Bài giảng Kiến trúc máy tính - Chương 1: Giới thiệu chung - Hoàng Xuân Dậu

 Điện thoại/E-mail: dau@ekabiz.vn 
 Bộ môn: Khoa học máy tính - Khoa CNTT1 
HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG 
BÀI GIẢNG MÔN 
KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
Giảng viên: TS. Hoàng Xuân Dậu 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 2BỘ MÔN: KHOA HỌC MÁY 
TÍNH - KHOA CNTT1 
Học kỳ/Năm biên soạn: Học kỳ 2 năm học 2009-2010 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Stallings W., Computer Organization and Architecture: 
Designing for Performance, 8th Edition, Prentice – Hall 2009. 
2. Mostafa Abd-El-Barr and Hesham El-Rewini, Fundamentals of 
Computer Organization and Architecture, John Wiley & Sons, 
Inc, 2005. 
3. Hennesy J.L. and Patterson D.A., Computer Architecture. A 
Quantitative Approach, Morgan Kaufmann, 4th Edition, 2006. 
4. Trần Quang Vinh, Cấu trúc máy vi tính, Nhà xuất bản Giáo 
dục, 1999. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 3BỘ MÔN: KHOA HỌC MÁY 
TÍNH - KHOA CNTT1 
5. Hồ Khánh Lâm, Kỹ thuật vi xử lý, Nhà xuất bản Bưu điện, 
2005. 
SLIDES VÀ CÁC TÀI LIỆU CHO DOWLOAD 
Sách tham khảo: 
Đề cương môn học, slides và bài tập: 
 ĐÁNH GIÁ 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 4BỘ MÔN: KHOA HỌC MÁY 
TÍNH - KHOA CNTT1 
MÔN HỌC 
Các điểm thành phần: 
 Chuyên cần: 10% 
 Bài tập + thảo luận: 20% 
 Kiểm tra: 10% 
 Thi cuối kỳ: 60% 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 5BỘ MÔN: KHOA HỌC MÁY 
TÍNH - KHOA CNTT1 
NỘI DUNG MÔN HỌC 
1. Giới thiệu chung 
2. Khối xử lý trung tâm 
3. Tập lệnh máy tính 
4. Bộ nhớ trong 
5. Bộ nhớ ngoài 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 6BỘ MÔN: KHOA HỌC MÁY 
TÍNH - KHOA CNTT1 
6. Hệ thống BUS và thiết bị ngoại vi 
7. Bài tập + Thảo luận 
NỘI DUNG CHƯƠNG 1 
1. Khái niệm kiến trúc và tổ chức máy tính 
2. Cấu trúc và chức năng của máy tính 
3. Lịch sử phát triển máy tính 
4. Kiến trúc von-Neumann 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 7BỘ MÔN: KHOA HỌC MÁY 
TÍNH - KHOA CNTT1 
5. Kiến trúc Harvard 
6. Tổ chức của các máy tính hiện đại 
7. Các hệ số đếm và tổ chức lưu trữ dữ 
liệu trên máy tính 
1.1 KIẾN TRÚC & TỔ CHỨC MÁY TÍNH 
Kiến trúc và tổ chức máy tính là 2 khái niệm cơ bản 
của công nghệ máy tính. 
 Tổ chức máy tính (Computer organization) là khoa học 
nghiên cứu về các bộ phận của máy tính và phương thức 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 8BỘ MÔN: KHOA HỌC MÁY 
TÍNH - KHOA CNTT1 
làm việc của chúng; 
 Kiến trúc máy tính (Computer architecture) là một khoa 
học về lựa chọn và kết nối các thành phần phần cứng 
của máy tính nhằm đạt được các yêu cầu: 
• Hiệu năng / tốc độ (performance): nhanh tốt 
• Chức năng (functionality): nhiều tính năng tốt 
• Giá thành (cost): rẻ tốt 
1.1 KIẾN TRÚC & TỔ CHỨC MÁY TÍNH (tiếp) 
Ba thành phần cơ bản của kiến trúc máy tính: 
i. Kiến trúc tập lệnh (Instruction set architecture - ISA) là 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 9BỘ MÔN: KHOA HỌC MÁY 
TÍNH - KHOA CNTT1 
hình ảnh trừu tượng của máy tính ở mức ngôn ngữ máy 
(hợp ngữ). Kiến trúc tập lệnh gồm: 
• Tập lệnh 
• Các chế độ địa chỉ bộ nhớ 
• Các thanh ghi 
• Các khuôn dạng địa chỉ và dữ liệu 
1.1 KIẾN TRÚC & TỔ CHỨC MÁY TÍNH (tiếp) 
ii. Vi kiến trúc (micro-architecture), còn được gọi là tổ chức 
máy tính là mô tả về hệ thống ở mức thấp, liên quan 
đến các vấn đề: 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 10BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
• Các thành phần phần cứng của máy tính kết nối với nhau như 
thế nào? 
