Bài giảng Luật hình sự - Chương 11: Những tình tiết loại trừ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi

CHƯƠNG XI 
NHỮNG TÌNH TIẾT 
 LOẠI TRỪ TÍNH CHẤT 
 NGUY HIỂM CHO 
XÃ HỘI 
CỦA HÀNH VI 
Cung cấp một công cụ lý 
luận để bảo vệ lợi ích 
hợp pháp trong trường hợp 
hành động và gây ra thiệt hại 
Mục tiêu của bài 
1. Kh¸i niÖm chung 
2. Phßng vÖ chÝnh ®¸ng 
3. T×nh thÒ cÊp thiÕt 
4. C¸c tr­êng hîp kh¸c ®­îc lo¹i 
trõ TNHS 
Nội dung 
TÌNH TIẾT 
HÀNH VI GÂY 
 THIỆT HẠI CHO 
XH 
VỀ HÌNH THỨC: 
HV NÀY GIỐNG 
NHƯ MỘT TP CỤ 
THỂ 
NGƯỜI CÓ 
HÀNH VI NÀY 
KHÔNG 
PHẢI CHỊU 
TNHS 
TÌNH TIẾT 
LOẠI TRỪ 
TÍNH CHẤT 
NGUY HIỂM 
CHO XH 
1. KHÁI NIỆM CHUNG 
Có tính nguy hiểm cho XH 
Không còn nguy hiểm cho XH 
NHỮNG TÌNH TIẾT 
LOẠI TRỪ 
TÍNH CHẤT 
NGUY HIỂM 
CHO XH CỦA HV 
TÌNH 
THẾ 
CẤP 
THIẾT 
BẮT 
NGƯỜI 
PHẠM 
PHÁP 
THI 
HÀNH 
MỆNH 
LỆNH 
CẤP 
TRÊN 
THỰC 
HIỆN 
CHỨC 
NĂNG 
NGHỀ 
NGHIỆP 
RỦI 
RO 
TRONG 
SẢN 
XUẤT 
PHÒNG 
VỆ 
CHÍNH 
ĐÁNG 
2. PHÒNG VỆ CHÍNH Đ ÁNG 
2.1. KHÁI NIỆM VỀ PVCĐ 
NG Ư ỜI Đ ANG CÓ HÀNH VI 
LỢI ÍCH CỦA NHÀ NƯỚC, 
LỢI ÍCH CỦA TỔ CHỨC, 
QUYỀN , LỢI ÍCH CHÍNH 
ĐÁNG CỦA MÌNH HOẶC CỦA 
NGƯỜI KHÁC 
BẢO VỆ 
HÀNH VI CỦA CON NG Ư ỜI 
XÂM HẠI 
CHỐNG TRẢ CẦN THIẾT 
Hành vi phòng vệ chỉ được coi là chính đáng khi người phòng vệ phải hành động chống trả trong những điều kiện nhất định 
Quy định quyền PVCĐ là nhằm : 
 K huyến khích mọi CD đấu tranh với những hành vi xâm hại các QHXH ; 
 N găn chặn hoặc hạn chế những thiệt hại do hành vi xâm hại gây ra. 
PVCĐ không có nghĩa là CD có quyền tự xử 
Bảo vệ các lợi ích nêu trên là nghĩa vụ PL của 
người có CV, QH 
PVCĐ là quyền, không phải nghĩa vụ PL của CD. 
