Bài giảng Kinh tế học vi mô - Chương 3: Co dãn cung cầu và chính sách của chính phủ

Häc viÖn tµi chÝnh
Khoa KINH tÕ
Bém«n kinh tÕ häc
Kinh tÕ häc vi m«
1
Hµ néi
Ch−¬ng 3
2
1. HÖ sè Co gin
2. chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ
3. T¸c ®éng cña viÖc ®¸nh thuÕ ®Õn kÕt
qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng
1. HÖ sè Co gin
1.1. HÖ sè co gin cña cÇu

 HÖ sè co gin cña cÇu theo chÝnh gi¸

 HÖ sè co gin cña cÇu theo gi¸ hµng
ho¸ kh¸c
1.2. HÖ sè co gin cña cung theo gi¸

 HÖ sè co gin cña cÇu theo thu nhËp
1.1. HÖ sè co gin cña cÇu
1.1.1. HÖ sè co gin cña cÇu theo chÝnh gi¸
Q%∆ P∆Q
Co gi·n cña cÇu theo gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ phÇn tr¨m thay ®æi vÒ l−îng
cÇu trªn phÇn tr¨m thay ®æi cña gi¸. NghÜa lµ:
1. HÖ sè Co gin
x
xD
P P%
E
∆
=
x
x
x
xD
P Q
.
∆P
E ==>
Trong ®ã:
EXD : lµ ®é co gi·n cña cÇu theo gi¸ cả hµng hãa
∆Qx: lµ sù thay ®æi trong l−îng cÇu cña hµng ho¸ X
∆Px: lµ sù thay ®æi trong gi¸ cả cña hµng ho¸ X
 Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hÖ sè co gin theo gi¸ cña cÇu:
Tr−êng hîp co gi·n ®iÓm (theo ph−¬ng tr×nh ®−êng cÇu vµ
quy t¾c PAPO):
Dùa vµo ph−¬ng tr×nh ®−êng cÇu, cã thÓ tÝnh ®é co gi·n
®iÓm b»ng ®¹o hµm theo c«ng thøc sau:
1.1.1. HÖ sè co gin cña cÇu theo chÝnh gi¸
NÕu Q = F(P): hµm cÇu ®−îc biÓu diÔn: Q
D = a0 - a1 P
EDp = Q’ . P/Q = - a1. P/Q
NÕu P = F(Q): hµm cÇu ®−îc biÓu diÔn: PD = b0 - b1 Q
EDp = 1/P’ . P/Q = - 1/b1 . P/Q
Tr−êng hîp co gi)n ®iÓm (theo ph−¬ng tr×nh ®−êng cÇu vµ quy t¾c
PAPO): §é co gi)n cña mét ®−êng th¼ng t¹i mét ®iÓm (P) ®−îc cho
bëi tû sè gi÷a ®é dµi ®o¹n th¼ng n»m bªn d−íi ®iÓm ®ã (PA) vµ ®é dµi
®o¹n th¼ng n»m phÝa trªn ®iÓm ®ã (PO).
Dùa theo quy t¾c PAPO, cã thÓ tÝnh ®é co gi)n ®iÓm theo c¸c b−íc sau:
B−íc 1 : X¸c ®Þnh tiÕp tuyÕn ®èi víi ®−êng cÇu t¹i ®iÓm cÇn ®o hÖ sè co
gi)n.
1.1.1. HÖ sè co gin cña cÇu theo chÝnh gi¸
