Bài giảng điện tử Ngữ văn Lớp 11 - Bài: Chữ người tử tù - Nguyễn Tuân

Bài giảng điện tử lớp 11 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
NGUYỄN TUÂN 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
 Trình bày ngắn gọn ý nghĩa hình ảnh chuyến tàu đêm trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ”? 
 Chuyến tàu đêm “đã đem một chút thế giới khác đi qua” phố huyện. 
  Là “cái gì tươi sáng hơn” với đèn pha sáng rực, điện sáng trên các toa. 
  Là tiếng ồn ào huyên náo của tiếng bánh sắt trên đường ray, tiếng cười nói của hành khách... 
 Nó khác với cuộc sống tăm tối, đơn điệu hàng ngày. Đó là mơ ước đổi đời của những kiếp người lam lũ. 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
a. Tác giả: 
- 1910 – 1987, quê Hà Nội. Học thành chung, làm báo, viết văn. 
- Trước Cách mạng tháng Tám, là nhà văn lãng mạn. Sau Cách mạng, tham gia kháng chiến. 
- Ông nổi bật với phong cách nghệ thuật tài hoa – tài tử, sở trường về thể tuỳ bút. 
MỘT SỐ TÁC PHẨM CỦA NGUYỄN TUÂN 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
a. Tác giả: 
b. Tác phẩm: 
- Viết 1938, in trong tập truyện “Vang bóng một thời”. 
- “Vang bóng một thời” có 11 truyện ngắn, là kết tinh tài năng của Nguyễn Tuân trước Cách mạng tháng Tám. 
- Nhân vật là những người tài hoa, bất đắc chí nhưng luôn giữ thiên lương. Họ lấy cái ngông – tài hoa để đối lập, phủ định xã hội phàm tục đương thời. 
- Tóm tắt truyện. 
TÓM TẮT TRUYỆN 
- Huấn Cao văn võ toàn tài, nổi tiếng viết chữ đẹp, phạm tội chống triều đình, bị xử án chém, bị giải về nhà giam của Quản ngục chờ ngày xử chém. 
- Quản ngục vốn quý trọng người tài và có sở nguyện chơi chữ, ước có được bức chữ của ông Huấn nên đã sai viên thơ lại biệt đãi rượu thịt hàng ngày cho Huấn Cao. 
- Huấn Cao thản nhiên nhận rượu thịt nhưng khinh bỉ bọn quan tù – tiểu nhân thị oai, thẳng thừng đuổi Quản ngục ra khỏi buồng giam. 
- Một chiều, trước ngày xử chém, Huấn Cao nghe viên thơ lại kể nỗi lòng của Quản ngục, ông cảm động và quyết định cho chữ Quản ngục. 
- Đêm đó, trong buồng giam dơ nhớp, với bó đuốc sáng rực, Huấn Cao “cổ mang gông, chân vướng xiềng” đứng hiên ngang cho chữ, hai ngục quan khúm núm đứng bên. Viết xong bức chữ, Huấn Cao khuyên Quản ngục hãy về quê mà ở để giữ tròn thiên lương. 
- Quản ngục cảm động, nghẹn ngào nói: “Kẻ mê muội này xin bái lĩnh”. 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả: 
2. Tác phẩm: 
II. Đọc – hiểu: 
1. Tình huống truyện: 
Truyện có tình huống 
độc đáo như thế nào? 
  Là cuộc gặp gỡ đ ầy kịch tính giữa hai nhân vật: 
 - Huấn Cao, một tử tù vì tội “ đ ại nghịch” chống triều đ ình. 
 - Quản ngục, đ ại diện cho quyền lực triều đ ình. 
  Một sự đ ối lập đ ộc đ áo: 
 - Trên bình diện chính trị - xã hội, họ đ ối lập theo h ư ớng Quản ngục có toàn quyền sinh sát. 
 - Trên bình diện nhân sinh, họ lại tri âm theo hướng Quản ngục phải bái lĩnh Huấn Cao. 
Ý nghĩa của 
tình huống truyện? 
 Tình huống trớ trêu có hiệu quả: 
 - Thử thách phẩm chất các nhân vật, góp phần thể hiện chủ đề. 
 - Tạo sự hấp dẫn. 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả: 
II. Đọc – hiểu: 
 1. Tình huống truyện: 
2. Tác phẩm: 
2. Nhân vật Huấn Cao: 
Huấn Cao có 
những phẩm chất gì? 
 a. Một người tài hoa. 
  Là tài viết chữ nhanh và rất đ ẹp. “Có đư ợc chữ của Huấn Cao mà treo là có một báu vật trên đ ời”. 
  Viết chữ đ ẹp là nghệ thuật th ư pháp. Chữ thể hiện "tài, tâm, lực" của ng ư ời viết chữ và chơi chữ. 
Biểu hiện sự tài hoa 
của Huấn Cao? 
  Nên Huấn Cao luôn đ ối đ ãi với chữ bằng cái "tâm" thành kính: “Chữ thì quý lắm, ta nhất sinh không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết câu đ ối bao giờ”. 
