Bài giảng Khử khuẩn, tiệt khuẩn

 Bài thuyết trìnhKHỬ KHUẨN, TIỆT KHUẨN 
   	là quá trình loại bỏ hầu hết hoặc tất cả vi sinh vật gây bệnh trên dụng cụ (DC) nhưng không diệt bào tử vi khuẩn. 
1.KHÁI NIỆM 
	 là quá trình sử dụng biện pháp cơ học để làm sạch những tác nhân nhiễm khuẩn và chất hữu cơ bám trên những dụng cụ, mà không nhất thiết phải tiêu diệt được hết các tác nhân nhiễm khuẩn; Quá trình làm sạch là một bước bắt buộc phải thực hiện trước khi thực hiện quá trình khử khuẩn (KK), tiệt khuẩn (TK) tiếp theo. Làm sạch ban đầu tốt sẽ giúp cho hiệu quả của việc KK hoặc TK được tối ưu. 
-Làm sạch (Cleaning): 
 :  là quá trình sử dụng tính chất cơ học và hóa học, giúp loại bỏ các chất hữu cơ và giảm số lượng các vi khuẩn gây bệnh có trên các dụng cụ để bảo đảm an toàn khi sử dụng, vận chuyển và thải bỏ. 
- Khử nhiễm (Decontamination) 
- Khử khuẩn (Disinfection): 
Có 3 mức độ khử khuẩn (KK): khử khuẩn mức độ thấp, trung bình và cao. 
+ Khử khuẩn mức độ cao (High level disinfection):  là quá trình tiêu diệt toàn bộ vi sinh vật và một số bào tử vi khuẩn. 
+ Khử khuẩn mức độ trung bình (Intermediate-level disinfection):  là quá trình khử được  M.tuberculosis , vi khuẩn sinh dưỡng, virus và nấm, nhưng không tiêu diệt được bào tử vi khuẩn. 
+ Khử khuẩn mức độ thấp (Low-level disinfection):  tiêu diệt được các vi khuẩn thông thường như một vài virut và nấm, nhưng không tiêu diệt được bào tử vi khuẩn. 
- Tiệt khuẩn (Sterilization ):  là quá trình tiêu diệt hoặc loại bỏ tất cả các dạng của vi sinh vật sống bao gồm cả bào tử vi khuẩn. 
YÊÚ TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHỬ KHUẨN TiỆT KHUẨN 
Số lượng và vị trí tác nhân gây bệnh 
Các chất sinh học do vi khuẩn tạo ra (Biofilm) 
Khả năng bất hoạt các vi khuẩn 
Nồng độ và hiệu quả của hóa chất khử khuẩn 
Những yếu tố vật lý, hóa học của hóa chất khử khuẩn 
Những chất hữu cơ và vô cơ 
Thời gian tiếp xúc với hóa chất 
2.Những yếu tố ảnh hưởng 
Phương pháp 
Mức độ diệt khuẩn 
Áp dụng cho loại dụng cụ 
Tiệt khuẩn (sterilization ) 
Tiêu diệt tất cả các vi sinh vật bao gồm cả bào tử vi khuẩn 
 Những dụng cụ chăm sóc người bệnh thiết yếu chịu nhiệt (d/c phẫu thuật) và dụng cụ bán thiết yếu. 
 Những dụng cụ thiết yếu không chịu nhiệt và bán thiết yếu. 
 Những dụng cụ không chịu nhiệt và bán thiết yếu có thể ngâm được. 
Khử khuẩn mức độ cao 
Tiêu diệt tất cả các vi sinh vật ngoại trừ một số bào tử vi khuẩn. 
Những dụng cụ chăm sóc người bệnh bán thiết yếu không chịu nhiệt (dụng cụ điều trị hô hấp, dụng cụ nội soi đường tiêu hóa và nội soi phế quản). 
Khử khuẩn mức độ trung bình 
Tiêu diệt các vi khuẩn thông thường, hầu hết các vi rút và nấm, nhưng không tiêu diệt được Mycobacteria và bảo tử vi khuẩn 
Một số dụng cụ chăm sóc người bệnh bán thiết yếu và không thiết yếu (băng đo huyết áp) hoặc bề mặt (tủ đầu giường), có dính máu. 