B−íc 2 : Däc theo tiÕp tuyÕn ®ã, ®o ®é dµi (theo quy −íc nµo ®ã vÒ ®é
dµi) tõ ®iÓm ®ã tíi trôc hoµnh vµ ®é dµi tõ ®iÓm ®ã tíi trôc tung.
B−íc 3 : HÖ sè co gi)n ë ®iÓm P cÇn ®o sÏ b»ng ®é dµi PA tõ ®iÓm P däc
theo tiÕp tuyÕn tíi hoµnh ®é A, chia cho ®é dµi PO tõ ®iÓm P
däc theo tiÕp tuyÕn tíi tung ®é O. VËy:
PA
= 
PO
VÝ dô vÒ tr−êng hîp co gi)n ®iÓm (theo ph−¬ng tr×nh
®−êng cÇu vµ quy t¾c PAPO):
Gi¸
X¸c ®Þnh hÖ sè co
gi·n theo quy t¾c
PAPO trªn ®å thÞ
1.1.1. HÖ sè co gin cña cÇu theo chÝnh gi¸
P
A
O
L−îng
EDP= PA/PO
 Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hÖ sè co gi·n theo gi¸ cña cÇu:
 Tr−êng hîp co gi)n kho¶ng:
Co gin kho¶ng lµ ®é co gi)n trªn mét kho¶ng h÷u h¹n nµo ®ã cña
®−êng cÇu. Tr−êng hîp nµy ta ¸p dông ph−¬ng ph¸p trung ®iÓm. C«ng
thøc x¸c ®Þnh:
EP = [(Q -Q )/(P - P )] x [(P + P )/(Q + Q )]
1.1.1. HÖ sè co gin cña cÇu theo chÝnh gi¸
D 2 1 2 1 2 1 2 1
∞=DPE
0EDP =
1) CÇu t−¬ng ®èi co gi)n: /EX
D/ >1
2) CÇu co gi)n ®¬n vÞ: /EX
D/ =1
3) CÇu Ýt co gi)n: /EX
D/ <1
4) CÇu hoµn toµn co gi)n: 
5) CÇu hoµn toµn kh«ng co gi)n :
Lóc nµy ®−êng cÇu lµ mét ®−êng th¼ng ®øng
C¸c tr−êng hîp co gi·n cña cÇu theo gi¸
 Co gin cña cÇu víi doanh thu cña ng−êi b¸n (tæng
møc chi cña ng−êi tiªu dïng):
Tæng doanh thu = Gi¸ c¶ x S¶n l−îng => TR = P x Q
Quan hÖ gi÷a co d)n cña cÇu theo gi¸ ®èi víi tæng doanh thu hay møc chi
1.1.1. HÖ sè co gin cña cÇu theo chÝnh gi¸
Co gi·n cña cÇu Gi¸ c¶ t¨ng Gi¸ c¶ gi¶m
CÇu t−¬ng ®èi co gi·n /EpD/ >1
CÇu co gi·n ®¬n vÞ /EPD/ = 1
CÇu Ýt co gi·n /EPD/ < 1
TR gi¶m
TR kh«ng thay ®æi, 
TRMAX
TR t¨ng
TR t¨ng
TR kh«ng thay ®æi, 
TRMAX
TR gi¶m
Co gin cña cÇu theo gi¸ c¶ víi TR trªn ®å thÞ
 Co gin cña cÇu víi
doanh thu cña ng−êi
b¸n (tæng møc chi 
TR
TR↓
TR↑
TRmax
TR
1.1.1. HÖ sè co gin cña cÇu theo chÝnh gi¸
cña ng−êi tiªu dïng):
Q
P
> 1
< 1
= 1
Q
= ∞
= 0
P
Q0
D
PE
D
PE
D
PE
D
PE
D
PE

