Bài giảng Kinh tế học công cộng - Chương 5: Phạm vi ảnh hưởng của thuế. Ai thực sự nộp thuế (Phần 1)

19-Oct-15
1
BÀI 5
PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ
AI THỰC SỰ NỘP THUẾ
Le T. Nhan
Khoa Kinh tế quốc tế - Trường ĐH Ngân hàng
19-Oct-15 2
MỤC TIÊU CHƯƠNG
 Thuế là một trong những công cụ mà Chính 
phủ dùng để can thiệp vào thị trường. 
Chương này nhằm mục tiêu giúp chúng ta 
hiểu rõ khi thuế được áp dụng, ai sẽ là 
người gánh chịu thuế đó? Người mua hay 
người bán hay cả hai cùng chia sẻ gánh 
nặng thuế này.
19-Oct-15 3
NỘI DUNG CHƯƠNG
 Thuế và một số vấn đề liên quan đến thuế;
 Phạm vi ảnh hưởng của thuế trên TTcạnh tranh;
 Phạm vi ảnh hưởng của thuế trên TT độc quyền;
 Phạm vi ảnh hưởng của thuế trên TT độc quyền
nhóm;
19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 4
PHẦN I
THUẾ VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN 
QUAN VỀ THUẾ
19-Oct-15
2
19-Oct-15 5
THUẾ LÀ GÌ?
 Có nhiều cách hiểu khác nhau về thuế. 
 Đơn giản nhất, thuế là khoản tiền/hiện vật mà 
cá nhân/tổ chức buộc phải nộp cho NN theo 
mức quy định. 
 Tuy nhiên, đứng ở các góc độ khác nhau, thuế 
còn có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau. 
19-Oct-15 6
THUẾ LÀ GÌ?
 Trên góc độ người thu thuế, thuế là khoản 
thu tập trung của NN để đáp ứng các nhu cầu 
chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, 
nhiệm vụ của NN.
 Trên góc độ người nộp thuế, thuế là khoản 
đóng góp bắt buộc mà mỗi tổ chức/cá nhân có 
nghĩa vụ đóng góp cho NN theo luật định. 
19-Oct-15 7
THUẾ LÀ GÌ?
 Trên góc độ kinh tế học, thuế được xem là 
một biện pháp đặc biệt, theo đó, NN sử dụng 
quyền lực của mình để chuyển một phần NL 
từ KVTN sang KVCC nhằm thực hiện các 
chức năng KT – XH của NN.
19-Oct-15 8
CÁC TÍNH CHẤT CỦA THUẾ
 Là khoản trích nộp của cá nhân/tổ chức cho 
NN;
 Là khoản đóng góp bắt buộc mà không gắn 
liền với một lợi ích cụ thể;
 Là nguồn thu chung và phân bổ thông qua chi 
tiêu của Chính phủ
19-Oct-15
3
19-Oct-15 9
THUẾ SUẤT VÀ CƠ SỞ THUẾ
 Thuế suất (tax rate):
 Cơ sở thuế (tax base):
 Doanh thu thuế (tax revenue):
19-Oct-15 10
CHỨC NĂNG CỦA THUẾ
 Tạo nguồn thu cho ngân sách NN để đáp ứng 
nhu cầu chi tiêu của Chính phủ;
 Phân bổ nguồn lực, phân phối lại thu nhập;
 Là công cụ quản lý kinh tế vĩ mô
19-Oct-15 11
PHÂN LOẠI THUẾ
 Có nhiều cách phân loại khác nhau:
 Thuế khoán (lump-sum tax)
 Thuế đơn vị (per-unit tax):
 Thuế là một khoản tiền cố định ($) lên một đơn vị 
hàng hóa (specific excise tax or unit tax); và
 Thuế là một tỷ lệ % cố định của giá bán (ad-
valorem tax).
19-Oct-15 12
PHÂN LOẠI THUẾ
 Lump-sum tax is a fixed tax that is owed by 
everyone and is not subject to anything taxpayers 
can change.
 It is independent of income, consumption, or wealth.
 MC stays the same;
 Output stays the same;
 Profit decreases.
19-Oct-15
4
19-Oct-15 13
PHÂN LOẠI THUẾ
 Per-unit tax: 
 Unit tax/excise tax/specific tax: a unit tax adds 
to the price by a fixed $ amount.
 Ad-valorem tax: add a fixed percentage to the 
price of a good.
 MC shifts up;
 Output decreases;
 Price increases;
19-Oct-15 14
PHÂN LOẠI THUẾ
Thuế trực thu – Thuế gián thu
 Thuế trực thu: ?
19-Oct-15 15
PHÂN LOẠI THUẾ
Thuế trực thu – Thuế gián thu
 Thuế gián thu:?
19-Oct-15 16
TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ
 Thiết kế một hệ thống thuế tốt là mục tiêu của 
nhiều quốc gia. 
 Thế nào là một hệ thống thuế tốt? Các tính 
chất của một hệ thống thuế tốt?
19-Oct-15
5
19-Oct-15 17
TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ
Một hệ thống thuế tốt cần có các tính chất:
 Hiệu quả kinh tế;
 Chi phí hành chính;
 Tính linh hoạt;
 Trách nhiệm chính trị;
 Sự công bằng.
19-Oct-15 18
TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ
Hiệu quả kinh tế
 Điều này có nghĩa một hệ thống thuế không
nên can thiệp vào việc phân bổ NL một cách
có hiệu quả.
 Nói cách khác, hệ thống thuế đảm bảo tính
hiệu quả KT khi hệ thống thuế càng ít gây ra
méo mó và tổn thất vô ích trong PLXH.
