Bài giảng Kế toán chi phí - Chương 5: Kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm theo chi phí định mức

1 
KẾ TÓAN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC 
I. MỤC ĐÍCH VÀ NỘI DUNG 
1. Mục tiêu; 
2. Nội dung. 
II. TỔ CHỨC KẾ TOÁN CHI PHÍ VÀ GIÁ THÀNH 
1. Xác đ ịnh nội dung kinh tế và kết cấu giá thành; 
2. Xây dựng hệ thống đ ịnh mức chi phí sản xuất; 
3. Tập hợp chi phí sản xuất; 
4. Tổng hợp chi phí ư ớc tính giá thành; 
5. Phân tích biến đ ộng chi phí sản xuất; 
6. Xác đ ịnh chênh lệch chi phí sản xuất và đ iều chỉnh; 
7. Tổ chức tài khoản và phương pháp ghi chép. 
2 
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KẾ TOÁN CHI PHÍ CÁC MÔ HÌNH KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH 
3 
KẾ TÓAN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC MỤC TIÊU 
Ư ớc tính nhanh thông tin giá thành theo chi phí đ ịnh mức tr ư ớc hoặc ngay trong quá trình sản xuất đ ể tính nhanh giá vốn của sản phẩm dở dang, giá vốn thành phẩm, giá vốn hàng bán và cung cấp thông tin cho đ ịnh h ư ớng sản xuất. 
Kết hợp giữa hạch toán và phân tích, đ ánh giá tình hình thực hiện đ ịnh mức chi phí sản xuất trong quá trình sản xuất. 
4 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC NỘI DUNG KẾ TOÁN 
Xác đ ịnh nội dung kinh tế và kết cấu giá thành sản phẩm, kết cấu giá thành sản phẩm gồm 3 khoản mục : chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sản xuất chung; 
Xây dựng hệ thống đ ịnh mức chi phí sản xuất; 
Đối t ư ợng tập hợp chi phí sản xuất là từng giai đ oạn sản xuất hay từng đơ n đ ặt hàng, đ ối t ư ợng tính giá thành là thành phẩm, chi tiết hoàn thành, kỳ tính giá thành là thời kỳ cần thông tin giá thành. 
Trong kỳ, khi sản xuất, tập hợp chi phí sản xuất phát sinh cho từng quy trình sản xuất hay từng đơ n đ ặt hàng và chi tiết theo từng khoản mục chi phí sản xuất trên c ơ sở chi phí thực tế; 
Khi nhà quản lý yêu cầu cung cấp thông tin, tiến hành tổng hợp chi phí sản xuất và tính giá thành trên c ơ sở chi phí sản xuất đ ịnh mức; 
Th ư ờng xuyên hoặc đ ịnh kỳ tiến hành phân tích biến đ ộng chi phí sản xuất - chênh lệch giữa chi phí sản xuất thực tế với chi phí sản xuất đ ịnh mức theo từng khoản mục, theo từng nhân tố l ư ợng giá. 
Cuối kỳ, khi lập báo cáo tài chính, tiến hành xác đ ịnh tổng chênh lệch chi phí sản xuất giữa thực tế so với đ ịnh mức đ ể phân bổ, đ iều chỉnh giá thành đ ịnh mức về giá thành thực tế (giá gốc) của các đ ối t ư ợng có liên quan ư ớc tính trong kỳ. 
Xây dựng chứng từ, tài khoản, ph ươ ng pháp hạch toán. 
