Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 5: Cách mạng xã hội chủ nghĩa

1 
 CH ƯƠ NG 5  CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA  
Th.s Nguyễn V ă n Thiện 
Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học 
2 
A. MỤC Đ ÍCH, YÊU CẦU: 
 Nắm đư ợc những nguyên lý c ơ bản của CN Mác – Lênin về CMXHCN thể hiện ở nguyên nhân, đ iều kiện khách quan, chủ quan cho sự nổ ra và thắng lợi của CMXHCN. 
 Nắm đư ợc con đư ờng, hình thức, nội dung, đ ộng lực của CMXHCN. 
 Thấy đư ợc sự sáng tạo của Đảng ta trong việc vận dụng lý luận cách mạng không ngừng của CN Mác – Lênin. 
3 
B. NỘI DUNG: 
CM XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS 
 Mục tiêu, nội dung và đ ộng lực của CM XHCN 
 Lý luận CM không ngừng của CN Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 
4 
 1. Cách mạng XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS 
1.1 CM XHCN và nguyên nhân của nó 
1.1.1 Quan niệm về cách mạng xã hội 
5 
Cách mạng xã hội 
Cách 
Mạng 
Xã 
Hội 
HTKT-XH 
CSNT 
HTKT-XH 
CHIẾM HỮU 
 NÔ LỆ 
HTKT-XH 
PHONG KIẾN 
HTKT-XH 
TBCN 
HTKT-XH 
CSCN 
Cao 
Trình đ ộ 
Thấp 
Thời gian 
1.1.1 Quan niệm về CMXH 
6 
Khái niệm về CM XH 
1.1.1 Quan niệm về CMXH 
Là cuộc biến đ ổi chính trị – xã hội lớn và c ă n bản chế đ ộ xã hội, là sự đ ấu tranh lật đ ổ chế đ ộ xã hội đ ã lỗi thời và thiết lập vững chắc chế đ ộ xã hội mới tốt đ ẹp h ơ n, tiến bộ h ơ n, phù hợp h ơ n với trình đ ộ và nhu cầu phát triển của lịch sử, là sự thay đ ổi HTKT-XH cũ bằng HTKT-XH mới tốt đ ẹp h ơ n 
Là kết quả tất yếu, hợp quy luật của cuộc đ ấu tranh giai cấp trong xã hội có giai cấp đ ối kháng 
Nó giải quyết mâu thuẫn giữa lực l ư ợng sản xuất và quan hệ sản xuất 
7 
1.1.1 Quan niệm về CMXH 
Cách 
Mạng 
Xã 
Hội 
Chủ 
nghĩa 
Cách 
Mạng 
Vô 
Sản 
Cách 
Mạng 
Công 
Nhân 
Đồng nghĩa 
Đồng nghĩa 
CM XHCN là cuộc CM XH nhằm thay thế chế đ ộ XH cũ bằng chế đ ộ XH mới – XH xã hội chủ nghĩa, XH cộng sản chủ nghĩa 
KHÁI NIỆM VỀ CM XHCN 
8 
 Là quá trình cải biến cách mạng toàn diện, triệt đ ể lâu dài gồm 2 giai đ oạn 
Cách 
Mạng 
Xã 
Hội 
Chủ 
nghĩa 
Cải tạo xã hội cũ 
Sử dụng CCVS 
 Xây dựng thành công XH XHCN, CSCN 
Thiết lập CCVS 
Giành chính quyền 
Lãnh đ ạo đ ấu tranh lật đ ổ giai cấp t ư sản 
Giai cấp CN (thông qua chính Đảng) 
1.1.1 Quan niệm về CMXH 
Cách mạng xã hội chủ nghĩa theo nghĩa rộng 
9 
1.1.1 Quan niệm về CMXH 
Cách mạng xã hội chủ nghĩa theo nghĩa hẹp 
Cách 
Mạng 
Xã 
Hội 
Chủ 
nghĩa 
G/c CN thông qua chính đ ảng 
Lãnh đ ạo nhân dân lật đ ổ g/c t ư sản 
Giành 
chính quyền 
Thiết lập chuyên chính VS 
10 
1.1.1 Quan niệm về CMXH 
Cách mạng dân chủ t ư sản 
Cách 
Mạng 
Dân 
Chủ 
 t ư 
 sản 
Do giai cấp t ư sản lãnh đ ạo 
Có sự tham gia của tầng lớp nhân dân lao đ ộng 
Xóa bỏ chế đ ộ phong kiến 
Thiết lập chế đ ộ t ư bản chủ nghĩa 
11 