L ư u ý: 
THUỘC VỀ 
CƠ SỞ PHÁT 
SINH QUYỀN 
PVCĐ 
THỤÔC VỀ 
NỘI DUNG 
CỦA PVCĐ 
THUỘC VỀ 
PHẠM VI 
CỦA PVCĐ 
2.2. ĐIỀU KIỆN CỦA PVCĐ 
2.2.1. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ C Ơ SỞ PHÁT SINH QUYỀN PVCĐ 
CÓ THỂ CÓ 
DẤU HIỆU 
CỦA TP 
CỤ THỂ; 
CÓ THỂ LÀ 
VI PHẠM 
PHÁP LUẬT 
KHÁC 
HV XÂM HẠI 
ĐANG XẢY 
RA (ĐANG 
HIỆN HỮU) 
HÀNH VI TẤN CÔNG ( HVTC ) 
Đ ANG XẢY RA XÂM HẠI 
CÁC LỢI ÍCH CHÍNH Đ ÁNG 
HVTC LÀ CỦA CON NG Ư ỜI 
Nếu n gười có HV xâm hại là trẻ em hoặc ng ư ời không có nltnhs thì ng ư ời PV chỉ đư ợc gây thiệt hại cho họ khi không cò n biện pháp khác 
H ành vi PV có thể nhằm vào người có hành vi xâm hại hoặc nhằm vào công cụ, phương tiện mà họ đang sử dụng 
N ếu hành vi chống trả gây thiệt hại cho người khác thì ng ư ời có hành vi đ ó phải chịu TNHS 
Hành vi chống trả sự xâm hại đư ợc thừa nhận ngay cả khi có biện pháp khác có thể ngăn chặn được sự xâm hại 
2.2.2. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ NỘI DUNG CỦA PVCĐ 
Hành vi chống trả phải nhằm vào người có hành vi xâm hại. 
Căn cứ để đánh giá sự cần thiết và phù hợp là: 
B iện pháp chống trả phải là biện pháp cần thiết, phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm của HV xâm hại trong hoàn cảnh cụ thể 
Biện pháp chống trả của người phòng vệ trong hoàn cảnh cụ thể là cần thiết để ngăn chặn hoặc hạn chế sự xâm hại. 
2.2.3. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ PHẠM VI CỦA PVCĐ 
Sự chống trả của người phòng vệ là sự chống trả cần thiết. 
 TÍNH CHẤT CỦA QHXH BỊ ĐE DOẠ XÂM HẠI; 
 MỨC ĐỘ THIỆT HẠI BỊ ĐE DOẠ GÂY RA; 
 SỨC MẠNH VÀ SỰ MÃNH LIỆT CỦA HVTC; 
 T ÍNH CH ẤT VÀ MỨC ĐỘ NGUY HIỂM CỦA PHƯƠNG PHÁP, PHƯƠNG TIỆN, CÔNG CỤ MÀ KẺ XÂM HẠI SỬ DỤNG ; 
 SỨC MẠNH VÀ KHẢ NĂNG PHÒNG VỆ CỦA NGƯỜI PHÒNG VỆ TRONG HOÀN CẢNH CỤ THỂ ... 
2.3. V Ư ỢT QUÁ GIỚI HẠN (VQGH) PVCĐ 
VQGH PVCĐ là trường hợp HV chống trả rõ ràng là quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho XH của HV xâm hại. 
Người có HV VQGH PVCĐ phải chịu TNHS về sự vượt quá, nếu có lỗi đối với sự vượt quá. VQGH PVCĐ là tình tiết giảm nhẹ 
2.4. PHÒNG VỆ TƯỞNG TƯỢNG (PVTT) 
PVTT là trường hợp không bị tấn công thực sự nhưng lầm tưởng là có sự tấn công nên đã phòng vệ và gây ra thiệt hại. 