5 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC TỔ CHỨC KẾ TOÁN – HỆ THỐNG ĐỊNH MỨC CHI PHÍ 
Định mức chi phí nguyên vât liệu trực tiếp : 
	L ư ợng nguyên vật liệu trực tiếp 
	x Đ ơ n giá nguyên vật liệu trực tiếp 
Định mức chi phí nhân công trực tiếp : 
	L ư ợng nhân công trực tiếp 
	x Đ ơ n giá nhân công trực tiếp 
Định mức chi phí sản xuất chung: 
	Đ ơ n giá biến phí sản xuất chung 
	+ Đ ơ n giá đ ịnh phí sản xuất chung 
6 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC TỔ CHỨC KẾ TOÁN – HỆ THỐNG ĐỊNH MỨC CHI PHÍ SẢN XUẤT 
7 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC TỔ CHỨC KẾ TOÁN – HỆ THỐNG ĐỊNH MỨC CHI PHÍ SẢN XUẤT 
8 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC TỔ CHỨC KẾ TOÁN – HỆ THỐNG ĐỊNH MỨC CHI PHÍ SẢN XUẤT 
9 
PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ NGUYÊN VẬT LIỆU TRỰC TIẾP 
CHEÂNH LEÄCH 
DO BIEÁN ÑOÄNG GIAÙ 
CHEÂNH LEÄCH 
DO BIEÁN ÑOÄNG LÖÔÏNG 
BOÄ PHAÄN CUNG ÖÙNG 
BOÄ PHAÄN SAÛN XUAÁT 
10 
PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ NHÂN CÔNG TRỰC TIẾP 
CHEÂNH LEÄCH 
DO BIEÁN ÑOÄNG GIAÙ 
CHEÂNH LEÄCH 
DO BIEÁN ÑOÄNG LÖÔÏNG 
BOÄ PHAÄN TUYEÅN DUÏNG 
BOÄ PHAÄN SAÛN XUAÁT 
11 
PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ SẢN XUẤT CHUNG 
CHEÂNH LEÄCH 
DO BIEÁN ÑOÄNG GIAÙ, DÖÏ TOAÙN 
(Kieåm soaùt ñöôïc) 
CHEÂNH LEÄCH 
DO BIEÁN ÑOÄNG LÖÔÏNG, COÂNG SUAÁT 
(Khoâng kieåm soaùt ñöôïc) 
BOÄ PHAÄN NGOØAI SAÛN XUAÁT 
BOÄ PHAÄN SAÛN XUAÁT 
12 
PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ SẢN XUẤT 
Chi phí sản xuất chung thực tế : 
	Mức hoạt đ ộng thực tế x Đ ơ n giá chi phí sản xuất thực tế 
Biến phí sản xuất chung dự toán theo mức hoạt đ ộng thực tế : 
	Mức hoạt đ ộng thực tế x Đ ơ n giá biến phí sản xuất chung dự toán 
Định phí sản xuất chung dự toán : 
	Mức hoạt đ ộng dự toán x Đ ơ n giá đ ịnh phí sản xuất chung dự toán 
Chi phí sản xuất chung tiêu chuẩn : 
	Mức hoạt đ ộng tiêu chuẩn x Đ ơ n giá chi phí sản xuất chung dự toán 
Mức hoạt đ ộng tiêu chuẩn : 
Sản l ư ợng thực tế x Định mức l ư ợng đ o l ư ờng mức hoạt đ ộng 
13 
PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ  KẾT QUẢ VÀ XU H Ư ỚNG 
Nếu chênh lệch là một số âm thể hiện kết quả, xu h ư ớng giảm chi phí, tích cực góp phần t ă ng hiệu quả kinh doanh và ng ư ợc lại [WHAT] 
Chênh lệch do biến đ ộng giá thể hiện những ảnh h ư ởng và áp lực từ bên ngoài đ ến biến đ ộng chi phí sản xuất, nh ư tình hình cung ứng vật t ư , lao đ ộng, dịch vụ, dự toán ngân sách đ ịnh phí [WHERE] 
Chênh lệch do biến đ ộng l ư ợng thể hiện những ảnh h ư ởng trực tiếp chi phí từ n ơ i sản xuất kinh doanh [WHERE] 
Nếu chênh lệch chi phí nhỏ h ơ n không, thứ nhất là thể hiện một xu h ư ớng tích cực là có thể đ iều chỉnh giảm đ ịnh mức, giá thành đ ể nâng cao hiệu quả hoặc thứ hai là xu h ư ớng thụ đ ộng là hệ thống đ ịnh mức, dự toán quá cao so với thực tế [HOW] 