Khử khuẩn mức độ thấp 
Tiêu diệt các vi khuẩn thông thường và một vài vi rút và nấm, nhưng không tiêu diệt được Mycobacteria và bảo tử vi khuẩn. 
Những dụng cụ chăm sóc người bệnh không thiết yếu (băng đo huyết áp) hoặc bề mặt (tù đầu giường), không có dính máu. 
4. NGUYÊN TẮC KHỬ KHUẨN, TIỆT KHUẨN 
4.1 Ngyên tắc khử khuẩn và tiệt khuẩn dụng cụ: 
 Dụng cụ khi sử dụng cho mỗi bệnh phải được xử lý thích hợp. 
- Dụng cụ sau khi xử lý phải được bảo quản bảo đảm an toàn cho đến khi sử dụng. 
Nhân viên y tế phải được huấn luyện và trang thiết bị đầy đủ các phương tiện phòng hộ. 
 Dụng cụ y tế trong các cơ sở KBCB phải được quản lý và xử lý tập trung. 
4.2 Nguyên tắc chọn lựa hóa chất khử và tiệt khuẩn dụng cụ: 
 Tương ứng với các yêu cầu về KK,TK dụng cụ việc lựa chọn hóa chất KK,TK phải phù hợp với mục đích và dựa trên các nguyên tắc cơ bản sau: 
Dựa vào tiêu chuẩn chọn lựa hóa chất đạt hiệu quả, không tốn kém và không gây tổn hại dụng cụ ( bảng 1) 
Tính năng an toàn cho người sử dụng và môi trường ( bảng 1) 
Bảng 1. Tiêu chuẩn chọn lựa hóa chất khử khuẩn: 
1. Phải có phổ kháng khuẩn rộng 
2. Tác dụng nhanh 
3. Không bị tác dụng của các yếu tố môi trường 
4. Không độc 
5. Không tác hại tới các dụng cụ kim loại cũng như bằng cao su, nhựa 
6. Hiệu quả kéo dài trên các bề mặt được xử lý 
7. Dễ dàng sử dụng 
8. Không hoặc có mùi dễ chịu 
9. Kinh tế 
10. Có khả năng pha loãng 
11. Có nồng độ ổn định kể cả khi pha loãng để sử dụng 
12. Có khả năng làm sạch tốt 
Dựa vào khả năng tiêu diệt vi khuẩn của hóa chất ( bảng 2,3) 
Bảng 2 Phân loại mức độ và hóa chất khử khuẩn 
Dựa vào mức độ gây hại của dụng cụ để điều chỉnh hóa chất phù hợp với dụng cụ cần được xử lý, tránh làm hỏng dụng cụ và gây hại cho người sử dụng ( bảng 4) 
5.CÁC PHƯƠNG PHÁP T I ỆT KHUẨN 
Phương pháp 
Hấp ướt 
Được thực hiện bởi các lò hấp và sử dụng hơi nước bão hòa dưới áp lực. Chu trình cho hấp ướt thường là 121oC tối thiểu là 15 phút, với những gói kích cỡ lớn và vật liệu khác nhau thời gian sẽ thay đổi, ở 132-135 oC trong vòng 3-4 phút với những dụng cụ dạng lỗ và DC dạng ống 
Hấp khô 
Sử dụng một nồi hấp khô có quạt hoặc hệ thống dẫn để đảm bảo sự phân phối đều khắp của hơi nóng. 
Thời gian thường 160oC (320oF) trong 2 giờ hoặc 170oC (340oF) trong 1 giờ và 150 oC (300oF) trong 150 phút 
Tiệt khuẩn nhiệt độ thấp với hydrogen peroxide plasma 
Tiệt khuẩn các thiết bị y khoa bằng cách khu ếch tán hydrogen peroxide vào buồng và sau đó “ kích hoạt” các phân tử hydrogen peroxide thành dạng plasma. 
