Bài giảng Hệ điều hành: Điều phối tiến trình CPU Scheduling - Nguyễn Thị Hải Bình

ĐIỀU PHỐI TIẾN TRÌNH
CPU SCHEDULING
ThS. Nguyễn Thị Hải Bình
Khoa CNTT, ĐH Giao thông vận tải
Email: calmseahn@gmail.com
Website: calmseahn.weebly.com
CONTENTS
• CPU Scheduling
• Basic concepts
• Scheduling criteria
• Scheduling algorithms
2
CPU SCHEDULING
• In a single-processor system, only one process can 
be run at a time
• Simple computer system
• When a process is waiting, CPU just sits idle
• Multiprogramming system
• Several processes are keep in memory at one time
• When a process have to wait, the OS gives the CPU to 
another process
• CPU scheduling is central to operating-system 
design
3
BASIC CONCEPTS
• CPU – I/O Burst Cycle
• I/O-bound and CPU-bound program
• CPU scheduler
• Non-preemptive and preemptive scheduling
• Dispatcher
4
CPU – I/O BURST CYCLE
• A CPU burst is when CPU performs useful 
computation
• An I/O burst consists of I/O operations being 
performed
• CPU – I/O burst cycle
• Process execution consists of a series of cycles of CPU 
execution and I/O waits
5
6Figure 6.1 Alternating sequence 
of CPU and I/O bursts
7
I/O-BOUND AND CPU-BOUND 
PROGRAM
• I/O-bound program
• Typically has many short CPU burst
• CPU-bound program
• Might have a few long CPU burst
8
BỘ ĐIỀU PHỐI CPU
• Thuật ngữ: 
• CPU scheduler 
• Short-term scheduler (bộ điều phối ngắn hạn)
• Nhiệm vụ
• Selects one of the processes in the ready queue and 
allocates the CPU to that process
9
BỘ ĐIỀU PHỐI CPU
• Bộ điều phối hoạt động khi
1. Tiến trình chuyển từ trạng thái running sang trạng thái
waiting
2. Tiến trình chuyển từ trạng thái running sang trạng thái
ready
3. Tiến trình chuyển từ trạng thái waiting sang trạng thái
ready
4. Tiến trình kết thúc
10
NON-PREEMPTIVE SCHEDULING
• Thuật ngữ
• Điều phối không tiếm quyền
• Điều phối độc quyền
• Nguyên lí
• Tiến trình giữ CPU cho tới khi tiến trình chuyển sang 
trạng thái chờ hoặc kết thúc Tiến trình tình nguyện từ
bỏ CPU
• Ví dụ: Windows 3.x, Macintosh OS
11
PREEMPTIVE SCHEDULING
• Thuật ngữ
• Điều phối có tiếm quyền
• Điều phối không độc quyền
• Nguyên lí
• Khi tiến trình chuyển từ trạng thái running hoặc waiting 
sang ready, bộ điều phối sẽ quyết định tiếp tục cấp phát
CPU cho tiến trình hay sẽ chuyển CPU cho tiến trình khác
• VÍ dụ: Windows 95 ↑, Mac OS X
• Vấn đề:
• Tiến trình 1 đang cập nhật dữ liệu và bị mất CPU
• Tiến trình 2 đọc dữ liệu đang cập nhật
12
DISPATCHER
• Thuật ngữ
• Bộ phân phối
• Bộ điều vận
• Nhiệm vụ
• Cấp quyền sử dụng CPU cho tiến trình đã được lựa chọn bởi bộ
điều phối ngắn hạn (short-term scheduler)
• Chức năng
• Chuyển đổi ngữ cảnh (context switch)
• Chuyển về user mode
• Thực thi tiến trình theo trạng thái đã lưu
• Dispatch latency (độ trễ điều phối)
• Thời gian dừng một tiến trình và bắt đầu một tiến trình khác
