên tòa kết thúc với mức án 5 năm tù cho bị cáo Việt. Vẻ đau đớn khắc khổ đều hiện rất rõ trên gương mặt của hai người phụ nữ: vợ của bị cáo và bị hại. Giờ đây hai trụ cột cùng lúc vắng bóng, còn những đứa trẻ thiếu cha liệu có tiếp tục được đến trường 
Thứ T ư, 25/7/2007 ,  
Một số loại lỗi cố ý khác 
Căn cứ vào 
thời điểm hình 
thành sự cố ý 
Cố ý 
đột xuất 
Cố ý 
có 
dự mưu 
Một số loại lỗi cố ý khác 
Căn cứ vào 
mức độ thấy 
trước hậu quả 
Cố ý 
không 
xác định 
Cố ý 
xác định 
2.4. CÁC LOẠI LỖI VÔ Ý 
VÔ Ý 
VÌ QUÁ 
TỰ TIN 
Ý CHÍ 
LÝ TRÍ 
TIN HQ KHÔNG XẢY RA 
TIN NGĂN NGỪA ĐƯỢC HQ 
THẤY TRƯỚC ĐƯỢC HQ 
Khoảng 13h20' ngày 24/7 /2007 , tại Km15 QL21 thuộc địa bàn xã Mỹ Thuận, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định đã xảy ra một vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng, làm 31 người bị thương, trong đó có 7 người bị thương nặng. 
Theo nguồn tin ban đầu, xe ôtô khách BKS 18N-3019 do Phạm Văn Quyên (31 tuổi, trú tại phường Châu Sơn, thị xã Phủ Lý, Hà Nam) điều khiển, trên xe chở 30 hành khách. 
Đến Km15 QL21, do phóng nhanh vượt xe cùng chiều nên xe 18N-3019 đã đâm vào xe ôtô tải BKS 29M-2068 chạy ngược chiều, do Nguyễn Ngọc Sơn (27 tuổi), trú tại đường Điện Biên, phường Cửa Bắc, TP Nam Định điều khiển. 
Hậu quả làm 2 lái xe và 5 hành khách ngồi các hàng ghế đầu của xe ôtô khách bị thương nặng, 24 hành khách ngồi phía sau bị thương nhẹ, hai xe ôtô hư hỏng nặng. 
TNGT nghiêm trọng làm 31 người bị thương 
VÔ Ý 
VÌ 
CẨU 
THẢ 
NGƯỜI 
THỰC 
HIỆN 
HÀNH 
VI 
PHẠM 
TỘI 
PHẢI 
THẤY 
TRƯỚC 
HQ 
CÓ 
THỂ 
THẤY 
TRƯỚC 
HQ 
KHÔNG 
THẤY 
TRƯỚC 
HQ 
2.5. TRƯỜNG HỢP HỖN HỢP LỖI 
HẬU 
QUẢ 
TÌNH 
TIẾT 
LỖI 
CỐ Ý 
VÔ Ý 
XEM 
ĐIỀU 
104, 
111 
BLHS 
CẤU 
THÀNH 
TĂNG 
NẶNG 
2.6. SỰ KIỆN BẤT NGỜ 
SỰ KIỆN 
BẤT NGỜ 
KHÔNG 
BUỘC 
THẤY TRƯỚC 
H ÂỤ Q ỦA 
NGƯỜI GÂY 
HẬU QUẢ 
KHÔNG THỂ 
THẤY TRƯỚC 
H ẬU Q ỦA 
Có thể đư ợc phản ánh là 
tình tiết t ă ng nặng, giảm 
nhẹ đ ịnh khung hoặc 
t ă ng nặng, giảm nhẹ 
trách nhiệm hình sự 
Không phải là 
dấu hiệu bắt buộc 
chung cho mọi 
cấu thành tội phạm 
Có thể làm thay đ ổi 
mức đ ộ nguy hiểm 
cho XH của HV 
CHỈ CÁC TỘI PHẠM CỐ Ý 
