Bài giảng Kinh tế vĩ mô 1 - Chương 7: Tiền tệ và lạm phát - Phạm Thế Anh

29/08/2018
1
Môn học: Kinh tế Vĩ mô 1
Chương 7:
TIỀN TỆ VÀ LẠM PHÁT
Bài giảng của PGS. TS. Phạm Thế Anh
Bộ môn Kinh tế Vĩ mô, Khoa Kinh tế học, ĐH KTQD
Những nội dung chính
1. Lý thuyết cổ điển về lạm phát
2. Những tác hại của lạm phát
Mục tiêu của chương
• Tìm hiểu mối quan hệ giữa tiền tệ và lạm phát.
• Giúp sinh viên hiểu được thế nào là thuế lạm 
phát.
• Xem xét những tác hại của lạm phát trong nền 
kinh tế.
1. Lý thuyết cổ điển về lạm phát
• Lạm phát (inflation) là sự gia tăng của mức giá 
chung.
• Lạm phát phi mã (galloping inflation) và siêu 
lạm phát (hyperinflation) là khi tỷ lệ lạm phát 
đặc biệt cao.
• Thiểu phát (disinflation) thể hiện tốc độ tăng giá 
giảm dần theo thời gian.
• Giảm phát (deflation) phản ánh sự giảm sút của 
mức giá chung.
Lý thuyết cổ điển về lạm phát
• Lạm phát: Những con số lịch sử
▪ Từ 2010 đến nay, ở Việt Nam giá cả đã tăng trung 
bình khoảng 6,6% một năm.
▪ Giảm phát, có nghĩa là mức giá trung bình giảm, xảy 
ra ở Mĩ trong thế kỷ 19, ở Việt Nam năm 2000-2001.
▪ Siêu lạm phát phản ánh tỷ lệ lạm phát cao ví dụ như 
đã xảy ra ở Đức trong những năm 1920, hay ở Việt 
Nam những năm cuối 1980.
Lý thuyết cổ điển về lạm phát
• Lạm phát là một hiện tượng phổ biến của nền 
kinh tế liên quan đến giá trị của phương tiện 
thanh toán.
• Khi mức giá chung tăng, giá trị của tiền giảm.
29/08/2018
2
Lý thuyết cổ điển về lạm phát
• Lý thuyết số lượng tiền tệ được sử dụng để giải 
thích những nhân tố quyết định mức giá và tỷ lệ 
lạm phát trong dài hạn.
• Lý thuyết số lượng tiền tệ nhằm giải thích mức 
giá được quyết định thế nào và tại sao nó có thể 
thay đổi theo thời gian.
• Lượng tiền có trong nền kinh tế quyết định giá trị 
của tiền.
• Nguyên nhân cơ bản gây ra lạm phát là sự gia tăng 
lượng tiền.
Sự phân đôi cổ điển và tính trung lập của tiền
• Các biến danh nghĩa là các biến được tính theo 
đơn vị tiền tệ.
• Các biến thực là các biến được tính theo đơn vị 
hiện vật.
Sự phân đôi cổ điển và tính trung lập của tiền
• Theo Hume và các nhà kinh tế khác, các biến 
kinh tế thực không thay đổi theo sự thay đổi của 
cung tiền.
▪ Theo sự phân đôi cổ điển, các lực lượng khác nhau có 
ảnh hưởng đến các biến thực và các biến danh nghĩa.
• Sự thay đổi của cung tiền tác động đến các biến 
danh nghĩa chứ không phải các biến thực.
• Sự độc lập của những thay đổi tiền tệ đối với các 
biến thực được gọi là tính trung lập của tiền.
Tốc độ lưu chuyển và phương trình số lượng
V = (P Y)/M
▪ Trong đó: 
V = Tốc độ lưu chuyển của tiền, phản ánh tốc độ chu 
chuyển của đồng tiền từ ví người này sang ví 
người khác trong nền kinh tế.