• Các thành phần phần cứng của máy tính tương tác với nhau 
như thế nào để thực thi tập lệnh? 
1.1 KIẾN TRÚC & TỔ CHỨC MÁY TÍNH (tiếp) 
ii. Thiết kế hệ thống (System Design) bao gồm tất cả các 
thành phần phần cứng khác trong hệ thống tính toán, 
như: 
 Hệ thống kết nối như bus và các chuyển mạch 
 Điều khiển bộ nhớ và quản lý phân cấp hệ thống nhớ 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 11BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
Các cơ chế giảm tải cho CPU như là DMA Các 
vấn đề khác như đa xử lý. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 12BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.2 CẤU TRÚC & CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 13BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
Sơ đồ khối chức 
năng của hệ 
thống máy tính 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 14BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.2 CẤU TRÚC & CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG 
Bộ xử lý trung tâm (Central Processing Unit - CPU): 
 Chức năng: 
• Đọc lệnh từ bộ nhớ • Giải mã và thực hiện lệnh 
 CPU bao gồm: 
• Bộ điều khiển (Control Unit - CU) 
• Bộ tính toán số học và logic (Arithmetic and Logic Unit - ALU) • 
Các thanh ghi (Registers) 
1.2 CẤU TRÚC & CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 15BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
Vi xử lý 
Intel 
8086 
(1978) 
Vi xử lý Intel 
Core 2 Duo 
(2006) 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 16BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.2 CẤU TRÚC & CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG 
Bộ nhớ trong (Internal Memory): 
 Chức năng: lưu trữ lệnh (instruction) và dữ liệu (data) cho 
CPU xử lý; 
 Bộ nhớ trong bao gồm: 
• ROM (Read Only Memory): 
– Lưu trữ lệnh và dữ liệu của hệ thống 
– Thông tin trong ROM vẫn tồn tại khi mất nguồn nuôi 
• RAM (Random Access Memory) 
– Lưu trữ lệnh và dữ liệu của hệ thống và người dùng 
– Thông tin trong RAM sẽ mất khi mất nguồn nuôi 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 17BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.2 CẤU TRÚC & CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG 
Bộ nhớ trong (Internal Memory): 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 18BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.2 CẤU TRÚC & CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG 
Các thiết bị vào ra (Peripheral devices) 
 Thiết bị vào (Input devices): nhập dự liệu và điều khiển 
• Bàn phím (Keyboard) 
• Chuột (Mice) 
• Ổ đĩa (Disk drives) 
• Máy quét (Scanner) 
 Các thiết bị ra (Output devices): kết xuất dữ liệu 
• Màn hình (Monitor/screen) 
• Máy in (Printer) 
• Máy vẽ (Plotter) 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 19BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
• Ổ đĩa (Disk drives) 
1.2 CẤU TRÚC & CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG 
Các thiết bị vào ra - ổ đĩa cứng (HDD) 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 20BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 21BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.2 CẤU TRÚC & CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG 
Bus hệ thống (system bus): 
Bus hệ thống là một tập các đường dây kết nối CPU 
với các thành phần khác của máy tính Bus hệ thống 
thường gồm: 
• Bus địa chỉ (Address bus) – Bus A 
• Bus dữ liệu (Data bus) – Bus D 
• Bus điều khiển (Control bus) - Bus C 
1.2 CẤU TRÚC & CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG 
Bus hệ thống: PCI bus 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 22BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 23BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 
Lịch sử phát triển máy tính có thể được chia thành 
5 thế hệ chính phục thuộc vào sự phát triển của 
mạch điện tử. 