 Ph¹m vi thÞ tr−êng

 Thêi gian

 Sù s½n cã cña hµng ho¸ thay thÕ gÇn gòi
1.1.1. HÖ sè co gin cña cÇu theo chÝnh gi¸

 TÇm quan träng cña hµng ho¸ trong ng©n s¸ch cña
ng−êi tiªu dïng

 TÝnh chÊt cña s¶n phÈm

 VÞ trÝ c¸c møc gi¸ trªn ®−êng cÇu
1.1.2. HÖ sè co gin cña cÇu theo gi¸ hµng ho¸ kh¸c
Co gi)n cña cÇu theo gi¸ hµng ho¸ liªn quan lµ phÇn tr¨m thay ®æi vÒ l−îng cÇu
trªn phÇn tr¨m thay ®æi cña gi¸ c¶ hµng ho¸ liªn quan. NghÜa lµ:
X
Y
Y
X
Y
XD
XY Q
P
.
P
Q
P%
Q%
E
∆
∆
=
∆
∆
=
Trong ®ã:
EX,Y
D : hÖ sè co gi)n cña cÇu hµng ho¸ X theo gi¸ hµng hãa Y
∆QX : sù thay ®æi trong l−îng cÇu cña hµng ho¸ X
∆PY : sù thay ®æi trong gi¸ c¶ cña hµng ho¸ Y
EX,Y
D = [(QX2 - QX1)/ (PY2 - P Y1)] x [(PY2 + PY1)/( QX2 + QX1)]
C«ng thøc x¸c ®Þnh nh− sau:
Ph©n lo¹i hµng ho¸ c¨n cø vµo hÖ sè co gi·n cña cÇu theo gi¸ chÐo:
Tr−êng hîp 1: EX,Y
D > 0
khi ®ã X vµ Y lµ hai hµng hãa thay thÕ nhau.
1.1.2. HÖ sè co gin cña cÇu theo gi¸ hµng ho¸ kh¸c
Tr−êng hîp 2: EX,Y
D< 0
khi ®ã X vµ Y lµ hai hµng hãa bæ sung cho nhau.
Tr−êng hîp 3: EX,Y
D = 0
khi ®ã X vµ Y kh«ng cã quan hÖ víi nhau.
XXXD
I Q
I
.
I
Q
I%
Q%
E
∆
∆
=
∆
∆
=
Co gi·n cña cÇu theo thu nhËp lµ tû lÖ phÇn trăm thay ®æi cña
l−îng cÇu trªn phÇn trăm thay ®æi cña thu nhËp. NghÜa lµ:
Trong ®ã:
I : lµ thu nhËp vµ Q lµ l−îng cÇu cña hµng ho¸ X.
1.1.3. HÖ sè co gin cña cÇu theo thu nhËp
X
EID: lµ hệ số co gi·n cña cÇu theo thu nhËp. 
EI
D = [(Q2 - Q1)/ (I2 - I1)] x [(I2 + I1)/(Q2 + Q1)]
Th«ng th−êng ng−êi ta tÝnh to¸n co gi)n kho¶ng theo c«ng thøc:
Ph©n lo¹i hµng ho¸ c¨n cø vµo hÖ sè co gin cña cÇu theo I :
Tr−êng hîp 1: EI
D > 0: X lµ hµng ho¸ th«ng th−êng.
1.1.3. HÖ sè co gin cña cÇu theo thu nhËp
Tr−êng hîp 2: EI 
D< 0: X lµ hµng ho¸ thø cÊp.
Tr−êng hîp 3: EI
D = 0: X lµ hµng ho¸ kh«ng cã quan hÖ víi thu nhËp.
1.2. hÖ sè Co gi·n cña cung theo gi¸
Co gi·n cña cung theo gi¸ lµ tØ lÖ phÇn tr¨m thay ®æi vÒ
l−îng cung trªn phÇn tr¨m thay ®æi cña gi¸. NghÜa lµ:
x
xS
P
P
Q
E
∆
∆
=
%
%
x
x
x
xS
P Q
P
.
∆P
∆Q
E ==> 
Trong ®ã:
EP
S : lµ co gi·n cña cung theo gi¸ cña hµng ho¸ X
∆Qx: lµ sù thay ®æi trong l−îng cung cña hµng ho¸ X
∆Px: lµ sù thay ®æi trong gi¸ c¶ cña hµng ho¸ X
 Tr−êng hîp co gin ®iÓm: Theo ph−¬ng tr×nh ®−êng cung
Q
P
Q .
Q
P
.
dPx
dQ
E '
x
xxS
P ==
TÝnh theo quy t¾c PAPO. Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh t−¬ng tù nh− x¸c ®Þnh hÖ
sè co gi)n cña cÇu theo gi¸.
1.2. hÖ sè Co gi·n cña cung theo gi¸
Khi di chuyÓn däc theo ®−êng cung th× gi¸ trÞ ®é co gi)n thay ®æi. Nã phô
thuéc vµo gi¸ trÞ cña P vµ Q. Trong tr−−êng hîp nµy, tÝnh hÖ sè co gi)n ta
sö dông ph−¬ng ph¸p trung ®iÓm. C«ng thøc tÝnh:
ESp = [(Q2 - Q1)/ (P2 - P1)] x [(P2 + P1)/(Q2 + Q1)]