Nếu chênh lệch lớn h ơ n không, thứ nhất thể hiện sự bất lợi có thể từ tình hình kiểm soát thực hiện dự toán hoặc thứ hai là dự toán, đ ịnh mức quá thấp không thể thực hiện [HOW] 
Nếu chênh lệch v ơ i giá trị tuyệt đ ối nhỏ th ư ờng do tác đ ộng bởi các nhân tố chủ quan. Vì vậy, việc đ iều chỉnh cũng tiến hành bằng giải pháp chủ quan. Ng ư ợc lại, chênh lệch với giá trị tuyệt đ ối lớn, biến đ ộng thất th ư ờng th ư ờng do tác bởi những nhân tố khách quan, tác đ ộng sự cố bất th ư ờng. Vì vậy, việc đ iều cũng đư ợc ư u tiên tiến hành b ă ng giải pháp khách quan tr ư ớc, xử lý theo những tình huống bất th ư ờng tr ư ớc, sau đ ó, dùng giải pháp chủ quan [WHAT TO DO] 
14 
VÍ DỤ 6 
Coâng ty BC coù soá lieäu sau : 
1. Phân tích bieán ñoäng chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp theo soá lieäu sau : 
Chæ tieâu 
Döï toaùn 
Thöïc teá 
- Saûn löôïng saûn xuaát (sp) 
50.000 
45.000 
- Soá löôïng NVL tieâu hao (kg) 
450.000 [9 kg/sp] 
450.000 [10 kg/sp] 
- Ñôn giaù NVL (ñ/kg) 
5.000 
4.500 
- Toång chi phí NVL (tr.ñoàng) 
2.250 
2.025 
2. Phaân tích bieán ñoäng chi phí nhaân coâng tröïc tieáp theo soá lieäu sau : 
Chæ tieâu 
Döï toaùn 
Thöïc teá 
- Löôïng nhaân coâng tröïc tieáp 
20.000h [0,4h] 
19.800h 
- Ñôn giaù nhaân coâng tröïc tieáp 
4.200ñ/h 
4.100ñ/h 
3. Yeâu caàu phaân tích bieán ñoäng chi phí saûn xuaát chung vôùi soá lieäu sau : 
Naêng löïc hoaït ñoäng bình thöôøng 20.000h, Ñònh möùc thôøi gian laø 2h lao ñoäng tröïc tieáp cho moãi saûn phaåm, Döï toaùn chi phí saûn xuaát chung : Y = Soá h lao ñoäng tröïc tieáp x 4.200ñ/h + 12.400.000ñ , Saûn löôïng saûn xuaát thöïc teá 8.500sp , soá giôø lao ñoäng thöïc teá 18.785h , chi phí saûn xuaát chung thöïc teá 89.835.000ñ , trong ñoù bieán phí saûn xuaát chung 77.018.500ñ. 
Giaû söû, heä thoáng ñònh möùc chi phí saûn xuaát cuûa coâng ty ñaõ töøng thöïc hieän ñöôïc 
15 
PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ 
Câu 1 : Phân tích biến đ ộng CPNVLTT 
Biến đ ộng do giá : 
[4.500 đ /kg – 5.000 đ /kg] x 450.000 kg = - 225.000.000 đ 
Biến do l ư ợng : 
[450.000kg – 45.000sp x 9 kg/sp] x 5.000 đ /kg = + 225.000.000 đ 
Tổng biến đ ộng chi phí nguyên vật liệu trực tiếp : 
- 225.000.000 đ + 225.000.000 đ = 0 
Giải thích : 
16 
PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ 
Câu 2 : Phân tích biến đ ộng CPNCTT 
Biến đ ộng do giá : 
[4.100 đ /h – 4.200 đ /h] x 19.800 h = - 1.980.000 đ 
Biến do l ư ợng : 
[19.800 h - 45.000 sp x 0,4 h/sp] x 4.200 đ /kg = + 7.560.000 đ 
Tổng biến đ ộng chi phí nhân công trực tiếp : 
- 1.980.000 đ + 7.560.000 đ = + 5.580.000 đ 
Giải thích : 
17 
PHÂN TÍCH BIẾN ĐỘNG CHI PHÍ 
Câu 3 : Phân tích biến đ ộng CPSXC 
