Bài giảng Luật hình sự - Chương 29: Các tội xâm phạm nghĩa vụ, trách nhiệm của quân nhân

CHƯƠNG XXIX 
CÁC TỘI XÂM PHẠM 
NGHĨA VỤ, TRÁCH NHIỆM 
 CỦA QUÂN NHÂN 
Mục tiêu 
Cung cấp công cụ nhận diện 
các tội xâm phạm nghĩa vụ, 
trách nhiệm của quân nhân 
1. Một số vấn đề chung 
2. Các tội phạm cụ thể 
Nội 
dung 
1. MỘT SỐ VẤN Đ Ề CHUNG 
1.1. LỊCH SỬ LẬP PHÁP HS ĐẤU TRANH CHỐNG CÁC TỘI XÂM PHẠM NGHĨA VỤ, TRÁCH NHIỆM CỦA QUÂN NHÂN 
 Sắc lệnh 163 ngày 23/08/1946 về tổ chức TA binh lâm thời quy định 12 tội danh 
 Sắc lệnh 264 ngày 01/02/1948 bổ khuyết một số tội phạm trong sắc lệnh 163 
 BLHS 1985 Chương XI 
 BLHS 1999 Chương XXIII 
1. MỘT SỐ VẤN Đ Ề CHUNG 
1.2. KHÁI NIỆM VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM NGHĨA VỤ, TRÁCH NHIỆM CỦA QUÂN NHÂN 
 Sức mạnh của quân đội, 
 Trình độ sẵn sàng chiến đấu, 
 Chế độ phục vụ trong quân đội 
MKQ 
KT 
 Hành vi HĐ phạm tội hoặc KHĐ phạm tội và rất đa dạng 
 Nhiều tội có tính chất nguy hiểm lớn và có CTTP HT 
1. MỘT SỐ VẤN Đ Ề CHUNG 
1.2. KHÁI NIỆM VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM NGHĨA VỤ, TRÁCH NHIỆM CỦA QUÂN NHÂN 
 Lỗi cố ý hoặc vô ý 
 Động cơ rất khác nhau 
C T 
MCQ 
 QN tại ngũ; 
 QNDB trong th/gian t/trung HL; 
 CD được trưng tập phục vụ QĐ; 
 DQTV phối hợp chiến đấu 
2. CÁC TỘI PHẠM CỤ THỂ 
TỘI CHỐNG MỆNH LỆNH (ĐIỀU 316 BLHS99) 
 Quan hệ chỉ huy - phục tùng trong quân đội 
Người PT có thể có 1 trong các HV: 
Từ chối chấp hành ML 
Cố tình không thực hiện ML đã được phổ biến (KHĐ) 
ML có thể bị chống 1 phần hoặc toàn bộ; 
ML của cấp trên phải hợp pháp 
Cấp ra lệnh là chỉ huy có th/quyền 
MKQ 
Kh¸ch thÓ 
TỘI CHỐNG MỆNH LỆNH (ĐIỀU 316 BLHS99) 
 Lỗi của người phạm tội là cố ý 
 Quy định tại Điếu 315 BLHS99 
Chñ thÓ 
MCQ 
TỘI CH KHÔNG NGHIÊM CHỈNH ML 
 Người PT có HV 
 Chấp hành mệnh lệnh 1 cách lơ là 
 Chấp hành mệnh lệnh chậm trễ 
 Chấp hành tuỳ tiện 
 HQ nghiêm trọng 
 Lỗi vô ý (VYQT hoặc VYCT) 
MCQ 
MKQ 
Tội cản trở đồng đội thực hiện nghĩa vụ, 
trách nhiệm (Điều 318 BLHS99) 
 HV phạm tội xâm hại; 
 Hoạt động hoàn thành nhiệm vụ; 
 Quan hệ đoàn kết hoàn thành nhiệm vụ. 
Tội cản trở đồng đội thực hiện nghĩa vụ, 
trách nhiệm (Điều 318 BLHS99) 
 MKQ của TP gồm các dấu hiệu: 
 Tạo ra điều kiện, hoàn cảnh để gây trở ngại cho đồng đội; 
 Tác động trực tiếp đến đồng đội bằng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực, ép buộc... 
