Bài giảng Hóa vô cơ A - Chương 1: Hydro - Nguyễn Văn Hòa

Chương I nvhoa102@gmail.com 1
CHƯƠNG I: HYDRO
Chương I nvhoa102@gmail.com 2
CHƯƠNG I: HYDRO
NỘI DUNG
I. ĐƠN CHẤT
1. Đặc điểm nguyên tử
hydro
2. Tính chất
3. Điều chế - ứng dụng
II. HỢP CHẤT
1. Hợp chất hydrua H-
2. Hợp chất hydrua H+
TÀI LIỆU
[1] – Tập 2, Chương 1: 
trang 3 – 11
[2] – Chương 2: trang
25 – 33
[3] – Phần 1, Chương
1: trang 9 – 11
[4] – Chapter 10: page 
299 – 325
Chương I nvhoa102@gmail.com 3
CHƯƠNG I: HYDRO
I. ĐƠN CHẤT
1. Đặc điểm nguyên tử hydro
• Cấu hình electron hóa trị: 1s1
Chỉ có 1e và hạt nhân +1 (proton)
electron chịu lực hút của hạt nhân rất lớn
• Khi cho electron tạo thành ion H+ (proton):
H – e H+ Ho = 1312 kJ/mol (thu nhiệt)
dH+ nhỏ (1,5.10
-3 pm) nên không thể tồn tại độc
lập mà tạo liên kết CHT trong hợp chất
⇒ Hydro giống KL IA: là nguyên tố s và có tính khử
+
-
Chương I nvhoa102@gmail.com 4
• Khi nhận electron tạo thành ion H- (He – 1s2):
H + e H- Ho = - 73 kJ/mol (tỏa nhiệt)
Ion H- có thể tồn tại độc lập: KH, CaH2 
⇒ Hydro giống halogen: nhận thêm e và có tính oxi
hóa.
• Tạo liên kết hydro:
CHƯƠNG I: HYDRO
Chương I nvhoa102@gmail.com 5
CHƯƠNG I: HYDRO
2. Tính chất
2.1. Lý tính
• Eliên kết H-H = 435 kJ/mol, dH-H = 0,74 Å
• H2 là khí không màu, không mùi, không vị, là chất
khí nhẹ nhất trong các khí và khó bị cực hóa.
• H2 có nhiệt độ nóng chảy (-259,1
oC), nhiệt độ sôi 
(-252,6 oC) rất thấp.
• Tan ít trong nước và dung môi hữu cơ, tan nhiều
trong kim loại (Ni, Pd, Pt).
Chương I nvhoa102@gmail.com 6
CHƯƠNG I: HYDRO
2.2. Hóa tính
• Eliên kết H-H lớn nên ở t
0
phòng chỉ phản ứng với flo.
• Ở tocao thể hiện tính khử và oxi hóa:
 Tính khử khi phản ứng với phi kim
2H2 + 1O2 2H2O (nổ ở 550 
oC và ) 
 Tính oxi hóa khi phản ứng với IA, IIA
H2 + 2Li 2LiH
H2 + Ca CaH2
• Hoạt tính H > H2
2
2
H
O
V 2
=
V 1
Chương I nvhoa102@gmail.com 7
CHƯƠNG I: HYDRO
3. Trạng thái tự nhiên, điều chế, ứng dụng
• Hydro có 3 đồng vị tự nhiên:
Proti 1H: 99,984 %
Đơteri 2H (D) : 0,016 %
Triti 3H (T): 10-4 %
• Là nguyên tố phổ biến nhất
trong vũ trụ.
• Trong trái đất, hydro chỉ chiếm có 1% khối lượng.
Các hợp chất chứa hydro: H2O, đất sét, CxHy 
Hydro tự do chỉ chiếm 5.10-5 % trong khí quyển.
Chương I nvhoa102@gmail.com 8
CHƯƠNG I: HYDRO
Điều chế:
• Trong phòng thí nghiệm: Dùng axit mạnh (HCl,
H2SO4 loãng) phản ứng với kim loại phù hợp (Zn,
Fe ), hoặc phản ứng giữa kim loại mà hydroxit
của nó có tính lưỡng tính (Al, Zn) với nước, hoặc
phản ứng giữa hydrua kim loại với nước.
Fe + 2HCl FeCl2 + H2
2Al + 2NaOH + 6H2O 2Na[Al(OH)4] + 3H2
CaH2 + 2H2O Ca(OH)2 + 2H2
Chương I nvhoa102@gmail.com 9
CHƯƠNG I: HYDRO
• Trong công nghiệp: Thực
hiện quá trình khí hóa than
ướt, hoặc chuyển hóa khi
thiên nhiên (reforming hơi
nước), hoặc điện phân
dung dịch kiềm (KOH 25-
30% hoặc NaOH 16-20%)
2 2
,
4 2 2
2 2 2
C + H O CO + H
CH + H O CO + 3H
CO + H O CO + H
C
C Ni
 
 
 
 
 
 0450 C, oxit saét
Chương I nvhoa102@gmail.com 10
CHƯƠNG I: HYDRO
Ứng dụng:
• Tổng hợp hóa chất: NH3, CH3OH, HCl 
• Nhiên liệu tên lửa
• Công nghiệp hàn cắt kim loại
2 2 3
2
2 2
N + 3H 2NH
CO + 2H CH
Cl + H 2HCl
o
t
 