Biến đ ộng do giá và dự toán [Kiểm sóat đư ợc] 
89.835.000 đ – [(4.200 đ /h x 18.785 h ) + 12.400.000 đ ]= - 1.462.000 đ 
Biến đ ộng do l ư ợng và công suất [Không kiểm sóat đư ợc] : 
[(4.200 đ /h x 18.785 h ) + 12.400.000 đ ] – 
[(4.200 đ /hx 8.500spx2h/sp) +(12.400.000 ÷ 20.000h)x8.500spx2h/sp] 
= 9.357.000 đ 
Tổng biến đ ộng chi phí sản xuất chung : 
- 1.462.000 đ + 9.357.000 đ = + 7.895.000 đ 
Giải thích : 
18 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC TỔ CHỨC KẾ TOÁN – TÍNH Z SP THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC 
Z ĐỊNH MỨC GIÁ THÀNH Đ Ơ N VỊ Ư ỚC TÍNH 
TỔNG GIÁ THÀNH : 
SỐ L Ư ỢNG THÀNH PHẨM x Z ĐỊNH MỨC 
CPSXDDCK : 
SỐ L Ư ỢNG SPDDCK x TỶ LỆ HOÀN THÀNH 
x Z ĐỊNH MỨC 
19 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC TỔ CHỨC KẾ TOÁN – TỔ CHỨC TÀI KHOẢN 
Nhóm tài khoản phản ảnh các giao dịch trong nội bộ – ghi chép các nghiệp vụ t ă ng giảm theo L Ư ỢNG THỰC TẾ X Đ Ơ N GIÁ DỰ TOÁN (ĐỊNH MỨC). Ví dụ TK 152, 153, 154, 155, 621,622,627, 632,  
Nhóm tài khoản phản ảnh các giao dịch với bên ngoài – ghi chép các nghiệp vụ t ă ng giảm theo L Ư ỢNG THỰC TẾ X Đ Ơ N GIÁ THỰC TẾ. Ví dụ TK 331, 131, 
Chênh lệch phát sinh giữa 2 tài khoản phản ảnh giao dịch trong nội bộ với tài khoản phản ảnh giao dịch bên ngoài ghi nhận vào tài khoản chênh lệch. 
20 
111,331 
152 
621 
154 
155 
DDÑK 
Lm t G t 
1.1 
Lm t G c 
Ld t G c 
5.1 
Ld c G c 
2.1 
Ld c G c 
3.1 
SL t Z c 
 G VL 
 L VL 
632 
4.1 
SL t Z c 
334,338 
622 
Lm t G t 
1.2 
Lm t G c 
Ld t G c 
5.2 
Ld c G c 
2.2 
Ld c G c 
 G NC 
 L NC 
627 KT 
627 PB 
Lm t G t 
1.3 
Lm t G c 
Ld t G c 
5.3 
Ld c G c 
2.3 
Ld c G c 
 G SXC 
 L SXC 
DDCK 
21 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC S Ơ ĐỒ KẾ TOÁN 
Giải thích s ơ đ ồ : 
L : L ư ợng 
Lm : L ư ợng mua. 
Ld : L ư ợng dùng sản xuất. 
G : Đ ơ n giá. 
t : Thực tế. 
C : Tiêu chuẩn 
CL : Chênh lệch. 
SL : Số l ư ợng sản phẩm 
Z : Giá thành đơ n vị. 
22 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC  S Ơ ĐỒ KẾ TOÁN 
[1.1] : Chênh lệch giá nguyên vật liệu. 
[1.2] : Chênh lệch giá chi phí nhân công. 
[1.3] : Chênh lệch giá chi phí sản xuất chung. 
[2.1] : Tổng hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp theo tiêu chuẩn đ ể sản xuất số l ư ợng sản phẩm thực tế. 
[2.2] : Tổng hợp chi phí nhân công trực tiếp theo tiêu chuẩn đ ể sản xuất số l ư ợng sản phẩm thực tế. 
[2.3] : Tổng hợp chi phí sản xuất chung theo tiêu chuẩn đ ể sản xuất số l ư ợng sản phẩm thực tế. 
[3.1] : Giá thành theo tiêu chuẩn của số l ư ợng thành phẩm nhập kho trong kỳ. 
[4.1] : Giá vốn theo tiêu chuẩn của hàng bán. 
[4.1] : Chênh lệch l ư ợng chi phí nguyên vật liệu trực tiếp trong sản xuất. 
[4.2] : Chênh lệch l ư ợng chi phí nhân công trực tiếp trong sản xuất. 