  Chơi chữ là một truyền thống v ă n hoá của dân tộc. 
NGHỆ THUẬT THƯ PHÁP 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
II. Đọc – hiểu: 
2. Tác phẩm: 
 1. Tình huống truyện: 
b. Một người khí khái, kiêu bạc. 
2. Nhân vật Huấn Cao: 
1. Tác giả: 
 a. Một người tài hoa. 
THẢO LUẬN 
 Những biểu hiện khí khái, kiêu bạc? 
  Coi th ư ờng tiền tài và quyền lực đ en tối, chỉ quý trọng cái Đ ẸP của tài n ă ng, nhân cách. 
 - Không vì vàng ngọc hay quyền thế mà viết câu đối cho ai. 
 - “Lạnh lùng” nhìn bọn quan ngục là bọn “tiểu nhân thị oai”, thản nhiên dỗ cái gông. 
  Thản nhiên nhận r ư ợu thịt biệt đ ãi nh ư “cái hứng bình sinh”, nh ư ng khinh bỉ đ uổi Quản ngục ra khỏi buồng giam: “Ta chỉ muốn có một đ iều. Là nhà ng ư ời đ ừng đ ặt chân vào đ ây.” 
  Nói xong, ông chờ sự trả thù, “ đ ến cảnh chết chém mà ông còn chẳng sợ”. 
 Là phẩm chất hiên ngang, nghĩa khí của con 
người cứng cỏi, anh hùng. 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả: 
II. Đọc – hiểu: 
2. Tác phẩm: 
 1. Tình huống truyện: 
2. Nhân vật Huấn Cao: 
 a. Một ng ư ời tài hoa. 
b. Một ng ư ời khí khái, kiêu bạc. 
c. Một ng ư ời thiên l ư ơng. 
Tấm lòng thiên 
lương thể hiện 
qua chi tiết nào? 
  Khi hiểu đư ợc tấm lòng biệt nhãn liên tài và sở nguyện cao quý của Quản ngục, Huấn Cao xúc đ ộng chân thành: “thiếu chút nữa, ta phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ”. 
  Cho chữ Quản ngục, tức Huấn Cao đ ã xem Quản ngục là một trong ba ng ư ời bạn tri âm. 
Huấn Cao chỉ trân trọng và nếu cần chỉ khuất phục tr ư ớc cái Đ ẸP: “Nhất sinh đ ê thủ bái mai hoa”. 
Qua sự thay đổi thái độ của HC, tác giả 
 muốn nhắn gởi quan niệm nhân sinh gì? 
Qua đó, Nguyễn Tuân khẳng định: cái ĐẸP ở cuộc đời chỉ là TÀI HOA, NHÂN CÁCH và THIÊN LƯƠNG; còn danh vọng, quyền lực đen tối là vô nghĩa, làm con người tha hoá. 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả: 
II. Đọc – hiểu: 
2. Tác phẩm: 
 1. Tình huống truyện: 
2. Nhân vật Huấn Cao: 
 a. Một ng ư ời tài hoa. 
b. Một ng ư ời khí khái, kiêu bạc. 
3. Nhân vật Quản ngục. 
a. Tên gọi. 
 Gọi tên nhân vật bằng nghề quản ngục nhằm gợi ấn t ư ợng về một con ng ư ời đ ại diện cho cái ác của quyền lực đ en tối. 
Chỉ gọi nhân vật bằng 
nghề quản ngục là 
nhằm ý đồ nghệ thuật gì? 
b. Nội tâm. 
 Quản ngục có chiều sâu nội tâm đ áng trân trọng: 
  Hình ảnh ông ngồi trong đ êm, t ư lự, tr ă n trở về lẽ sống, về công việc của “kẻ tiểu lại giữ tù ... Mình chọn nhầm nghề mất rồi” và biết tiếc cho Huấn Cao. 
  Tác giả xen vào lời bình về cái “tâm đ iển” của Quản ngục: “Ông trời nhiều khi chơi ác, đ em đ ày ải những cái thuần khiết vào giữa một đ ống cặn bã...” 
Quản ngục có 
chiều sâu nội tâm gì? 
 Văn miêu tả nội tâm trữ tình sâu lắng, linh hoạt. 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả: 
II. Đọc – hiểu: 
2. Tác phẩm: 
 1. Tình huống truyện: 
2. Nhân vật Huấn Cao: 
 a. Một ng ư ời tài hoa. 
b. Một ng ư ời khí khái, kiêu bạc. 
3. Nhân vật Quản ngục. 
a. Tên gọi. 
b. Nội tâm. 
c. Là ng ư ời biệt nhỡn liên tài. 
THẢO LUẬN 
Biểu hiện biệt nhãn liên tài ở Quản ngục? 
  Biết quý trọng Huấn Cao tài hoa, khí phách nên đ ã biệt đ ãi ông. Dù bị Huấn Cao đ uổi bằng câu khinh thị nh ư ng vẫn lễ phép “xin l ĩ nh ý ”, không oán hận. 