Thời gian tiệt khuẩn từ 28 đến 75 phút tùy loại dụng cụ và thế hệ máy 
Tiệt khuẩn bằng ethylen oixide 
Nhiệt độ thấp ở 37oC trong 5 giờ, 55oC trong 3 giờ tiếp xúc 
Ưu điểm 
Hấp ướt 
Phương pháp tin cậy, không độc, không tốn kém, an toàn cho môi trường và nhân viên y tế 
Hấp khô 
Độ ăn mòn thấp, rẻ tiền, không độc hại môi trường, không cần không khí. 
Tiệt khuẩn nhiệt độ thấp với hydrogen peroxide plasma 
Nhiệt độ thấp 
Thích hợp với dụng cụ nhạy cảm với nhiệt 
Không cần không khí 
An toàn cho môi trường và nhân viên 
Không có chất cặn độc hại 
Vận hành lắp đặt và giám sát đơn giản 
Tiệt khuẩn bằng ethylen oixide 
Xuyên qua vật liệu đóng gói và nhiều loại nhựa 
Thích hợp với hầu hết vật liệu y tế 
Giám sát và vận hành đơn giản 
Hấp ướt 
Hấp khô 
Tiệt khuẩn nhiệt độ thấp với hydrogen peroxide plasma 
Tiệt khuẩn bằng ethylen oixide 
Nhược điểm 
Hiệu quả tiệt khuẩn bị suy giảm do khí đọng, dụng cụ ướt nhiều và chất lượng thấp của hơi nước 
Làm hư hại các bộ phận nhạy cảm với nóng và ấm 
Cần thời gian tiệt khuẩn dài 
Các bộ phận nhạy cảm với nhiệt có thể hư hại 
Không thể tiệt khuẩn Cellulose, đồ vải và chất lỏng 
Phòng tiệt khuẩn nhỏ 
Cần thời gian thông khí do đó cần thời gian tiệt khuẩn dài. 
Phòng tiệt khuẩn nhỏ 
Ethylene oxyde là chất độc sinh ung thư và dễ cháy 
6 . Quy Trình Khử Khuẩn Tiệt Khuẩn 
1.Làm sạch 
 dụng cụ 
N gay sau khi sử dụng tại các khoa phòng 
 V ới nước và chất tẩy rửa có hoặc không có 
chứa ezyme.chọn dung dịch rửa theo khuyến 
cáo của nhà sản xuất. 
C ó thể thực hiện bằng tay hoặc bằng máy rửa cơ học. 
 Sau khi làm sạch cần được kiểm tra các bề mặt , khe khớp và loại bỏ hoặc sửa chữa các DC bị gẫy , bị hỏng , han rỉ trƣớc khi đem KK, TK. 
6 . Quy Trình Khử Khuẩn Tiệt Khuẩn 
2.Khử khuẩn 
Khử khuẩn mức độ cao 
Áp dụng trong trường hợp DC bán thiết yếu khi không thể áp dụng TK 
 Làm sạch với enzyme và lau khô trước khi ngâm hóa chất KK 
- Các dung dịch enzyme (hoặc chất tẩy rửa) sau mỗi lần sử dụng phải được đổ bỏ 
6 . Quy Trình Khử Khuẩn Tiệt Khuẩn 
2.Khử khuẩn 
 Khử khuẩn mức độ trung bình và thấp 
 Áp dụng cho những DC tiếp xúc với da nguyên 
 vẹn 
Chọn lựa hóa chất KK mức độ trung bình và 
thấp t hích hợp với DC theo khuyến cáo của nhà 
 sản xuất 
 Lau khô trước khi ngâm hóa chất KK 
Đảm bảo đúng nồng độ hóa chất, thời gian và 
 cách ngâm DC 
Tráng DC bằng nước sạch sau khi ngâm KK 
 Làm khô DC và bảo quản trong điều kiện sạch. 
6 . Quy Trình Khử Khuẩn Tiệt Khuẩn 
3. Tiệt khuẩn 
 Sử dụng ph ư ơng pháp TK bằng máy hấp cho những DC chịu đ ược nhiệt và độ ẩm (nồi hấp, autoclave). 