[4.3] : Chênh lệch l ư ợng chi phí sản xuất chung trong sản xuất. 
23 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC TỔ CHỨC KẾ TOÁN – XỬ LÝ CHÊNH LỆCH CHI PHÍ SẢN XUẤT 
Chênh lệch chi phí sản xuất không trọng yếu dù phát sinh giai đ oạn nào, do nguyên nhân nào cũng phân bổ toàn bộ vào giá vốn hàng bán trong kỳ : 
	NỢ TK 632 / CÓ TK CHÊNH LỆCH CHI PHÍ. . . 
Chênh lệch chi phí sản xuất trọng yếu phải phân bổ cho các đ ối t ư ợng liên quan theo tiêu thức giá vốn tiêu chuẩn 
Phân bổ chênh lệch giá – NVLTK, SPDDCK, TPTK, GVHB 
Phân bổ chênh lệch l ư ợng - SPDDCK, TPTK, GVHB 
Heä soá phaân boå 
cheânh leäch 
chi phí saûn xuaát 
= 
Toång cheânh leäch chi phí saûn xuaát 
Toång giaù voán tieâu chuaån cuûa caùc ñoái töôïng lieân quan 
24 
KẾ TOÁN CPSX VÀ TÍNH Z SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC TỔ CHỨC KẾ TOÁN – XỬ LÝ CHÊNH LỆCH CHI PHÍ SẢN XUẤT 
TK CL GIAÙ NVL 
152 
TK CL CPSX 
154 
155 
632 
25 
PHIẾU TÍNH GIÁ THÀNH ĐỊNH MỨC 
Chæ tieâu 
TỔNG 
SỐ 
CHIA THEO KHOAÛN MUÏC 
NVLTT 
NCTT 
SXC 
1.Chi phí ñònh möùc 
100 
50 
30 
20 
2.Dôû dang cuoái kyø 
 Soá löôïng sp dd ck 
 Tỷ lệ hoaøn thaønh 
 Toång chi phí 
100 
6.600 
100 
80% 
4.000 
100 
60% 
1.800 
100 
40% 
800 
3.Thaønh phaåm 
 Soá löôïng thaønh phaåm 
 Toång giaù thaønh 
1.900 
190.000 
1.900 
95.000 
1.900 
57.000 
1.900 
38.000 
4.Toång chi phí tieâu chuaån 
196.600 
99.000 
58.800 
38.800 
5.Toång chi phí thöïc teá 
200.000 
100.000 
52.000 
48.000 
6.Cheânh leäch 
 Cheânh leäch giaù 
 Cheânh leäch löôïng 
- 34.000 
- 1.000 
+ 6.800 
- 9.200 
7. Xöû lyù cheânh leäch 
26 
PHIẾU TÍNH GIÁ THÀNH ĐỊNH MỨC 
Chæ tieâu 
TỔNG 
SỐ 
CHIA THEO KHOAÛN MUÏC 
NVLTT 
NCTT 
SXC 
1.Chi phí ñònh möùc 
2.Dôû dang cuoái kyø 
 Soá löôïng sp dd ck 
 Tỷ lệ hoaøn thaønh 
 Toång chi phí 
3.Thaønh phaåm 
 Soá löôïng thaønh phaåm 
 Toång giaù thaønh 
4.Toång chi phí tieâu chuaån 
5.Toång chi phí thöïc teá 
6.Cheânh leäch 
 Cheânh leäch giaù 
 Cheânh leäch löôïng 
7. Xöû lyù cheânh leäch 
27 
NHỮNG SUY NGHĨ TỪ THỰC TẾ VẬN DỤNG KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM THEO CHI PHÍ ĐỊNH MỨC 
PHÂN TÍCH VÀ HẠCH TOÁN THEO MỘT CHÊNH LỆCH CHI PHÍ SẢN XUẤT 
	CPSX THỰC TẾ – CPSX ĐỊNH MỨC 
CHỈ CÓ KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG KHI XÂY DỰNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG ĐỊNH MỨC CHI PHÍ. 
CHỈ TIẾN HÀNH KHI KẾ TOÁN CÓ NHỮNG PH ƯƠ NG TIỆN XỬ LÝ THÔNG TIN HIỆN ĐẠI