P = mức giá
Y = sản lượng
M = lượng tiền
Tốc độ lưu chuyển và phương trình số lượng
• Viết lại phương trình trên cho ta phương trình số 
lượng tiền tệ:
M V = P Y
• Phương trình số lượng phản ánh mối liên hệ 
giữa lượng tiền (M) với giá trị danh nghĩa của 
sản lượng (P Y). Nó cho thấy, khi M tăng
▪ mức giá phải tăng,
▪ sản lượng phải tăng, hoặc
▪ tốc độ lưu chuyển tiền phải giảm.
GDP danh nghĩa, lượng tiền, và tốc độ 
lưu chuyển của tiền
Chỉ số
(1960 = 100)
2,000
1,000
500
0
1,500
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
GDP danh nghĩa
Tốc độ lưu chuyển
M2
29/08/2018
3
Tốc độ lưu chuyển và phương trình số lượng
• Tốc độ lưu chuyển của tiền là tương đối ổn định 
theo thời gian.
• Khi NHTƯ thay đổi cung tiền, nó dẫn đến sự 
thay đổi cùng tỷ lệ về giá trị danh nghĩa của sản 
lượng (P Y).
• Do tiền có tính trung lập, tiền không ảnh hưởng 
đến sản lượng.
Milton Friedman: 
“inflation is always and everywhere 
a monetary phenomenon”
(lạm phát ở đâu và bao giờ cũng là hiện tượng tiền 
tệ)
Milton Friedman (1912 – 2006), Nobel Prize in 
Economic Science, 1976
Lạm phát và tiền tệ
Tình huống: Tiền và giá cả ở 4 nước 
trong thời kì siêu lạm phát
• Siêu lạm phát là lạm phát vượt mức 50%/tháng. 
• Siêu lạm phát xảy ra ở một số nước do chính 
phủ in quá nhiều tiền để trang trải cho chi tiêu 
của họ.
Tiền và giá cả ở 4 nước trong thời kì 
siêu lạm phát
(a) Austria (b) Hungary
Cung tiền
Mức giá
Chỉ số
(01/1921 = 100)
Chỉ số
(07/1921 = 100)
Mức giá
100,000
10,000
1,000
100
19251924192319221921
Cung tiền
100,000
10,000
1,000
100
19251924192319221921
Tiền và giá cả ở 4 nước trong thời kì 
siêu lạm phát
(c) Germany
1
Chỉ số
(01/1921 = 100)
(d) Poland
100,000,000,000,000
1,000,000
10,000,000,000
1,000,000,000,000
100,000,000
10,000
100
Cung tiền
Mức giá
19251924192319221921
Mức giá
Cung tiền
Chỉ số
(01/1921 = 100)
100
10,000,000
100,000
1,000,000
10,000
1,000
19251924192319221921
Thuế Lạm phát
• Khi chính phủ tăng doanh thu bằng cách in tiền, 
tức là chính phủ đã đánh thuế lạm phát.
• Lạm phát giống như thuế đánh vào các cá nhân 
giữ tiền.
• Lạm phát kết thúc khi chính phủ thực thi các cải 
cách tài chính ví dụ như cắt giảm chi tiêu.
29/08/2018
4
Hiệu ứng Fisher
• Hiệu ứng Fisher phản ánh sự điều chỉnh theo tỷ 
lệ 1 : 1 của lãi suất danh nghĩa với tỷ lệ lạm phát.
• Theo hiệu ứng Fisher, khi tỷ lệ lạm phát tăng, lãi 
suất danh nghĩa tăng cùng một lượng.
• Lãi suất thực không đổi.
Lãi suất danh nghĩa và tỷ lệ lạm phát
% năm
1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
0
3
6
9
12
15
Lạm phát
Lãi suất danh nghĩa
2. Tác hại của lạm phát
• Chi phí giầy da
• Chi phí thực đơn
• Biến động giá cả tương đối
• Sai lệch về thuế
• Rắc rối và bất tiện
• Tuỳ tiện tái phân phối của cải
Chi phí giầy da (shoe leather cost)
• Chi phí giầy da là các nguồn lực bị lãng phí 
khi lạm phát khiến cho nhiều người giảm 
lượng tiền nắm giữ.
• Lạm phát làm giảm giá trị thực của tiền, do 
vậy mọi người có động cơ tối thiểu hoá lượng 
tiền mặt mà họ nắm giữ. 
