Bài giảng Kinh tế vĩ mô 1 - Chương 5: Thất nghiệp - Phạm Thế Anh

29/08/2018
1
Môn học: Kinh tế Vĩ mô 1
Chương 5:
THẤT NGHIỆP
Bài giảng của PGS. TS. Phạm Thế Anh
Bộ môn Kinh tế Vĩ mô, Khoa Kinh tế học, ĐH KTQD
Những nội dung chính
1. Khái niệm và Đo lường.
2. Phân loại theo nguyên nhân gây thất 
nghiệp.
Mục tiêu của chương
• Tìm hiểu khái niệm thất nghiệp và các thước đo 
thất nghiệp/việc làm trong nền kinh tế. 
• Nghiên cứu các nguyên nhân gây ra thất nghiệp 
và vai trò của các chính sách công trong việc 
giảm thất nghiệp.
1. Khái niệm và đo lường
• Các loại thất nghiệp
▪ Vấn đề thất nghiệp luôn được chia làm hai 
loại.
▪ Vấn đề dài hạn và vấn đề ngắn hạn:
• Tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên (dài hạn)
• Tỷ lệ thất nghiệp chu kỳ (ngắn hạn)
Biến động kinh tế trong ngắn hạn: 
GDP thực
Tỷ đôla
theo giá 1996
Real GDP
$10,000
9,000
8,000
7,000
6,000
5,000
4,000
3,000
2,000
1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
Biến động kinh tế trong ngắn hạn: 
Tỷ lệ thất nghiệp
% Lực lượng
Lao động
0
2
4
6
8
10
12
1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000
Unemployment rate
29/08/2018
2
Khái niệm và đo lường
• Tỷ lệ Thất nghiệp Tự nhiên
▪ Tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên luôn tồn tại thậm chí trong 
dài hạn.
▪ Nó là lượng thất nghiệp mà nền kinh tế thông 
thường có.
Khái niệm và đo lường
• Thất nghiệp Chu kỳ
▪ Thất nghiệp chu kỳ phản ánh những biến động từ 
năm này qua năm khác của thất nghiệp quanh tỷ lệ tự 
nhiên của nó.
▪ Nó liên quan đến những biến động trong ngắn hạn 
của chu kỳ kinh doanh.
Thất nghiệp được đo lường thế nào?
• Thất nghiệp được đo lường bởi Tổng cục Thống 
kê (GSO) với sự hỗ trợ kỹ thuật của ILO.
▪ Hàng quý họ thu thập thông tin về tình trạng việc làm 
của những người từ 15 tuổi trở lên.
▪ Cuộc điều tra này được gọi là Điều tra Lao động Việc 
làm.
Thất nghiệp được đo lường thế nào?
• Dựa trên những thông tin thu thập được, GSO phân loại 
mỗi người trưởng thành (15+) vào một trong ba loại sau:
▪ Có việc
▪ Thất nghiệp
▪ Không nằm trong lực lượng lao động
Thất nghiệp được đo lường thế nào?
• Một cá nhân được coi là có việc nếu anh ta hoặc 
cô ta đang thực hiện một công việc được trả 
lương.
• Một cá nhân được coi là thất nghiệp nếu anh ta 
hoặc cô ta bị tạm thời cho nghỉ việc, đang tìm 
việc, hoặc đang đợi ngày bắt đầu một công việc 
mới.
• Một cá nhân không thuộc cả hai loại trên, ví dụ 
như sinh viên dài hạn, người nội trợ, hoặc người 
về hưu, không nằm trong lực lượng lao động. 
Thất nghiệp được đo lường thế nào?
• Lực lượng lao động là tổng số người trong độ 
tuổi lao động và có nhu cầu làm việc, bao gồm 
cả có việc và thất nghiệp.
• Tỷ lệ thất nghiệp được tính là phần trăm của lực 
lượng lao động không có việc làm.
So nguoi that nghiep
Ty le that nghiep= 100%
Luc luong lao dong
29/08/2018
3
Phân tách Tổng Dân số trưởng thành 
của Việt Nam trong năm 2017
Dân số
Trưởng thành
(72,2 triệu)
Lực lượng lao động
(55,2 triệu)
Có việc
(54,1 triệu)
Không nằm trong
lực lượng lao động
(17,0 triệu)
Thất nghiệp (1,1 triệu)
• Tỷ lệ tham gia vào lực lượng lao động là phần 
trăm dân số trưởng thành tham gia vào lực lượng 
lao động.
Thất nghiệp được đo lường thế nào?