Thế hệ 1 (1944-1959): 
 Sử dụng đèn điện tử làm linh kiện chính 
 Sử dụng băng từ làm thiết bị vào ra 
 Mật độ linh kiện: 1000 linh kiện / foot3 (1 foot = 30.48 cm) 
 Tiêu biểu: ENIAC - Electronic Numerical Integrator and 
Computer, trị giá 500,000 USD. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 24BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 
Thế hệ 1 (1944-1959): - ENIAC 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 25BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 26BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 
Thế hệ 2 (1960-1964): 
 Sử dụng bóng bán dẫn (transitor) làm linh kiện chính 
 Mật độ linh kiện: 100.000 linh kiện / foot3 
 Tiêu biểu: UNIVAC 1107, UNIVAC III, IBM 7070, 7080, 
7090, 1400 series, 1600 series. 
 Máy tính UNIVAC ra đời vào năm 1951, có giá khởi điểm 
là 159.000 USD. Một số phiên bản kết tiếp của UNIVAC 
có giá nằm trong khoảng 1.250.000 – 1.500.000 USD. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 27BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 
Thế hệ 2: UNIVAC 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 28BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 29BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 
Thế hệ 3 (1964-1975): 
 Sử dụng mạch tích hợp (IC – Integrated Circuit) làm linh 
kiện chính 
 Mật độ linh kiện: 10.000.000 linh kiện / foot3 
 Tiêu biểu: UNIVAC 9000 series, IBM System/360, System 
3, System 7 
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 
Thế hệ 3: UNIVAC 9400 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 30BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 
Thế hệ 4 (1975-1989): 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 31BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
 Sử dụng mạch tích hợp loại lớn (LSI – Large Scale 
Integrated Circuit) làm linh kiện chính 
 Mật độ linh kiện: 1 tỷ linh kiện / foot3 
 Tiêu biểu: IBM System 3090, IBM RISC 6000, IBM RT, 
Cray 2 XMP 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 32BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.3 
LỊCH SỬ PHÁT 
TRIỂN Thế hệ 4: 
Cray 2 XMP 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 33BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 
Thế hệ 5 (1990 - nay): 
 Sử dụng mạch tích hợp loại lớn rất lớn (VLSI – Very 
Large Scale Integrated Circuit) làm linh kiện chính 
 Mật độ linh kiện: công nghệ 0.18m – 0.045m 
 Tiêu biểu: Pentium II, III, IV, M, D, Core Duo, Core 2 Duo, 
Core Quad,... 
 Hỗ trợ xử lý song song 
 Tốc độ/hiệu năng cao 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 34BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
 Tích hợp khả năng xử lý âm thanh và hình ảnh 
1.3 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN 
Thế hệ 5: 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 35BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
 Vi xử lý Intel Core 2 Quad Vi xử lý Intel Atom 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 36BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.4 KIẾN TRÚC 
von-NEUMANN 
Kiến trúc 
von-Neumann cổ 
điển 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 37BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.4 KIẾN TRÚC von-NEUMANN 
Kiến trúc von-Neumann hiện đại 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 38BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.4 KIẾN TRÚC von-NEUMANN 
Kiến trúc von-Neumann cổ điển được nhà toán học 
người Mỹ John von-Neumann giới thiệu năm 1945. 
Kiến trúc von-Neumann dựa trên 3 khái niệm cơ sở: 
 Lệnh và dữ liệu được lưu trữ trong bộ nhớ đọc ghi chia 
sẻ; 
 Bộ nhớ được đánh địa chỉ theo vùng, không phụ thuộc 
vào nội dung nó lưu trữ; 
 Các lệnh của một chương trình được thực hiện tuần tự. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 39BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.4 KIẾN TRÚC von-NEUMANN 
Các lệnh được thực hiện theo 3 giai đoạn (stages) 
chính: 
 CPU đọc (fetch) lệnh từ bộ nhớ; 
 CPU giải mã và thực hiện lệnh; nếu lệnh yêu cầu dữ liệu, 
CPU đọc dữ liệu từ bộ nhớ; 
 CPU ghi kết quả thực hiện lệnh vào bộ nhớ (nếu có). 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 40BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.5 KIẾN TRÚC HARVARD 