Chi phí giầy da
• Tiền mặt tí hơn đòi hỏi mọi người phải đến ngân 
hàng thường xuyên hơn để rút tiền từ những tài 
khoản có lãi suất.
• Chi phí của việc giảm lượng tiền nắm giữ đó là 
thời gian và sự tiện lợi mà bạn phải từ bỏ khi giữ 
ít tiền mặt hơn.
• Việc đến ngân hàng thường xuyên hơn cũng làm 
giảm thời gian dành cho các hoạt động sản xuất.
Chi phí thực đơn (menu cost)
• Chi phí thực đơn là chi phí điều chỉnh giá cả.
• Trong những thời kỳ lạm phát, doanh nghiệp cần 
phải cập nhật đơn giá và các loại giá cả đã niêm 
yết.
• Đây là một quá trình tiêu tốn nguồn lực đối với 
các hoạt động sản xuất khác.
29/08/2018
5
Sự biến động giá cả tương đối và 
sự phân bổ nguồn lực kém hiệu quả
• Lạm phát bóp méo giá cả tương đối. 
• Các quyết định của người tiêu dùng bị bóp méo, 
và thị trường ít có khả năng phân bổ nguồn lực 
một cách tốt nhất.
Sự sai lệch của thuế do lạm phát gây ra 
• Lạm phát phóng đại lợi tức vốn và tăng gánh 
nặng thuế đối với loại thu nhập này. 
• Với thuế luỹ tiến, lợi tức vốn bị đánh thuế nặng 
hơn.
Sự sai lệch của thuế do lạm phát gây ra
• Thuế thu nhập coi tiền lãi danh nghĩa của tiết 
kiệm là thu nhập, mặc dù một phần của lãi suất 
danh nghĩa thuần tuý để bù đắp cho lạm phát. 
• Lãi suất thực sau thuế giảm, khiến cho tiết kiệm ít 
hấp dẫn hơn.
Ví dụ: Lạm phát làm tăng gánh nặng 
thuế đối với tiết kiệm
Copyright©2004 South-Western
Rắc rối và bất tiện
• Khi NHTƯ tăng cung tiền và gây ra lạm phát, nó 
bào mòn giá trị thực của đơn vị hạch toán.
• Lạm phát khiến cho đồng tiền có giá trị thực 
khác nhau ở các thời điểm khác nhau.
• Do vậy, khi giá cả tăng, sẽ khó so sánh doanh 
thu, chi phí, lợi nhuận thực theo thời gian hơn.
Tác hại của lạm phát không dự kiến: 
Tái phân phối của cải một cách tùy tiện
• Lạm phát không dự kiến tái phân phối của cải 
trong công chúng theo hướng không có lợi và 
cũng không cần thiết.
• Sự tái phân phối này xảy ra bởi vì nhiều khoản 
vay trong nền kinh tế được tính theo đơn vị hạch 
toán—tiền.
• Khi lạm phát thực tế lớn hơn lạm phát dự kiến, 
người đi vay được lợi còn người cho vay bị 
thiệt.
29/08/2018
6
Tóm tắt chương
• Nguyên lý về tính trung lập của tiền khẳng định 
rằng những thay đổi của cung tiền chỉ ảnh hưởng 
đến các biến danh nghĩa chứ không ảnh hưởng 
đến các biến thực tế. 
• Chính phủ có thể trang trải cho chi tiêu của mình 
bằng cách in thêm tiền. 
• Điều này có thể dẫn đến “thuế lạm phát” và siêu 
lạm phát.
Tóm tắt chương
• Theo hiệu ứng Fisher, khi tỷ lệ lạm phát tăng, lãi 
suất danh nghĩa tăng một lượng tương ứng, và lãi 
suất thực không đổi.
• Các nhà kinh tế đã chỉ ra 6 tác hại của lạm phát:
• Chi phí giầy da
• Chi phí thực đơn
• Gia tăng biến động giá cả tương đối
• Những thay đổi không dự kiến về nghĩa vụ thuế
• Rắc rối và bất tiện
• Tái phân phối của cải một cách tuỳ tiện