Luc luong lao dong
Ty le tham gia LLLD 100%
Dan so truong thanh
= 
Thị trường lao động theo khu vực và 
giới tính của Việt Nam
Copyright©2004 South-Western
Tỷ lệ thất nghiệp năm 2017 (%)
2017Q1 2017Q2 2017Q3 2017Q4
Cả nước 2,09 2,05 2,02 2,01
Nam 2,38 2,31 2,09 2,21
Nữ 1,79 1,78 1,95 1,80
Thành thị 3,10 3,06 3,00 2,98
Nông thôn 1,62 1,58 1,55 1,56
Tỷ trọng trong lực lượng lao động năm 2017 (%)
Tỷ trọng trong LLLĐ Tỷ lệ tham gia LLLĐ
Nam Nữ Nam Nữ
Cả nước 82,1 72,0
Thành thị 32,1 32,3 75,6 65,3
Nông thôn 67,9 67,7 85,0 75,7
Cơ cấu lực lượng lao động theo tuổi 
và khu vực của Việt Nam 2017
Những vấn đề đo lường thất nghiệp
• Rất khó phân biệt một người thất nghiệp và một 
người không nằm trong lực lượng lao động.
• Những lao động nản chí, những người muốn làm 
việc nhưng từ bỏ tìm việc sau khi tìm kiếm 
không thành công, không được phản ánh trong 
số liệu về thất nghiệp.
• Một số người có thể khai rằng họ thất nghiệp để 
nhận hỗ trợ tài chính, mặc dù họ không tìm việc.
2. PHÂN LOẠI THẤT NGHIỆP?
• Thất nghiệp tạm thời (frictional).
• Thất nghiệp cơ cấu (structural)
29/08/2018
4
Thất nghiệp tạm thời
• Thất nghiệp tạm thời phản ánh thất nghiệp do 
người lao động cần có thời gian để tìm được 
việc. 
• Tìm việc 
▪ quá trình trong đó người lao động tìm những công 
việc phù hợp với sở thích và kỹ năng của họ.
▪ xuất hiện do các cá nhân có kỹ năng cần có thời 
gian để tìm được những công việc phù hợp.
Thời gian thất nghiệp loại này thường ngắn 
hơn các loại khác.
Thất nghiệp tạm thời là không thể 
tránh khỏi
• Do nền kinh tế luôn luôn thay đổi nên luôn có 
những người thất nghiệp đang tìm việc.
• Những thay đổi về cơ cấu cầu giữa các ngành 
hoặc khu vực (sự dịch chuyển khu vực) cũng dẫn 
đến thất nghiệp tạm thời.
• Người lao động cần có thời gian tìm kiếm công 
việc ở những khu vực mới. 
Chính sách công và quá trình tìm việc
• Các chương trình của chính phủ có thể làm thay 
đổi thời gian tìm được việc làm mới của người 
lao động.
• Những chương trình này bao gồm:
▪ Các tổ chức việc làm của chính phủ
▪ Các chương trình đào tạo công
▪ Bảo hiểm thất nghiệp
Chính sách công và quá trình tìm việc
• Các tổ chức việc làm của chính phủ cung cấp 
thông tin về việc làm để người lao động tìm 
được việc nhanh chóng hơn.
• Các chương trình đào tạo công nhằm giảm quá 
trình chuyển đổi từ những ngành suy thoái sang 
những ngành phát triển và giúp cho những 
nhóm yếu thế thoát khỏi đói nghèo.
• Bảo hiểm thất nghiệp có thể giúp người tìm 
việc có được sự lựa chọn tốt hơn (nhưng làm 
tăng thất nghiệp).
Thất nghiệp cơ cấu
• Thất nghiệp cơ cấu là thất nghiệp do số lượng 
việc làm trên một số thị trường lao động không đủ 
cho mọi cá nhân muốn có nó.
• Hay nói cách khác, nó xảy ra khi lượng cung lao 
động vượt quá lượng cầu lao động. 
• Thất nghiệp cơ cấu thông thường được dùng để 
giải thích cho thất nghiệp có thời gian dài hơn.
Thất nghiệp cơ cấu
• Ba nguyên nhân gây ra thất nghiệp cơ cấu 
▪ Luật về tiền lương tối thiểu
▪ Công đoàn
▪ Tiền lương hiệu quả
29/08/2018
5
Luật về tiền lương tối thiểu
• Khi tiền lương tối thiểu được ấn định cao hơn 
mức cân bằng cung cầu thì nó tạo ra thất nghiệp.