TỘI LÀM NHỤC, HÀNH HUNG CHỈ HUY CẤP TRÊN 
 HV phạm tội xâm phạm: 
 QH chỉ huy - phục tùng; 
 QH đoàn kết cấp trên, cấp dưới; 
 Nhân phẩm, danh dự tự do thân thể của chỉ huy. 
TỘI LÀM NHỤC, HÀNH HUNG CHỈ HUY CẤP TRÊN 
 Người phạm tội có HV: 
 Làm nhục. 
 Hành hung 
 Làm nhục, hành hung cấp trên phải xảy ra trong QH công tác mới là PT này 
TỘI LÀM NHỤC, HÀNH HUNG CHỈ HUY CẤP TRÊN 
 Lỗi CYTT 
 Chủ thể: 
 Cấp dưới trong QH c/tác với nạn nhân 
TỘI LÀM NHỤC HOẶC DÙNG NHỤC HÌNH ĐỐI VỚI CẤP DƯỚI (ĐIỀU 320) 
 Có 2 HV trong MKQ của TP: 
 Làm nhục cấp dưới; 
 Dùng nhục hình với cấp dưới có thể bằng HV cụ thể 
 Chỉ cấu thành tội này nếu HV làm nhục, dùng nhục hình trong quan hệ công tác 
TỘI LÀM NHỤC HOẶC DÙNG NHỤC HÌNH ĐỐI VỚI CẤP DƯỚI (ĐIỀU 320) 
 Lỗi của người phạm tội là CYTT 
 Chủ thể là người chỉ huy cấp trên 
TỘI LÀM NHỤC, HÀNH HUNG ĐỒNG ĐỘI (ĐIỀU 321 BLHS99) 
 Điểm khác là: 
 Quan hệ giữa người PT và nạn nhân là quan hệ đồng đội với đồng đội (những người đồng cấp) 
 Các dấu hiệu của tội phạm này giống như trong tội phạm quy định tại Điều 319, 320 BLHS 
TỘI ĐẦU HÀNG ĐỊCH (ĐIỀU 322 BLHS99) 
 HV phạm tội xâm phạm; 
 Kỷ luật chiến trường; 
 Sức mạnh chiến đấu của quân đội; 
 Uy tín của quân đội 
KT 
TỘI ĐẦU HÀNG ĐỊCH (ĐIỀU 322 BLHS99) 
 Người PT có HV đầu hàng địch 
 HV đầu hàng địch là tự nguyện: 
 Tự hạ vũ khí để địch bắt khi còn khả năng chiến đấu, khả năng tự vệ; 
 Tự chạy sang hàng ngũ địch 
 HV đầu hàng địch xảy ra trong chiến đấu: 
 Trong một trận đánh hoặc 
 Trong chiến dịch 
MKQ 
TỘI ĐẦU HÀNG ĐỊCH (ĐIỀU 322 BLHS99) 
 Lỗi cố ý 
 Động cơ không phải là dấu hiệu bắt buộc: 
 Hèn nhát; 
 Ham sống sợ chết; 
 Cầu an... 
MCQ 
 Kỷ luật chiến đấu; 
 Ngh/vụ giữ gìn BMQS; 
 Uy tín và truyền thống tr/thành với TQ của quân đội 
Lỗi cố ý 
TỘI KHAI BÁO HOẶC TỰ NGUYỆN LÀM VIỆC CHO ĐỊCH KHI BỊ BẮT LÀM TÙ BINH (ĐIỀU 323 BLHS) 
Tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh 
Khai báo BMQS 
TỘI BỎ VỊ TRÍ CHIẾN ĐẤU (ĐIỀU 324 BLHS99) 
KT CỦA TP: 
 SỨC MẠNH CHIẾN ĐẤU; 
 KỶ LUẬT TRONG CHIẾN ĐẤU VÀ KỶ LUẬT CHIẾN TRƯỜNG 
TỘI BỎ VỊ TRÍ CHIẾN ĐẤU (ĐIỀU 324 BLHS99) 
HV PHẠM TỘI BAO GỒM: 
 BỎ VỊ TRÍ CHIẾN ĐẤU 
 KHÔNG LÀM NHIỆM VỤ TRONG CHIẾN ĐẤU 
 NHỮNG HV TRÊN CHỈ XẢY RA TRONG HOÀN CẢNH CÓ CHIẾN SỰ GIỮA TA VÀ ĐỊCH 
MCQ CỦA TP: 
 LỖI CỐ Ý 
TỘI ĐÀO NGŨ (ĐIỀU 325 BLHS99) 
 Khách thể của TP 
Chế độ nghĩa vụ quân sự (NVQS); 
 Chế độ phục vụ trong quân đội 
 MKQ của TP 
Tội phạm kéo dài, thể hiện: 
 HĐ PT: Rời bỏ đ/vị nhằm trốn tránh nghĩa vụ. 