 
 
o
2 2 3
 o
350-550 C, 150-1000 atm, -Fe.K O/ Al O
200-300 C, 50 atm, Cu/ ZnO
3
OH
Chương I nvhoa102@gmail.com 11
CHƯƠNG I: HYDRO
II. HỢP CHẤT CỦA HYDRO: Hydrua
1. Hợp chất hydrua H-
• Hydrua ion (hydrua kiểu muối): hydrua của IA 
và IIA
CaH2 + 2H2O Ca(OH)2 + 2H2
Chương I nvhoa102@gmail.com 12
CHƯƠNG I: HYDRO
• Hydrua cộng hóa trị: hydrua của phi kim kém
âm điện hơn (B2H6, SiH4), hydrua của kim loại
nhóm IIIA, IVA, VA
SiH4 + 3H2O H2SiO3 + 4H2
AlH3 + 3BH3 Al[BH4]3
AlH3 + KH K[AlH4]
• Hydrua kim loại: hydrua của các kim loại chuyển
tiếp (UH3, TiH1,7, VH0,6)
Chương I nvhoa102@gmail.com 13
CHƯƠNG I: HYDRO
2. Hợp chất hydrua H+
• Hydrua của các phi kim có độ âm điện lớn hơn.
• Liên kết có bản chất cộng hóa trị.
• Trạng thái khí (HCl, NH3), lỏng (H2O, 
HNO3), rắn (H3PO4, H2SiO3 ).
• Tạo liên kết hydro trong các hợp chất H2O, HF, 
NH3.
Chương I nvhoa102@gmail.com 14
CHƯƠNG I: HYDRO
Chương I nvhoa102@gmail.com 15
CHƯƠNG I: HYDRO
CÂU HỎI ÔN TẬP
1. So sánh năng lượng ion hóa của hidro và kim loại
kiềm? Giải thích tại sao?
2. So sánh khả năng tạo thành ion -1 của hidro so 
với halogen? Giải thích tại sao?
3. Hydro mới sinh tồn tại ở dạng nào?
4. Tính chất hóa học đặc trưng của hidro mới sinh?
5. Tính chất hóa học của phân tử hidro?
6. Quá trình H(khí) H
+
(khí) + e là tỏa nhiệt hay thu
nhiệt? Tại sao?
Chương I nvhoa102@gmail.com 16
CHƯƠNG I: HYDRO
CÂU HỎI ÔN TẬP
7. Để giải thích sự khác nhau về hoạt tính hóa học
giữa H và H2 người ta làm thí nghiệm sau:
Lấy 2 ống nghiệm chứa cùng một lượng thuốc tím
KMnO4 trong H2SO4.
- Ống 1: sục khí H2 vào.
- Ống 2: cho vào vài hạt Zn (hoặc vảy bào sắt).
Sau một thời gian thấy ống 2 nhạt màu. Ống 1 không
làm thay đổi màu sắc.
Hãy giải thích hiện tượng và rút ra kết luận?
Chương I nvhoa102@gmail.com 17
CHƯƠNG I: HYDRO
CÂU HỎI ÔN TẬP
8. Ở nhiệt độ thường, mức độ hoạt động của hidro
như thế nào? Tại sao? 
9. Hidro chỉ phản ứng ở nhiệt độ cao? Tại sao?
10. Trong phản ứng hidro thể hiện vai trò oxi hóa hay 
khử? Ví dụ?
11. Hidro không phản ứng được với kim loại nào?
12. Khi phản ứng với phi kim loại, hidro thể hiện vai
trò gì?
13. Phản ứng đốt cháy hidro gây nổ khi nào? 
Chương I nvhoa102@gmail.com 18
CHƯƠNG I: HYDRO
CÂU HỎI ÔN TẬP
14. Trong tự nhiên, hydro tồn tại chủ yếu ở các hợp
chất nào?
15. Nguyên tắc chung để điều chế H2 trong PTN?
16. Các phương pháp chủ yếu sản xuất H2 trong công
nghiệp?
17. Các ứng dụng chính của H2 là gì?
18. Có mấy loại hydrua? Cơ sở để phân loại?
19. Tính chất hóa học đặc trưng của từng loại hydrua
là gì?
Chương I nvhoa102@gmail.com 19
CHƯƠNG I: HYDRO
CÂU HỎI CHUẨN BỊ BÀI MỚI
1. Các nguyên tố IA có những đặc điểm gì giống
nhau?
2. Cho biết quy luật biến đổi tính chất của các đơn
chất và hợp chất các nguyên tố IA?
3. Các tính chất vật lý của các nguyên tố IA, giải
thích tính chất đó?
4. Tính chất hóa học đặc trưng của các nguyên tố IA 
là gì? Lấy ví dụ minh họa?
5. Các nguyên tố IA tồn tại trong tự nhiên như thế
nào? Nêu 1 vài hợp chất phổ biến?
Chương I nvhoa102@gmail.com 20
CHƯƠNG I: HYDRO
CÂU HỎI CHUẨN BỊ BÀI MỚI
6. Nguyên tắc điều chế các kim loại IA?
7. Nguyên tắc điều chế, tính chất và ứng dụng các
hợp chất quan trọng của các nguyên tố IA?