Sơ đồ kiến trúc Harvard 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 41BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.5 KIẾN TRÚC HARVARD – Đặc điểm 
Bộ nhớ được chia thành 2 phần: 
 Bộ nhớ lưu mã chương trình 
 Bộ nhớ lưu dữ liệu 
CPU sử dụng 2 hệ thống bus để giao tiếp với bộ 
nhớ: 
 Bus A, D và C cho bộ nhớ chương trình 
 Bus A, D và C cho bộ nhớ dữ liệu 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 42BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.5 KIẾN TRÚC HARVARD – Đặc điểm 
Kiến trúc Harvard nhanh hơn kiến trúc von- 
Neumann do băng thông của bus lớn hơn 
Hỗ trợ nhiều thao tác đọc/ghi bộ nhớ tại một thời 
điểm giảm xung đột truy nhập bộ nhớ, đặc biệt 
khi CPU sử dụng kỹ thuật đường ống (pipeline). 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 43BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 44BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.6 TỔ CHỨC 
CỦA MÁY TÍNH 
HIỆN ĐẠI 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 45BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
1.6 TỔ CHỨC CỦA MÁY TÍNH HIỆN ĐẠI 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 46BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
Một bảng 
mạch chính 
(motherboard) 
ng mạch chính 
(motherboard) 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 47BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
ạch chính 
(motherboar
d) 
CHƯƠ G 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 48BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.1 CÁC HỆ SỐ ĐẾM 
Trong hầu hết các hệ thống tính toán, hệ đếm nhị 
phân (binary numbering system) được sử dụng để 
biểu diễn dữ liệu; 
Trong hệ đếm nhị phân, chỉ 2 chữ số 0 và 1 được 
sử dụng: 0 biểu diễn giá trị Sai (False) và 1 biểu 
diễn giá trị Đúng (True); 
Ngoài ra, hệ đếm thập lục phân (hexadecimal 
numbering system) cũng được sử dụng. Hệ thập 
lục phân sử dụng 16 chữ số: 0-9, A, B, C, D, E, F. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 49BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.1 CÁC HỆ SỐ ĐẾM – HỆ THẬP PHÂN (10) 
Hệ thập phân (Decimal numbering system) là hệ 
đếm cơ số 10 và sử dụng 10 chữ số: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 
6, 7, 8, 9. 
Mỗi số trong hệ 10 có thể được biểu diễn thành 1 
đa thức: 
anan-1...a1 = an*10n-1an-1*10n-2*...*a1*100 
Ví dụ: 
123 = 1*102 + 2 * 101 + 3*100 = 100+20+3 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 50BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
123.456 = 1*102 + 2*101 + 3*100 + 4*10-1 + 5*10-2 + 6*10-3 = 
100 + 20 + 3 + 0.4 + 0.05 + 0.006 
1.7.1 CÁC HỆ SỐ ĐẾM – HỆ THẬP PHÂN (10) 
Hệ thập phân (Decimal numbering system) là hệ 
đếm cơ số 10 và sử dụng 10 chữ số: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 
6, 7, 8, 9. 
Mỗi số trong hệ 10 có thể được biểu diễn thành 1 
đa thức: 
anan-1...a1 = an*10n-1an-1*10n-2*...*a1*100 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 51BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
Ví dụ: 
123 = 1*102 + 2 * 101 + 3*100 = 100+20+3 
123.456 = 1*102 + 2*101 + 3*100 + 4*10-1 + 5*10-2 + 6*10-3 = 
100 + 20 + 3 + 0.4 + 0.05 + 0.006 
1.7.1 CÁC HỆ SỐ ĐẾM – HỆ NHỊ PHÂN (2) 
Hệ nhị phân (Binary numbering system) là hệ đếm 
cơ số 2 và chỉ sử dụng 2 chữ số: 0 và 1. 
Mỗi số trong hệ 2 cũng có thể được biểu diễn thành 
1 đa thức: 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 52BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
(anan-1...a1)2 = an*2n-1an-1*2n-2*...*a1*20 
Ví dụ: 
(11001010)2 = 1*2
7 + 1*26 + 0*25 + 0*24 + 1*23 + 0*22 + 1*21 + 0*20 
= 128 + 64 + 8 + 2 = (202)10 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 53BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.1 CÁC HỆ SỐ ĐẾM – HỆ NHỊ PHÂN (2) 
Chuyển từ số hệ 10 sang số hệ 2 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 54BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.1 CÁC HỆ SỐ ĐẾM – HỆ THẬP LỤC PHÂN (16) 
Hệ thập lục phân (Hexadecimal numbering system) 
là hệ đếm cơ số 16 và sử dụng 16 chữ số: 0, 1, 2, 
3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F. 