 KHĐ PT: Không trở về đ/vị nhằm tr/tránh ng/vụ. 
 Người có HV trên chỉ bị coi là PT nếu: 
 Đã bị xử lý về HV này mà còn VP, hoặc; 
 Gây HQ nghiêm trọng 
 Xảy ra trong thời chiến 
TỘI TRỐN TRÁNH NHIỆM VỤ (ĐIỀU 326 BLHS) 
 Chế độ th/hiện ngh/vụ của QN 
 Chế độ kỷ luật của quân đội 
 Tự gây thương tích cho mình; 
 Tự gây tổn hại sức khoẻ cho mình 
 Thủ đoạn gian dối khác 
Lỗi CYTT 
Mục đích: trốn tránh nhiệm vụ 
mcq 
KT 
mkq 
TỘI CỐ Ý LÀM LỘ BÍ MẬT CÔNG TÁC QUÂN SỰ (BMCTQS); TỘI CHIẾM ĐOẠT, MUA BÁN HOẶC TIÊU HUỶ TÀI LIỆU BMCTQS (ĐIỀU 327 BLHS99) 
 Khác với các TP ấy ở đối tượng của các HVPT: BMCTQS 
 Giống với các TP quy định tại các Điều 263, 286 BLHS 
 Khác với các TP ấy ở đối tượng của các HVPT: BMCTQS 
 Giống với các TP quy định tại các Điều 264, 287 BLHS 
TỘI VÔ Ý LÀM LỘ BMCTQS; TỘI LÀM 
MẤT TÀI LIỆU BMCTQS (ĐIỀU 328 BLHS99) 
TỘI BÁO CÁO SAI (ĐIỀU 329 BLHS) 
 Chế độ báo cáo trong quân đội 
 Cung cấp cho cấp trên những thông tin không đúng sự thật 
 HQ nghiêm trọng: 
 Có mối QHNQ giữa HV và HQ 
 Lỗi cố ý 
MCQ 
KT 
MKQ 
TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ TRỰC CHIẾN, 
TRỰC CHỈ HUY, TRỰC BAN (ĐIỀU 330 BLHS) 
 HV phạm tội xâm hại chế độ trực chiến, trực chỉ huy, trực ban 
 HV chấp hành không nghiêm chỉnh các quy định trực chiến, trực chỉ huy, trực ban. 
 HQ nghiêm trọng là d/hiệu bắt buộc của MKQ 
 Có mối QHNQ giữa HV và HQ. 
 Lỗi vô ý 
TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ BẢO VỆ (ĐIỀU 331 BLHS99) 
 Người phạm tội có HV chấp hành không nghiêm chỉnh các quy định về tuần tra, canh gác, áp tải, hộ tống. 
 HQ nghiêm trọng. 
 Lỗi vô ý 
TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ ĐẢM BẢO AN TOÀN TRONG CHIẾN ĐẤU HOẶC TRONG HUẤN LUYỆN (ĐIỀU 332) 
 An toàn trong chiến đấu, huấn luyện 
 An toàn về người, ph/tiện, vũ khí, TS 
 HV chấp hành không nghiêm chỉnh các quy định về an toàn trong chiến đấu hoặc trong huấn luyện 
 HQ là dấu hiệu bắt buộc của TP này 
 Có mối QHNQ giữa HV và HQ 
 Lỗi vô ý 
MCQ 
KT 
MKQ 
TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ SỬ DỤNG VŨ KHÍ QUÂN DỤNG (ĐIỀU 333 BLHS) 
 HVPT xâm phạm chế độ QL và SD VKQD 
 Người PT có HV VP các QĐ cụ thể về SD VKQD 
 HQ phải là nghiêm trọng 
 Mối QHNQ giữa HV và HQ 
 Lỗi vô ý 
TỘI HUỶ HOẠI VKQD, PHƯƠNG TIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ (ĐIỀU 334 BLHS99) 
 KT của tội phạm: 
 Sức mạnh và kh/năng chiến đấu của quân đội; 
 Sở hữu của Nhà nước. 