Sử dụng ph ư ơng pháp TK nhiệt độ thấp cho những DC không chịu đư ợc nhiệt và độ ẩm (hydrogen peroxide gas plasma, ETO) 
 Tiệt khuẩn bằng phương pháp ngâm peracetic acide, glutaraldehyde 
 Tiệt khuẩn bằng ph ư ơng pháp hấp khô 
6 . Quy Trình Khử Khuẩn Tiệt Khuẩn 
4.Tiệt khuẩn nhanh 
 - Không đ ư ợc TK nhanh DC dùng cho cấy ghép. 
 - Không đ ư ợc dùng TK nhanh chỉ vì sự tiện lợi và chí phí thấp trong 
 các cơ sở KBCB. 
 - Trong trường hợp không có điều kiện sử dụng các phƣơng pháp TK 
 khác, có thể sử dụng TK nhanh, nhưng phải bảo đảm giám sát chắc chắn 
Lưu ý 
 Không được sử dụng những thùng, khay đóng gói không bảo đảm 
 TK DC bằng ph ư ơng pháp này. 
 - Chỉ nên TK nhanh khi cần thiết, trong TK những DC không th ể 
 đóng gói, TK bằng ph ư ơng pháp khác và l ư u chứa DC tr ư ớc khi 
sử dụng. 
6 . Quy Trình Khử Khuẩn Tiệt Khuẩn 
5. Đóng gói dụng cụ 
6. Dán nhãn 
7. Theo dõi và giám sát kiểm tra chất lượng dụng cụ tiệt khuẩn 
 8. Xếp dụng cụ vào buồng hấp 
 9. Lưu giữ và bảo quản 
10. Kiểm soát chất lượng 
Quy Trình Khử Khuẩn Tiệt Khuẩn 
Ngay sau khi sử dụng tại các khoa phòng dụng cụ cần được làm gì ? 
LÀM SẠCH 
Đây là một loại khử khuẩn? 
Khử khuẩn mức độ cao 
Cần làm gì t rước khi ngâm dụng cụ vào hóa chất khử khuẩn ? 
Lau khô 
Thời hạn sử dụng dụng cụ sau khi khử khuẩn? 
24h 
2 phương pháp tiệt khuẩn thường sử dụng ở bệnh viện? 
Hấp khô 
Nhiệt ướt 
7.CHÚ Ý 
7.1. Đối với dụng cụ tái sử dụng: 
Xây dựng một chính sách toàn ngành, quy định phù hợp về việc tái sử dụng DC 
7.2. Bảo đảm an toàn cho người thực hiện và môi trường KKTK: 
Cung cấp phương tiện phòng hộ, khám sức khỏe định kỳ, chích ngừa, huấn luyện kiến thức thường xuyên cho NVYT 
Phòng ngâm KK dụng cụ bằng hóa chất cần trang bị thiết bị đầy đủ. 
Phương pháp TK EtO, FO : Đào tạo kỹ thuật, trang bị thiết bị kiểm soát, biện pháp phòng chống cháy nổ 
7.CHÚ Ý 
7.3. Theo dõi và giám sát kiểm tra chất lượng dụng cụ hấp TK : 
Kiểm tra các thông số của lò hấp 
Tất cả các gói DC phải được dán băng chỉ thị kiểm tra nhiệt độ 
Cần thu hồi và tiệt khuẩn lại các DC không đạt chất lượng. 
Ghi chép, lưu trữ lại tại đơn vị TK các thông tin 
Đào tạo chuyên ngành cho những người có trách nhiệm kiểm soát chất lượng KKTK 
Quý mời các cơ quan có chức năng thẩm định kiểm soát chất lượng ló hấp, máy móc 
Khử khuẩn là gì ?  
A. là quá tr ì nh loại bỏ hầu hết hoặc tất cả vi sinh vật gây bệnh trên dụng cụ (DC) nh ư ng không diệt bào tử vi khuẩn. 
B. là quá tr ì nh tiêu diệt hoặc loại bỏ tất cả các dạng của vi sinh vật sống bao gồm cả bào tử vi khuẩn. 
C. là quá t rình sử dụng tính chất cơ học và hóa học, giúp loại bỏ các chất hữu cơ và giảm số l ư ợng các vi khuẩn gây bệnh có trên các DC để bảo đảm an toàn khi sử dụng, vận chuyển và thải b ỏ 
D. là quá tr ìn h tiêu diệt toàn bộ vi sinh vật và một số bào tử vi khuẩ n 
E. là quá tr ì nh khử đ ư ợc trực khuẩn lao , vi khuẩn sinh d ư ỡng, virus và nấm, nh ư ng không tiêu diệt đ ư ợc bào tử vi khuẩn. 