• Yêu cầu: tốc độ nhanh
13
TIÊU CHUẨN ĐIỀU PHỐI
(SCHEDULING CRITERIA)
• CPU Utilization (Khả năng tận dụng CPU)
• Là một số nằm trong đoạn [0%, 100%]
• Trên thực tế, CPU utilization thường nằm trong khoảng từ
40% (hệ thống chịu tải thấp – lightly loaded system) đến 90% 
(hệ thống chịu tải cao – heavily loaded system)
• Throughput (thông lượng)
• Số lượng tiến trình được hoàn thành trong một đơn vị thời
gian
• Turnaround time (thời gian hoàn thành)
• Là khoảng thời gian từ khi tiến trình vào hệ thống tới khi ra
khỏi hệ thống
• Bao gồm: thời gian tải vào bộ nhớ, thời gian chờ trong ready 
queue, thời gian thực hiện (running), thời gian thực hiện
vào/ra
14
TIÊU CHUẨN ĐIỀU PHỐI
(SCHEDULING CRITERIA)
• Waiting time (Thời gian chờ)
• Tổng thời gian tiến trình nằm trong hàng đợi ready
• Response time (Thời gian đáp ứng)
• Là khoảng thời gian từ khi tiến trình nhận được một yêu
cầu cho đến khi bắt đầu đáp ứng yêu cầu đó
15
CÁC THUẬT TOÁN ĐIỀU PHỐI
SCHEDULING ALGORITHMS
• First-Come, Fisrt-Server (FCFS) scheduling
• Shortest-Job-First (SJF) scheduling
• Priority scheduling 
• Round-Robin scheduling
• Multilevel queue scheduling
• Multilevel feedback queue scheduling
16
FIRST-COME FIRST-SERVER (FCFS)
• Tiến trình nào yêu cầu sử dụng CPU trước sẽ được
cấp phát trước
• Điều phối không tiếm quyền (non-preemptive)
• Ưu điểm
• Thuật toán đơn giản
• Nhược điểm
• Hiệu quả của thuật toán phụ thuộc vào thứ tự của các
tiến trình trong hàng đợi
• Thông thường, thời gian chờ đợi trung bình cao
17
FCFS: VÍ DỤ
• Giả sử có 3 tiến trình P1, P2, P3
• Giả sử 3 tiến trình nằm trong hàng đợi theo thứ tự
P1, P2, P3 Biểu đồ Gantt (Gantt chart)
• Thời gian chờ trung bình là: 
0+24+27
3
= 17 (𝑚𝑠)
18
FCFS: VÍ DỤ
• Nếu 3 tiến trình nằm trong hàng đợi theo thứ tự P2, 
P3, P0
• Ta có biểu đồ Gantt:
• Thời gian chờ trung bình là: 3ms
19
FCFS: CONVEY EFFECT
• Thuật ngữ: “Đoàn hộ tống”
• Xảy ra khi có một tiến trình sử dụng nhiều thời gian
CPU và vào ra nằm ở đầu hàng đợi, và nhiều tiến
trình sử dụng ít thời gian CPU và vào ra nằm ở phía
sau
• CPU và thiết bị vào ra có nhiều thời gian rỗi
• Thời gian chờ trung bình của các tiến trình cao
20
21
• Tiến trình P có chu kỳ sử dụng CPU trong 40ms, và I/O trong
50ms
• Tiến trình Q1, Q2, Q3 có chu kỳ sử dụng CPU trong 10ms và I/O 
trong 10ms
• Thứ tự hàng đợi: P, Q1, Q2, Q3
SHORTEST-JOB-FIRST (SJF)
• Mỗi tiến trình lưu trữ độ dài của phiên sử dụng
CPU (CPU burst) tiếp theo
• Tiến trình nào yêu cầu ít thời gian CPU nhất sẽ
được cấp phát CPU
• Nếu 2 tiến trình có cùng thời gian sử dụng CPU, 
FCFS sẽ được sử dụng
• SJF là tối ưu
22
SJF: VÍ DỤ
23
Gantt chart
Thời gian chờ trung bình: (0 + 3 + 9 + 16)/4 = 7 ms
SJF: NON-PREEMPTIVE VS. PREEMPTIVE
• Non-preemptive
• One CPU given to the process it cannot be preempted 