2.4. PHÒNG VỆ TƯỞNG TƯỢNG (PVTT) 
PVTT là một dạng sai lầm về sự việc 
Theo nghĩa hẹp 
Sai lầm trong 
việc đánh giá 
thời điểm nên đã 
PV quá sớm 
hoặc quá muộn 
Có sự tấn công 
nhưng đã sai lầm 
trong việc đánh giá 
tính chất, mức độ 
nguy hiểm của sự 
tấn công nên đã 
VQGH PVCĐ; 
Có sự tấn công 
nhưng nhầm lẫn 
người tấn công; 
Hoàn toàn không 
có sự tấn công 
nhưng lầm tưởng 
là có sự tấn công; 
Theo nghĩa rộng 
2.4. PHÒNG VỆ TƯỞNG TƯỢNG (PVTT) 
Người gây thiệt hại trong PVTT vẫn phải chịu TNHS (nếu CTTP cụ thể) 
1. Khái niệm về PVCĐ 
2. Các điều kiện của PVCĐ 
3. Các trường hợp có liên quan 
đến PVCĐ 
Ghi nhí 
A 
B 
C 
D 
E 
F 
G 
H 
I 
1 
T 
2 
Ế 
3 
I 
4 
H 
5 
T 
6 
N 
7 
Ầ 
8 
C 
9 
HÃY MỞ VÀ HÃY GIẢI THÍCH 
3. TÌNH THẾ CẤP THIẾT (TTCT) 
NGUỒN 
NGUY HIỂM 
HV CỦA CỦA 
CON NGƯỜI 
HQ DO 
NGUỒN NGUY 
HIỂM ĐE 
DOẠ GÂY 
RA 
THIỆT 
HẠI 
NHỎ 
HƠN 
3.1. KHÁI NIỆM 
NGĂN CHẶN 
BẢO VỆ 
LỢI ÍCH KHÁC 
ĐƯỢC PL BẢO VỆ 
LỢI ÍCH CỦA 
NHÀ NƯỚC, 
CỦA TỔ CHỨC, 
 QUYỀN, LỢI ÍCH 
CHÍNH ĐÁNG 
CỦA MÌNH 
 HOẶC CỦA 
NGƯỜI KHÁC 
3.2. ĐIỀU KIỆN CỦA TTCT 
ĐIỀU KIỆN VỀ TÍNH CHẤT 
CỦA SỰ NGUY HIỂM 
ĐIỀU KIỆN VỀ TÍNH CHẤT 
CỦA HÀNH VI KHẮC PHỤC 
SỰ NGUY HIỂM 
3.2.1. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ 
TÍNH CHẤT CỦA NGUỒN NGUY HIỂM 
NGUỒN NGUY HIỂM TRONG 
TTCT RẤT ĐA DẠNG: 
 HÀNH VI CỦA CON NGƯỜI; 
 HOẠT ĐỘNG CỦA SÚC VẬT; 
 SỰ CỐ KỸ THUẬT; 
 DO THIÊN TAI... 
ĐE DOẠ GÂY THIỆT HẠI 
CHO LỢI ÍCH CỦA NN, 
LỢI ÍCH CỦA TẬP THỂ, 
QUYỀN, LỢI ÍCH HỢP 
PHÁP CỦA CÔNG DÂN 
SỰ NGUY HIỂM ĐANG 
XẢY RA, NGHĨA LÀ NÓ 
ĐÃ BẮT ĐẦU VÀ CHƯA 
KẾT THÚC 
SỰ NGUY HIỂM ĐANG 
ĐE DOẠ CÁC QUYỀN 
VÀ LỢI ÍCH ĐANG 
ĐƯỢC PL BẢO VỆ 
3.2.2. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ 
TÍNH CHẤT CỦA HV NGĂN CHẶN 
NGUỒN NGUY HIỂM 
GÂY THIỆT HẠI 
TRONG TTCT 
LÀ BIỆN PHÁP 
CUỐI CÙNG VÀ 
DUY NHẤT 
CUỐI CÙNG 
NẾU CÒN BP 
KHÔNG GÂY TH 
THÌ SỰ GÂY 
TH LÀ KHÔNG 
THỂ CHẤP NHẬN 
DUY NHẤT 
NGHĨA LÀ CHỈ 
CÓ BP ẤY MỚI 
NGĂN CHẶN 
ĐƯỢC T / H ẠI 
KHÔNG ĐÒI HỎI THIỆT HẠI LÀ NHỎ NHẤT 
THIỆT HẠI GÂY RA TRONG TTCT PHẢI NHỎ HƠN THIỆT HẠI CẦN NGĂN NGỪA 
3.2.2. ĐIỀU KIỆN THUỘC VỀ 
TÍNH CHẤT CỦA HV NGĂN CHẶN 
NGUỒN NGUY HIỂM 
Khái niệm và các đ iều 
kiện của tình thế cấp 
thiết 
Ghi nhớ 
Kiểm tra 
Khẳng đ ịnh nào đ úng 
1. Thiệt hại gây ra trong tình thế cấp thiết phải là thiệt hại nhỏ nhất so với thiệt hại cần ng ă n ngừa. 
2. Hành vi gây thiệt hại cho ng ư ời đ iên đ ể ng ă n chặn sự phá phách của họ đư ợc xem nh ư gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết. 