Thất nghiệp do tiền lương cao hơn 
mức cân bằng
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Lượng lao động0
Thặng dư lao động = 
Thất nghiệp 
Cung
lao động
Cầu 
lao động
Tiền
lương
Tiền lương 
tối thiểu
LD LS
WE
LE
Công đoàn và đàm phán tập thể
• Công đoàn ở các nước phương tây là một hiệp 
hội người lao động đàm phán với giới chủ về 
tiền lương và các điều kiện làm việc. 
• Công đoàn là một tổ chức độc quyền (cartel) 
điển hình cố gắng sử dụng sức mạnh thị trường 
của nó.
• Tiến trình mà công đoàn và các doanh nghiệp 
thoả thuận về các điều khoản việc làm được gọi 
là đàm phán tập thể.
Công đoàn và đàm phán tập thể
• Bãi công sẽ được tổ chức nếu công đoàn và 
doanh nghiệp không thể thoả thuận được với 
nhau.
• Bãi công phản ánh tình trạng công đoàn tổ chức 
rút lao động khỏi doanh nghiệp.
• Bãi công mang lại lợi ích cho một số lao động 
(thành viên) và gây thiệt lại cho một số lao động 
khác (không phải thành viên).
Công đoàn và đàm phán tập thể
• Bãi công mang lại lợi ích cho một số lao động và 
gây thiệt lại cho một số lao động khác.
• Những lao động thuộc công đoàn (người trong 
cuộc) có lợi từ việc đàm phán tập thể, trong khi 
những lao động không thuộc công đoàn (người 
ngoài cuộc) lại chịu một số chi phí.
Công đoàn là tốt hay xấu cho nền 
kinh tế?
• Những người phê phán lập luận rằng các tổ chức 
công đoàn gây ra sự phân bổ lao động thiếu hiệu 
quả và thiếu công bằng.
▪ Tiền lương cao hơn mức cạnh tranh làm giảm lượng 
cầu lao động và gây ra thất nghiệp.
▪ Một số lao động được lợi với thiệt hại của các lao 
động khác.
29/08/2018
6
Công đoàn là tốt hay xấu cho nền 
kinh tế?
• Những người ủng hộ công đoàn cho rằng công 
đoàn là thuốc giải cần thiết đối với sức mạnh thị 
trường của các doanh nghiệp thuê lao động.
• Họ cho rằng công đoàn là quan trọng giúp cho 
các doanh nghiệp phản ứng một cách hiệu quả 
hơn đối với các mối quan tâm của người lao 
động.
Lý thuyết về tiền lương hiệu quả
• Tiền lương hiệu quả các doanh nghiệp trả cao 
hơn mức tiền lương cân bằng nhằm tăng năng 
suất của người lao động. 
• Lý thuyết về tiền lương hiệu quả cho rằng các 
doanh nghiệp hoạt động một cách hiệu quả hơn 
nếu tiền lương cao hơn mức cân bằng.
Lý thuyết về tiền lương hiệu quả
• Một doanh nghiệp có thể thích trả tiền lương cao 
hơn mức cân bằng vì những lý do sau:
▪ Những lao động được trả lương cao hơn có khẩu phần 
ăn tốt hơn và do vậy có sức khỏe và năng suất cao hơn.
▪ Lao động được trả lương cao hơn sẽ giảm mong muốn 
tìm công việc khác.
▪ Tiền lương cao hơn sẽ thúc đẩy người lao động cố gắng 
hơn.
▪ Tiền lương cao hơn thu hút những lao động có chất 
lượng cao hơn.
Tóm tắt chương
• Tỷ lệ thất nghiệp là phần trăm những người 
muốn làm việc nhưng không có việc làm.
• Tổng cục Thống kê tính toán số liệu này hàng 
quý.
• Tỷ lệ thất nghiệp là một thước đo không hoàn 
hảo về tình trạng không có việc làm.
Tóm tắt chương
• Lý do thứ nhất gây thất nghiệp là do người lao 
động cần có thời gian tìm được những công việc 
phù hợp nhất với sở thích và kỹ năng của họ.
• Lý do thứ hai tại sao nền kinh tế của chúng ta 
luôn có một số người thất nghiệp là do luật về 
tiền lương tối thiểu.
• Luật về tiền lương tối thiểu làm tăng lượng cung 
lao động và làm giảm lượng cầu lao động.
Tóm tắt chương
• Lý do thứ ba gây thất nghiệp đó là do sức mạnh 
thị trường của các tổ chức công đoàn.
• Lý do thứ tư gây thất nghiệp được đưa ra bởi lý 
thuyết về tiền lương hiệu quả.
• Tiền lương cao hơn có thể cải thiện sức khoẻ của 
người lao động, giảm sự thay đổi công việc của 
người lao động, tăng nỗ lực của người lao động, 
và làm tăng chất lượng người lao động.