until completes its CPU burst
• Preemptive 
• If a new process arrives with CPU burst length less than 
remaining time of current executing process, preempt
• Thuật ngữ: 
• Shortest-Remaining-Time-First (SRTF)
• Shortest-Remaining-Next (SRN)
24
SRTF (PREEMPTIVE SJF): VÍ DỤ
25
Gantt chart
Thời gian chờ trung bình:
10 − 1 + 1 − 1 + 17 − 2 + 5 − 3
4
= 6.5 𝑚𝑠
NON-PREEMPTIVE SJF: VÍ DỤ
26
VÍ DỤ
27
Vẽ Gantt chart và tính thời gian chờ trung bình đối với:
1. FCFS
2. Non-preemptive SJF
3. Preemptive SJF (SRTF)
SJF: DETERMINING LENGTH OF NEXT 
CPU BURST
• Vấn đề: 
• Không biết chính xác độ dài của phiên sử dụng CPU tiếp
theo
• Chỉ có thể dự đoán dựa theo độ dài của các phiên sử
dụng CPU trước
28
29
PRIORITY SCHEDULING
• Thuật ngữ: Điều phối có ưu tiên
• Nguyên tắc
• Mỗi tiến trình được gắn với một tham số gọi là độ ưu tiên p
(priority)
• CPU được phân phối cho tiến trình có độ ưu tiên cao nhất
• Nếu 2 tiến trình có cùng độ ưu tiên, FCFS được sử dụng
• Chú ý:
• Độ ưu tiên là một số nguyên nằm trong khoảng nhất định, ví
dụ từ 0 đến 7 hoặc từ 0 đến 4095
• Giả sử, 0 tương ứng với độ ưu tiên cao nhất
• SJF là một trường hợp đặc biệt của Priority Scheduling (p = ?)
30
PRIORITY SCHEDULING: VÍ DỤ
31
Gantt chart
Thời gian chờ trung bình:
6 + 0 + 16 + 18 + 1
5
=
41
5
= 8.2 𝑚𝑠
CÁCH XÁC ĐỊNH ĐỘ ƯU TIÊN
• Độ ưu tiên trong
• Được tính dựa trên các một số đại lượng đo được của tiến
trình, ví dụ như: 
• Giới hạn thời gian (time limits)
• Yêu cầu về bộ nhớ (memory requirements)
• Số file đang mở (number of open files)
• Tỷ số giữa thời gian vào/ra trung bình và thời gian sử dụng CPU 
trung bình (ratio of average I/O burst to average CPU burst)
• Độ ưu tiên ngoài
• Được thiết lập dựa trên một số tiêu chí ngoài HĐH như:
• Tầm quan trọng của tiến trình (importance of the process)
• Chi phí sử dụng máy tính (amount of funds being paid for 
computer use)
• 
32
PREEMPTIVE VS. NON-PREEMPTIVE
• Preemptive priority scheduling
• Nếu tiến trình mới xuất hiện có độ ưu tiên cao hơn tiến
trình đang thực hiện (currently running process), CPU 
được chuyển cho tiến trình mới
• Non-preemptive priority scheduling
• Nếu tiến trình mới xuất hiện có độ ưu tiên cao hơn tiến
trình đang thực hiện, tiến trình mới được đưa vào đầu
hàng đợi ready
33
STARVATION PROBLEM
• Known as Indefinite blocking
• Thuật ngữ
• “Nạn đói”
• Chờ không xác định
• Vấn đề
• Tiến trình có độ ưu tiên thấp có thể nằm trong hàng đợi
ready trong một khoảng thời gian dài nếu trong hàng
đợi luôn có các tiến trình có độ ưu tiên cao hơn
• Ví dụ
• Một tiến trình nằm trong hàng chờ từ năm 1967 được
phát hiện khi tắt IBM 7094 (MIT) vào năm 1973
34
STARVATION PROBLEM
• Giải pháp
• Tăng dần độ ưu tiên của tiến trình theo thời gian chờ
trong hệ thống
• Ví dụ
• Giải sử độ ưu tiên nằm trong khoảng từ 0 (high) đến 127 
(low)