MỚI CÓ Đ ỘNG C Ơ 
PHẠM TỘI 
THỰC 
HIỆN 
H ÀNH V I 
CON 
NGƯỜI 
ĐỘNG LỰC 
THÚC ĐẨY 
ĐỘNG C Ơ 
PHẠM TỘI 
Môc ®Ých 
kh«ng ph¶i lµ 
dÊu hiÖu b¾t buéc 
trong mäi CTTP 
NÕu ®éng c¬ lµ 
nguyªn nh©n cña 
hµnh vi th× môc ®Ých 
lµ khuynh h­íng 
cña ý chÝ 
CẦN PHÂN BIỆT 
MỤC Đ ÍCH PHẠM TỘI 
VỚI 
HẬU QUẢ CỦA TỘI PHẠM 
CHỈ CÁC TỘI PHẠM 
CỐ Ý TRỰC TIẾP 
MỚI CÓ MỤC Đ ÍCH 
PHẠM TỘI 
PHẢI Đ ẠT 
ĐƯ ỢC KHI 
THỰC HIỆN 
TỘI PHẠM 
NG Ư ỜI 
PHẠM TỘI 
Đ ẶT RA 
KẾT QUẢ 
TRONG 
Ý THỨC 
CHỦ QUAN 
MỤC Đ ÍCH 
PHẠM TỘI 
29 
HËu qña cña téi ph¹m 
Môc ®Ých ph¹m téi 
 Thuéc MKQ cña TP 
 Thuéc MCQ cña TP 
 Tån t¹i trªn thùc tÕ 
 Tån t¹i trong ý thøc 
 Cã sau khi thùc hiÖn h ành vi phạm tội 
 Cã tr­íc khi thùc hiÖn h ành vi phạm tội 
 Cã thÓ kh«ng ph¸t sinh 
 Lu«n lu«n tån t¹i 
 Cã thÓ cã trong mäi t ội phạm 
 ChØ cã trong c¸c téi ph¹m CYTT 
So sánh hậu quả của tội phạm và mục đích phạm tội 
1. Khái niệm về lỗi 
2. Các hình thức lỗi 
3. Trường hợp hỗn 
hợp lỗi 
4. Sự kiện bất ngờ 
Cần phải nhớ 
Điền từ còn thiếu vào chỗ trống 
Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội bị coi là có lỗi khi người đó đã tự mình lựa chọn một xử sự trái pháp luật trong khi có đủ khả năng và điều kiện lựa chọn một xử sự khác phù hợp với quy định của pháp luật 
(...) (...) (...) (...) (...) 
(...) (...) (...) (...) (...) (...) 
(...) (...) 
(...) (...) (...) (...) (...) 
Khẳng định nào đúng? 
1. Cố ý gián tiếp là lỗi của người gián tiếp thực hiện hành vi phạm tội. 
2. Khác nhau duy nhất giữa lỗi cố ý trực tiếp và lỗi cố ý gián tiếp là ở dấu hiệu ý chí. 
3. Người gây thiệt hại trong sự kiện bất ngờ thì không phải chịu TNHS vì họ không có lỗi. 
4. Động cơ phạm tội là dấu hiệu bắt buộc của mọi tội phạm 
20 
15 
10 
5 
4. SAI LẦM VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA SAI LẦM ĐỐI VỚI TNHS 
SAI LẦM 
NHẬN 
THỨC 
KHÔNG 
ĐÚNG 
ĐẮN 
VỀ: 
NHỮNG TÌNH TIẾT 
THỰC TẾ CỦA HV 
TÍNH CHẤT PHÁP LÝ 
CỦA HÀNH VI 
SAI LẦM VỀ 
CÔNG CỤ PH.TIỆN 
SAI LẦM VỀ 
ĐÁNH GIÁ QHNQ 
SAI LẦM VỀ 
PHÁP LUẬT 
SAI LẦM VỀ 
ĐỐI TƯỢNG 
SAI LẦM 
SAI LẦM VỀ 
SỰ VIỆC 
SAI LẦM VỀ 
KHÁCH THỂ 
Bài học đã kết thúc. 
Ở nhà các con nhớ 
ôn lại bài và đọc 
trước bài mới