3. Thiệt hại gây ra trong tình thế cấp thiết phải là thiệt hại nhỏ h ơ n so với thiệt hại cần ng ă n ngừa. 
20 
15 
10 
5 
4. BẮT NGƯỜI PHẠM PHÁP 
BẮT NG Ư ỜI PHẠM PHÁP 
LÀ CHẾ Đ ỊNH CỦA LUẬT TTHS, 
NH Ư NG VIỆC DÙNG VŨ LỰC 
Đ Ể BẮT GIỮ LÀ VẤN Đ Ề CỦA LHS 
DÙNG VŨ LỰC ĐỂ BẮT GIỮ 
PHẢI TƯƠNG XỨNG VỚI: 
TÍNH CHẤT, MỨC ĐỘ NGUY 
HIỂM CHO XH CỦA HV 
PHẠM PHÁP 
PHÙ HỢP VỚI HOÀN CẢNH 
KHÁCH QUAN LÚC BẮT GIỮ 
TÍNH CHẤT VÀ MỨC ĐỘ 
CHỐNG ĐỐI CỦA NGƯỜI PT 
DÙNG VŨ LỰC ĐỂ BẮT GIỮ 
MÀ CHƯA VƯỢT QUÁ PHẠM 
VI VÀ NHỮNG NHỮNG BIỆN 
PHÁP CẦN THIẾT LÀ TÌNH TIẾT 
LOẠI TRỪ TNHS 
5. NHỮNG TRƯỜNG HỢP KHÁC LOẠI TRỪ TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ 
5.1. THI HÀNH MỆNH LỆNH CẤP TRÊN 
LỆNH CẤP TRÊN KHÔNG 
HỢP PHÁP VÀ GÂY RA 
THIỆT HẠI 
NGƯỜI THI HÀNH 
MỆNH LỆNH KHÔNG 
PHẢI CHỊU TNHS 
LỆNH CẤP TRÊN HỢP 
PHÁP NHƯNG GÂY RA 
THIỆT HẠI 
NGƯỜI THI 
HÀNH 
KHÔNG PHẢI 
CHỊU TNHS 
NẾU KHÔNG 
CÓ LỖI 
NG Ư ỜI THI 
HÀNH PHẢI 
CHỊU TNHS 
NẾU CÓ 
LỖI 
5.2. THỰC HIỆN CHỨC NĂNG NGHỀ NGHIỆP 
KHI THỰC HIỆN 
MỘT SỐ NGHỀ 
NGHIỆP CÓ THỂ 
GÂY RA 
THIỆT HẠI 
GÂY THIỆT HẠI VÌ 
ĐƯỢC SỰ ĐỒNG Ý 
VÀ VÌ LỢI ÍCH CỦA 
NGƯỜI BỊ HẠI 
GÂY THIỆT HẠI 
LỢI ÍCH CỦA XH 
GÂY THIỆT HẠI 
LÀ CẦN THIẾT 
KHÔNG 
PHẢI 
CHỊU 
TRÁCH 
NHIỆM 
HÌNH 
SỰ 
5.3. RỦI RO TRONG SẢN XUẤT 
ĐÃ ÁP DỤNG 
ĐẦY ĐỦ NHỮNG 
BIỆN PHÁP AN TOÀN 
CẦN THIẾT 
VIỆC ÁP DỤNG 
NHỮNG 
PHÁT MINH, 
SÁNG CHẾ, 
CẢI TIẾN 
KỸ THUẬT 
HẬU QUẢ 
PHÁT SINH 
KHÔNG 
PHẢI 
CHỊU 
TNHS 
C 
á 
m 
ơ 
n 
HẾT CHƯƠNG XI