 Tr−êng hîp co gin kho¶ng
SPE
Ph©n lo¹i co gin cung theo gi¸:
Tr−êng hîp 1: > 1: cung t−¬ng ®èi co d·n
S
PETr−êng hîp 2: = 1: cung co d·n ®¬n vÞ
S
ETr−êng hîp 3: < 1: cung Ýt co d·n
1.2. hÖ sè Co gi·n cña cung theo gi¸
P
S
PETr−êng hîp 4: = : cung co d·n hoµn toµn
S
PETr−êng hîp 5: = 0: cung hoµn toµn kh«ng co d·n
∞
2. chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ
 KiÓm so¸t gi¸ lµ viÖc quy ®Þnh gi¸ cña ChÝnh
phñ ®èi víi mét sè hµng hãa hoÆc dÞch vô
nµo ®ã nh»m thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu cô
2.1. kiÓm so¸t gi¸
thÓ trong tõng thêi kú.
 KiÓm so¸t gi¸ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua gi¸
trÇn vµ gi¸ sµn.
2.1.1. Giá trần
- Khái niệm: Là mức giá cho phép tối đa đối với 1 loại
hàng hóa dịch vụ trên thị trường.
- Mục đích: Bảo vệ người tiêu dùng.
- Tác động: Gây ra hiện tượng thiếu hụt hàng hóa trên
2.1. kiÓm so¸t gi¸
thị trường.
- Các trường hợp của giá trần:
=> Ptrần > Pthị trường
=> Ptrần < Pthị trường
PP0
M
S
N
E
Gi¸ trÇn
2.1. kiÓm so¸t gi¸
D
Q0 Q
Gi¸ trÇn
Pc
QS QD
ThiÕu
hôt
2.1.2. Giá sàn
- Khái niệm: Là mức giá cho phép tối thiểu đối với 1 
loại hàng hóa dịch vụ trên thị trường.
- Mục đích: Bảo vệ lợi ích người sản xuất.
- Tác động: Gây ra hiện tượng thiếu hụt hàng hóa
trên thị trường.
2.1. kiÓm so¸t gi¸
- Các trường hợp của giá sàn:
=> Psàn > Pthị trường
=> Psàn < Pthị trường
PPF
S
P0
Gi¸ sµn
D− thõa
A
C
2.1. kiÓm so¸t gi¸
D
Q0 Q
Gi¸ sµn
QD QS
B
2.2. T¸c ®éng cña viÖc ®¸nh thuÕ ®Õn kÕt
qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng
2.2.1. T¸c ®éng cña thuÕ ®¸nh vµo ng−êi mua
Ph−¬ng tr×nh ®−êng cÇu khi cã thuÕ: PD = (b0 + t) - b1Q
P
Gi¸ n/m tr¶
Cung
Q1 Qo
§¸nh thuÕ vµo ng−êi mua
lµm dÞch chuyÓn ®−êng cÇu
sang tr¸i mét l−îng ®óng
b»ng thuÕC©n b»ng sau 
thuÕ
C©n b»ng tr−íc 
thuÕ
Gi¸ k0 thuÕ
Gi¸ n/b nhËn
CÇu
Q
ThuÕ
Minh ho¹ t¸c ®éng cña thuÕ ®èi víi ng−êi mua
2.2. T¸c ®éng cña viÖc ®¸nh thuÕ ®Õn kÕt
qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng
2.2.2. T¸c ®éng cña thuÕ ®¸nh vµo ng−êi b¸n
Ph−¬ng tr×nh ®−êng cung khi cã thuÕ: Ps = (d0 + t) + d1Q
ThuÕ ®¸nh vµo ng−êi
b¸n lµm dÞch chuyÓn
®−êng cung lªn trªn
S
S’C©n b»ng
cã thuÕ
Minh ho¹ t¸c ®éng cña thuÕ ®¸nh vµo ng−êi s¶n xuÊt
mét l−îng ®óng b»ng
thuÕ
C©n b»ng
kh«ng thuÕ
Gi¸ n/ mua tr¶
Gi¸ k0 thuÕ
Gi¸ n/b nhËn
Q1
D
QQ0
ThuÕ
2.2. T¸c ®éng cña viÖc ®¸nh thuÕ ®Õn kÕt
qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng
2.2.3. Ph©n chia g¸nh nÆng thuÕ
ThuÕ
Ng−êi mua chÞu
Pm
Pm
S
S
Ng−êi mua chÞu
Ph©n chia g¸nh nÆng cña thuÕ
Ng−êi b¸n chÞu
Ng−êi b¸n chÞu
ThuÕ
P0
Pb
P0
Pb
D
D
Q Q
a. Cung co gi)n, cÇu Ýt co gi)n b. CÇu co gi)n, cung Ýt co gi)n