19-Oct-15 19
TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ
Đơn giản về mặt hành chính
 Khi hệ thống thuế tốt thì các chi phí liên quan
đến việc quản lý hệ thống thuế sẽ giảm.
19-Oct-15 20
TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ
Tính linh hoạt
 Điều này có nghĩa là một hệ thống thuế cần
linh hoạt thay đổi khi bối cảnh KT-CT-XH có
sự thay đổi nhưng không gây ra sự xáo trộn
lớn của hệ thống thuế (có liên quan đến cơ
quản quản lý thuế và người nộp thuế).
19-Oct-15
6
19-Oct-15 21
TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ
Tính trách nhiệm về mặt chính trị
 Hệ thống thuế đảm báo tính trách nhiệm về
mặt chính trị là hệ thống thuế không vì lợi ích
nhóm thiểu số đặc biệt, hoặc một đa số có thể
vì lợi ích riêng mà làm thiệt hai cho thiểu số.
19-Oct-15 22
TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ
Tính công bằng
 Tính công bằng của một hệ thống thuế tốt thể
hiện ở hệ thống thuế đó cần đảm bảo cả công
bằng theo chiều ngang và công bằng theo
chiều dọc.
19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 23
PHẦN II
PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ
Trên thị trường cạnh tranh
19-Oct-15 24
PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ
 Tax incidence is the study of the effects of tax policies 
on prices and the distribution of utilities.
 What happens to market price when a tax is introduced 
or changed?
 Increase tax on cigarettes by $1 per pack
19-Oct-15
7
19-Oct-15 25
PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ
 Thế nào là Phạm vi ảnh hưởng của thuế 
(tax incidence)? 
19-Oct-15 26
PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ
 Phạm vi ảnh hưởng của thuế (tax incidence) là thuật 
ngữ chỉ cách thức mà theo đó gánh nặng thuế được 
chia sẻ giữa các bên tham gia trên thị trường.
 Khi chính phủ đánh thuế vào một hàng hóa, ai thực sự 
là người phải chịu gánh nặng thuế? Có phải là người 
mua hàng hóa không? Có phải là người bán hàng hóa 
không? Hoặc nếu người mua và người bán cùng chia sẻ 
gánh nặng thuế, điều gì quyết định cách thức mà gánh 
nặng thuế sẽ được chia sẻ?
19-Oct-15 27
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Đặc điểm của TT cạnh tranh?
19-Oct-15 28
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Thuế đánh vào người bán: Hình vẽ
19-Oct-15
8
19-Oct-15 29
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Thuế đánh vào người bán: Ai chịu thuế nhiều hơn?
• Nếu cầu kém co 
giãn so với
cung: 
19-Oct-15 30
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Thuế đánh vào người bán: Ai chịu thuế nhiều hơn?
Nếu cầu co giãn
nhiều hơn so 
với cung: 
19-Oct-15 31
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Thuế đánh vào người bán: Xác định tiền thuế
•Tổng thuế?
•Thuế người mua 
nộp?
•Thuế người bán 
nộp?
•
Cầu hoàn toàn không co giãn
TRANSLATED by Le T. Nhan
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
19-Oct-15
9
Cầu co giãn hoàn toàn
TRANSLATED by Le T. Nhan
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
19-Oct-15 34
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Thuế đánh vào người bán: Ví dụ minh họa
1) Tìm hàm cầu, 
hàm cung. Tìm
TTCB.
2) Chính phủ đánh
thuế vào hãng
5$/đvsp. Xác
định tax 
incidence?
P QD QS
15 50 35
16 48 38
17 46 41
18 44 44
19 42 47
20 40 50
21 38 53
22 36 56
19-Oct-15 35
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Thuế đánh vào người mua: Hình vẽ
19-Oct-15 36
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Thuế đánh vào người mua: Ai chịu thuế nhiều hơn?
• Nếu cầu kém co 
giãn so với 
cung: 
19-Oct-15
10
19-Oct-15 37
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Thuế đánh vào người mua: Ai chịu thuế nhiều hơn?
Nếu cầu co giãn
nhiều hơn so 
với cung: 
19-Oct-15 38
TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH
Thuế đánh vào người mua: Xác định tiền thuế
•Tổng thuế NN?
• Tổng thuế người mua nộp?
• Tổng thuế người bán nộp?
19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 39
PHẦN III
PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ
Trên thị trường độc quyền
19-Oct-15 40
TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN
Đặc điểm của TT độc quyền?
19-Oct-15
11
19-Oct-15 41
TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN
Hình vẽ
19-Oct-15 42
TAX INCIDENCE –
TT ĐỘC QUYỀN
Ai chịu thuế?
19-Oct-15 43
TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN
A’
B
Price
Quantity0
P1
Q1Q2
P2
D1
D2
S= MC
MR1
MR2
A
Tax 
B’
Cân bằng trên thị trường độc quyền
TRANSLATED by Le T. Nhan
19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 44
PHẦN IV
PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ
Trên thị trường độc quyền nhóm
19-Oct-15
12
19-Oct-15 45
TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN NHÓM
Đặc điểm của TT độc quyền nhóm?
 Thị trường độc quyền nhóm là thị trường mà ở đó DN 
có sức mạnh thị trường thông qua việc định giá sản 
phẩm của mình, tuy nhiên khả năng định giá của các 
DN không mạnh bằng DN độc quyền thuần túy.
19-Oct-15 46
TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN NHÓM
 Thị trường độc quyền nhóm có một số đặc điểm khá 
gần giống với thị trường độc quyền nên tác động của 
thuế và phạm vi ảnh hưởng của thuế cũng được xem 
xét và phân tích giống như ở thị trường độc quyền