• Cứ mỗi 15’ chờ, độ ưu tiên của tiến trình được tăng lên
1
• Mất khoảng 32 giờ để một tiến trình có độ ưu tiên 127 
đạt tới độ ưu tiên 0
35
ROUND-ROBIN SCHEDULING
• Thuật ngữ: lập lịch quay vòng
• Được thiết kế cho hệ chia sẻ thời gian (time-sharing 
systems)
• Hoạt động theo chế độ preemptive
• Nguyên tắc
• Tham số lượng tử thời gian (time quantum/ time slice) t
• Mỗi tiến trình được sử dụng CPU trong một khoảng thời
gian nhỏ hơn hoặc bằng t
• Khi hết thời gian, tiến trình được đưa vào cuối hàng đợi
ready
• Nếu có n tiến trình, thời gian chờ đợi nhiều nhất là (n-1)t
36
ROUND-ROBIN SCHEDULING: VÍ DỤ
37
Lượng tử thời gian t = 4 ms
Thời gian chờ trung bình:
10 − 4 + 4 + 7
3
=
17
3
= 5.66 𝑚𝑠
LƯỢNG TỬ THỜI GIAN
• Hiệu quả của thuật toán RR phụ thuộc vào kích thước
của lượng tử thời gian
• t lớn : RR FCFS
• t nhỏ: chuyển đổi ngữ cảnh (context switch) phải thực
hiện nhiều lần
• Giá trị của lượng tử thời gian ảnh hưởng tới thời gian
hoàn thành (turnaround time) của tiến trình
• Thông thường, t nằm trong khoảng từ 10 đến 100 ms
• Nguyên tắc thiết lập giá trị cho lượng tử thời gian: 
• 80 percent of the CPU bursts should be shorter than the time 
quantum
38
39
40
RR: VÍ DỤ
41
t = 20
RR: VÍ DỤ
42
MULTILEVEL QUEUE
• Thuật ngữ: Điều phối với hàng chờ đa mức
• Hàng đợi ready được chia thành các hàng đợi
• Foreground (interactive)
• Background (batch)
• Mỗi hàng đợi sử dụng thuật toán điều phối riêng
• Foreground – RR
• Background – FCFS
43
MULTILEVEL QUEUE
• Điều phối giữa các hàng đợi
• Fixed priority scheduling
• Server all from foreground then from background
• Possibility of starvation
• Preemptive
• Time slice
• Each queue gets a certain amount of CPU time
• i.e., 80% to foreground, 20% to background
44
45
MULTILEVEL FEEDBACK QUEUE 
SCHEDULING
• Thuật ngữ: Điều phối với hàng chờ đa mức có phản
hồi
• Tiến trình có thể di chuyển giữa các hàng đợi
• Tiến trình được phân chia dựa theo đặc điểm sử
dụng CPU
• Tiến trình dùng quá nhiều thời gian CPU được chuyển
xuống hàng đợi có độ ưu tiên thấp hơn
• Tiến trình thiên về vào/ra (I/O-bound) và tiến trình
tương tác (interactive process) nằm ở hàng đợi có độ ưu
tiên cao
• Tiến trình đợi quá lâu trong hàng đợi có độ ưu tiên thấp
được chuyển lên hàng đợi có độ ưu tiên cao hơn
46
MULTILEVEL FEEDBACK QUEUE 
SCHEDULING
• Thuật toán MFQ cần có các tham số sau
• Số lượng hàng đợi
• Thuật toán điều phối cho mỗi hàng đợi
• Phương pháp tăng/ giảm độ ưu tiên cho một tiến trình
• Phương pháp xác định tiến trình mới sẽ được đưa vào
hàng đợi nào
47
MULTILEVEL FEEDBACK QUEUE
48
TỰ HỌC
• Luồng và điều phối luồng (Thread & Thread 
Scheduling) – chapter 4 & 6.4
• Điều phối đa xử lý (Multiple-Processor Scheduling) 
– 6.5
• Điều phối thời gian thực (Real-Time CPU 
Scheduling) – 6.6
• Đánh giá thuật toán điều phối (Algorithm 
Evaluation) – 6.8
49