  Biết đ ánh giá đ úng viên thơ lại “c ũ ng là một ng ư ời khá đ ây... Một ng ư ời biết kính mến khí phách, biết tiếc ng ư ời tài hẳn không phải kẻ xấu.” 
  Quản ngục hai lần bái l ĩ nh Huấn Cao và nhận mình là “kẻ mê muội” là nhân cách cứng cỏi “nhất sinh đ ê thủ bái mai hoa”. 
Nói Quản ngục cũng 
tài hoa, kiêu bạc 
được không? Vì sao? 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
II. Đọc – hiểu: 
I. Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả: 
2. Tác phẩm: 
 1. Tình huống truyện: 
2. Nhân vật Huấn Cao: 
 a. Một ng ư ời tài hoa. 
b. Một ng ư ời khí khái, kiêu bạc. 
3. Nhân vật Quản ngục. 
a. Tên gọi. 
b. Nội tâm. 
c. Là ng ư ời biệt nhãn liên tài. 
  Sở nguyện chơi chữ c ũ ng là sự tài hoa trên ph ư ơng diện biết và trân trọng cái Đ ẸP. 
  Quản ngục sẽ về quê, từ bỏ danh vọng, quyền lực. Đ ó c ũ ng là sự kiêu bạc . 
 Quản ngục và Huấn Cao đ ã là tri âm. Cách xây dựng nhân vật sinh đ ộng. 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả: 
2. Tác phẩm: 
II. Đọc – hiểu: 
 1. Tình huống truyện: 
2. Nhân vật Huấn Cao: 
 a. Một ng ư ời tài hoa. 
b. Một ng ư ời khí khái, kiêu bạc. 
3. Nhân vật Quản ngục. 
a. Tên gọi. 
b. Nội tâm. 
c. Là ng ư ời biệt nhãn liên tài. 
4. Cảnh cho chữ. 
 Đư ợc gọi là “cảnh t ư ợng x ư a nay ch ư a từng có”. 
Vì sao cảnh cho chữ được gọi như thế? 
  Đư ợc miêu tả một cách thiêng liêng, cổ kính bằng bút pháp lãng mạn đ ặc sắc. 
 - Thủ pháp đ ối lập gay gắt: 
HOÀN CẢNH 
Nêu các yếu tố đối lập? 
CON NGƯỜI 
Buồng giam tối tăm, hôi hám. 
Bó đuốc sáng rực, mùi thơm của lụa, của mực. 
Người tử tù đứng hiên ngang cho chữ. 
Hai ngục quan khúm núm nhận chữ. 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
I. Tìm hiểu chung: 
1. Tác giả: 
2. Tác phẩm: 
II. Đọc – hiểu: 
 1. Tình huống truyện: 
2. Nhân vật Huấn Cao: 
 a. Một ng ư ời tài hoa. 
b. Một ng ư ời khí khái, kiêu bạc. 
3. Nhân vật Quản ngục. 
a. Tên gọi. 
b. Nội tâm. 
c. Là ng ư ời biệt nhãn liên tài. 
4. Cảnh cho chữ. 
 - Bút pháp t ư ợng tr ư ng: 
Bóng tối và ánh sáng tượng trưng cho điều gì? 
 + Bóng tối t ư ợng tr ư ng cho cái xấu và tội ác đ ư ợc xua tan bởi ánh sáng của thiên l ư ơng, tài hoa. 
 + Hai ngục quan phải khúm núm tr ư ớc tử tù t ư ợng tr ư ng cho cái thấp hèn cái ác phải khuất phục tr ư ớc cái Đ ẸP. 
  Lời khuyên Quản ngục hãy về quê mà ở của Huấn Cao là lời di huấn cho đ ời: 
 Hãy xa lánh cái tầm th ư ờng, cái xấu, cái ác. Hãy giữ tròn thiên l ư ơng, nhân cách. Hãy nâng niu cái Đ ẸP. 
Cảnh cho chữ nơi tù ngục 
nhằm nói lên quan niệm gì về cái ĐẸP ? 
 Cảnh cho chữ nơi tù ngục nhằm khẳng định: 
Cái ĐẸP – THIÊN LƯƠNG – NHÂN CÁCH luôn 
có sức mạnh sinh tồn bất diệt, bất chấp nơi tối tăm, 
tội lỗi. 
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ 
(Nguyễn Tuân) 
III. Kết luận. 
Phát biểu chủ đề của truyện ? 
1. Chủ đề: Truyện ca ngợi con người tài hoa, kiêu bạc. Qua đó, thể hiện quan niệm: CÁI ĐẸP luôn bất diệt và trân trọng truyền thống văn hoá của dân tộc. 
2. Đặc sắc nghệ thuật: Tình huống truyện độc đáo; tính cách nhân vật sinh động; dựng cảnh cổ kính, trang nghiêm với thủ pháp đối lập, tượng trưng; ngôn ngữ tạo hình. 
HƯỚNG DẪN HỌC 
1) Phân tích vẻ đẹp của nhân vật Huấn Cao. 
2) Phân tích vẻ đẹp của nhân vật Quản ngục. 
1) Phân tích ý nghĩa cảnh cho chữ.