Mỗi số trong hệ 16 được biểu diễn bởi 4 chữ số 
trong hệ nhị phân: 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 55BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.2 TỔ CHỨC DỮ LIỆU 
Bits: 
 Bit là đơn vị lưu trữ nhỏ nhất. 
 Một bit chỉ có thể lưu 2 giá trị: 0 hoặc 1, hay đúng hoặc 
sai. 
Nibbles: 
 Một nibble là một nhóm của 4 bits 
 Một nibble có thể lưu tối đa 16 giá trị, từ (0000)2 đến 
(1111)2, hoặc một chữ số thập lục phân. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 56BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.2 TỔ CHỨC DỮ LIỆU 
Bytes: 
 Một byte là một nhóm của 8 bits hoặc 2 nibbles. 
 Một byte có thể lưu đến 256 giá trị, từ (0000 0000)2 đến 
(1111 1111)2, hoặc từ (00)16 đến (FF)16. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 57BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.2 TỔ CHỨC DỮ LIỆU 
Words (từ): 
 Một word là một nhóm của 16 bits, hoặc 2 bytes 
 Một word có thể lưu đến 216 (65536) giá trị, từ (0000)16 
đến (FFFF)16. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 58BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.2 TỔ CHỨC DỮ LIỆU 
Double words (từ kép): 
 Một double word là một nhóm 32 bits, hoặc 4 bytes, hoặc 
2 words 
 Một double word có thể lưu đến 232 giá trị, từ (0000 
0000)16 đến (FFFF FFFF)16. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 59BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.3 SỐ CÓ DẤU VÀ KHÔNG DẤU 
Trong hệ 2, bít bên trái nhất của đơn vị lưu trữ 
được sử dụng để biểu diễn dấu của số có dấu: 
 Bít bên trái nhất là 1 số âm 
 Bít bên trái nhất là 0 số dương 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 60BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
Ví dụ: nếu sử dụng 4 bít là đơn vị lưu trữ 
 0011, 0111, 0101 là các số dương 
 1011, 1111, 1101 là các số âm 
Với các số không dấu, tất cả các bít được sử dụng 
để biểu diễn giá trị của số. 
1.7.3 SỐ CÓ DẤU VÀ KHÔNG DẤU 
Miền giá trị có thể biểu diễn của một số gồm n bít: 
Số âm: từ -2n-1 đến + 2n-1 
• 8 bits: từ -128 đến +128 
• 16 bits: từ -32768 đến +32768 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 61BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
• 32 bits: từ -2,147,483,648 đến +2,147,483,648 Số 
dương: từ 0 đến 2n 
• 8 bits: từ 0 đến 256 
• 16 bits: từ 0 đến 65536 
• 32 bits: từ 0 đến 4,294,967,296 
1.7.4 BẢNG MÃ ASCII 
ASCII (American Standard Code for Information 
Interchange) là bảng mã các ký tự chuẩn tiếng Anh; 
Sử dụng 8 bít để biểu diễn 1 ký tự 
Bảng ASCII định nghĩa 128 ký tự thông thường: 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 62BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
 33 ký tự điều khiển (không in ra được) 
 94 ký tự có thể in được (gồm cả dấu trắng) 
Các vị trí còn lại trong bảng (129-255) để dành cho 
sử dụng trong tương lai. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 63BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.4 BẢNG MÃ ASCII – CÁC KÝ TỰ ĐIỀU KHIỂN 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 64BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 65BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
1.7.4 BẢNG MÃ ASCII – CÁC KÝ TỰ IN ĐƯỢC 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 66BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 67BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
CÂU HỎI ÔN TẬP 
1. Phân biệt khái niệm kiến trúc & tổ chức máy tính 
2. Nêu sơ đồ khối và mô tả chức năng từng khối của 
máy tính? 
3. So sánh hai kiến trúc von-Neumann và Harvard 
4. Nhận dạng các thành phần phần cứng của cấu 
trúc máy tính hiện đại. 
5. Các hệ đếm 2, 10 và 16. 
6. Các đơn vị lưu trữ dữ liệu trên máy tính. 
BÀI GIẢNG MÔN KIẾN TRÚC MÁY TÍNH 
CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU CHUNG 
www.ptit.edu.vn GIẢNG VIÊN: TS. HOÀNG XUÂN DẬU Trang 68BỘ MÔN: KHOA HỌC 
MÁY TÍNH - KHOA CNTT1 
T1