Lượng giá 
2. Tiệt khuẩn là gì ? 
A. là quá tr ì nh loại bỏ hầu hết hoặc tất cả vi sinh vật gây bệnh trên dụng cụ (DC) nh ư ng không diệt bào tử vi khuẩn. 
B. là quá tr ì nh tiêu diệt hoặc loại bỏ tất cả các dạng của vi sinh vật sống bao gồm cả bào tử vi khuẩn. 
C. là quá tr ì nh sử dụng tính chất cơ học và hóa học, giúp loại bỏ các chất hữu cơ và giảm số l ư ợng các vi khuẩn gây bệnh có trên các DC để bảo đảm an toàn khi sử dụng, vận chuyển và thải b ỏ 
D. là quá tr ì nh tiêu diệt toàn bộ vi sinh vật và một số bào tử vi khuẩ n 
E. là quá tr ì nh khử đ ư ợc trực khuẩn lao , vi khuẩn sinh d ư ỡng, virus và nấm, nh ư ng không tiêu diệt đ ư ợc bào tử vi khuẩn. 
Lượng giá 
3. Khử khuẩn ở mức độ thấp bao gồm những sinh vật nào ? 
A. Mycobacteria 
B. Bào tử vi khuẩn 
C. Virus và nấm 
D. Hepatitis A virus 
E. Giardia lambia 
Lượng giá 
4 . Khử khuẩn mức độ cao áp dụng cho loại dụng cụ nào sau đây ngoại trừ? 
 A. Băng đo huyết áp 
 B. Dụng cụ điều trị hô hấp 
 C. Ống nội soi mềm 
 D. Nội soi phế quản 
 E. Bộ phận hô hấp trong gây mê 
5.Có bao nhiêu tiêu chuẩn chọn lựa hóa chất khử khuẩn? 
	 A. 5 
	 B. 7 
	 C. 10 
	 D. 8 
	 E. 12 
6. Dung dịch alcohol 60-70% có tác dụng diệt khuẩn ngoại trừ: 
	 A. Tốt với vi khuẩn lao 
	 B. Tốt với vi khuẩn khác 
	 C. Tốt với bào tử 
	 D. Tốt với siêu vi E 
	 E. Trung bình với siêu vi NE 
Lượng giá 
7. Dung dịch nào có tính ăn mòn, phá hủy kim loại cao: 
A. Chlorine 0,5-1,0% (10-60 phút) 
B.   Glutaraldehyde 2% (5 phút-3 giờ) 
C. Acid Peracetic 0,2-0,35% (5-10 phút) 
D. Phenoclic 1-2% 
E .Hợp chất Ammonia bậc 4 0,1-0,5% 
8. Phương pháp tiệt khuẩn ngoại trừ: 
A . Hấp ướt 
B. Hấp khô 
C. Tiệt khuẩn nhiệt độ thấp với hydrogen peroxide công nghệ plasma 
D . Rửa bằng xà bông 
E. Tiệt khuẩn bằng Ethylene oxide 
Lượng giá 
Lượng giá 
9. Sau khi KHỬ KHUẨN mức độ cao dụng cụ phải được bảo quản tốt và nên sử dụng trong thời gian bao nhiêu giờ? 
A . 12h 
B. 24h 
C. 36h 
D. 48h 
E. 72h 
10. Dụng cụ đóng gói bằng giấy chuyên dụng hạn sử dụng không quá: 
A. 3 tháng 
B. 4 tháng 
C. 5 tháng 
D. 6 tháng 
E. 7 tháng 
CẢM ƠN CÔ VÀ CÁC BẠN ĐÃ CHÚ Ý LẮNG NGHE!