 ĐTTĐ: Các loại vũ khí thông thường 
 Người PT có HV làm cho VKQD, PTKTQS mất hoàn toàn tính năng và giá trị SD bằng các thủ đoạn khác nhau 
 Lỗi CYTT 
TỘI LÀM MẤT HOẶC VÔ Ý LÀM HƯ HỎNG VKQD, PTKTQS (ĐIỀU 335 BLHS99) 
 HV phạm tội bao gồm: 
 Làm mất VKQD, PTKTQS 
 Làm hư hỏng VKQD, PTKTQS 
 HQ nghiêm trọng 
 Lỗi vô ý 
TỘI VI PHẠM CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI THƯƠNG BINH, TỬ SỸ TRONG CHIẾN ĐẤU (ĐIỀU 336 BLHS) 
 HVPT xâm hại: 
 Chính sách đối với TB, LS; 
 KL ch/trường; 
 TM, SK của TB; 
 Lợi ích của gia đình liệt sỹ 
 HVPT gồm: 
 Bỏ TB, tử sỹ tại trận địa 
 Không ch/sóc TB gây HQNT 
 Chiếm đoạt di vật của tử sỹ 
 Lỗi cố ý 
TỘI CHIẾM ĐOẠT HOẶC HUỶ HOẠI 
CHIẾN LỢI PHẨM (ĐIỀU 337 BLHS) 
 HV phạm tội xâm hại: 
 Sở hữu Nhà nước đối với CLP 
 Kỷ luật chiến đấu của quân đội 
 ĐTTĐ của tội phạm là CLP gồm: 
 Vũ khí; 
 PTKTQS; 
 Quân trang; 
 Lương thực, thực phẩm; 
 Thuốc men và dụng cụ y tế; 
 Những tài sản khác 
TỘI CHIẾM ĐOẠT HOẶC HUỶ HOẠI 
CHIẾN LỢI PHẨM (ĐIỀU 337 BLHS) 
 HV phạm tội gồm: 
 Chiếm đoạt CLP 
 Huỷ hoại CLP 
 Cố ý làm hư hỏng CLP 
 Chiếm đoạt, huỷ hoại CLP phải được thực hiện trong chiến đấu hoặc thu dọn chiến trường mới coi là PT này 
 TPHT: CLP bị chiếm đoạt hoặc huỷ hoại 
 Lỗi cố ý 
TỘI QUẤY NHIỄU NHÂN DÂN (ĐIỀU 338 BLHS) 
 Tình đoàn kết quân dân; 
 Bản chất và tr/thống CM của QĐ. 
 TP thể hiện ở HV quấy nhiễu ND 
 Người có HV quấy nhiễu: 
 Đã bị xử lý KL hoặc 
 Gây HQNT mới phải chịu TNHS. 
 Lỗi cố ý 
KT 
MCQ 
MKQ 
TỘI LẠM DỤNG NHU CẦU QUÂN SỰ TRONG 
KHI THỰC HIỆN NHIỆM VỤ (ĐIỀU 339 BLHS) 
 Hoạt động đúng đắn khi thực hiện nhiệm vụ QS 
 Uy tín của quân đội 
 TP thể hiện ở việc lạm dụng nhu cầu QS tức là vượt quá sự cần thiết do nhu cầu QS đòi hỏi 
 Người lạm dụng chỉ bị truy cứu TNHS khi: 
 Gây THNT cho TS của NN, tổ chức hoặc công dân 
 Có mối QHNQ giữa HV và HQ. 
MKQ 
KT 
TỘI NGƯỢC ĐÃI TÙ BINH, HÀNG BINH (ĐIỀU 340) 
 Kỷ luật quân đội 
 Chính sách tù, hàng binh của NN 
 TM, SK, NP, DD của tù, hàng binh 
 TP thể hiện ở HV ngược đãi: 
 Tra tấn; 
 Dùng nhục hình; 
 Miệt thị; 
 Không cho ăn uống; 
 Làm việc nặng nhọc; 
 ốm đau không được cứu chữa... 
 TP khi có 1 trong các HV nêu trên. 
MKQ 
KT 
Cám ơn 
HẾT CHƯƠNG XXIX