1.1.1 Quan niệm về CMXH 
Cách mạng dân chủ t ư sản kiểu mới 
CÁCH 
MẠNG 
DÂN 
CHỦ 
 T Ư 
 SẢN 
KIỂU 
 MỚI 
Do giai cấp công nhân lãnh đ ạo 
Xoá bỏ chế đ ộ phong kiến 
Liên minh công nông, đ oàn kết tầng lớp lao đ ộng 
Thiết lập chính quyền công nông, tạo đ iều kiện chuyển lên cuộc CM XHCN 
12 
1.1.1 Quan niệm về CMXH 
Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân  (ở các n ư ớc thuộc đ ịa) 
CÁCH 
MẠNG 
DÂN 
TỘC 
DÂN 
CHỦ 
NHÂN 
DÂN 
Do giai cấp công nhân lãnh đ ạo 
Chống đ ế quốc và phong kiến 
Giành đ ộc lập dân tộc và dân chủ 
Chuẩn bị đ iều kiện chuyển sang cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa 
13 
1.Cách mạng XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS 
1.2 CM XHCN và nguyên nhân của nó 
1.2.1. Nguyên nhân của cuộc cách mạng 
xã hội chủ nghĩa 
14 
1.2.1. Nguyên nhân của cuộc CM XHCN 
PH ƯƠ NG 
 THỨC 
 SẢN 
 XUẤT 
TBCN 
Lực l ư ợng sx 
mang t/c XH hoá 
Giai cấp 
Vô sản 
Q/hệ sx chiếm 
hữu t ư nhân 
Giai cấp 
T ư sản 
XÃ HỘI MỚI 
XÃ HỘI XHCN 
Biểu hiện 
ra xã hội 
Đấu tranh 
lật đ ổ g/c TS 
15 
Nguyên nhân kinh tế là c ơ bản nhất 
Trong PTSX TBCN, mẫu thuẫn giữa lực l ư ợng sản xuất mang t/c xã hội hoá cao với quan hệ sản xuất chiếm hữu t ư nhân TBCN về t ư liệu sản xuất. 
Mẫu thuẫn này biểu hiện ra ngoài xã hội là mẫu thuẫn giữa g/c VS và g/c TS. 
G/c VS đ ấu tranh chống lại g/c TS, lật đ ổ chính quyền nhà n ư ớc TB, thiết lập chính quyền của g/c CN, cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới – xã hội XHCN. 
Khi CNTB chuyển sang CNĐQ, mẫu thuẫn xã hội ngày càng trầm trọng h ơ n, tính tất yếu của cuộc CM XHCN ngày càng rõ rệt h ơ n, trực tiếp h ơ n. Khi có CNXH lại thêm mẫu thuẫn c ơ bản. 
1.2.1. Nguyên nhân của cuộc CM XHCN 
16 
1.2.1. Nguyên nhân của cuộc CM XHCN 
CNTB 
G/C VÔ SẢN >< G/C T Ư SẢN 
CNĐQ 
 XUẤT HIỆN 
CÁC 
 MÂU THUẪN 
CNĐQ >< CÁC DT THUỘC Đ ỊA 
CNĐQ >< CN Đ Q 
CNXH >< CN Đ Q 
Nguyên nhân của CM XHCN 
17 
V.I Lênin kết luận: 
CNĐQ là phòng chờ của CNXH 
CNĐQ là đ êm tr ư ớc của CNXH 
Giữa CNĐQ và CNXH không có nấc thang ở giữa nào cả 
1.2.1. Nguyên nhân của cuộc CM XHCN 
18 
KẾT LUẬN CHUNG 
 Nguyên nhân của cuộc CM XHCN nằm ngay trong ph ươ ng thức sản xuất TBCN. Chừng nào quan hệ sản xuất chiếm hữu t ư nhân TBCN còn đư ợc duy trì thì nguyên nhân cuộc CM XHCN còn nguyên giá trị. 
1.2.1 Nguyên nhân của cuộc CM XHCN 
19 
1. Cách mạng XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS 
1.2 Những đ iều kiện của cách mạng xã hội chủ nghĩa 
20 
1.2 Những đ iều kiện của CM XHCN 
CÁCH 
MẠNG 
XÃ 
HỘI 
CHỦ 
NGHĨA 
SỰ 
TR Ư ỞNG THÀNH 
CỦA G/C VS 
HIỆN Đ ẠI 
ĐK 
CHỦ QUAN 
Có tổ chức chính đ ảng 
của g/c VS 
Liên minh với các 
 lực l ư ợng CM 
D ư ới sự lãnh đ ạo 
của Đảng CS 
Lực l ư ợng sx mang t/c 
XH hoá cao 
PTSX TBCN 
PHÁT TRIỂN 
ĐK 
KHÁCH QUAN 
Q/h sx chiếm hữu 
t ư nhân TBCN 
G/c VS hiện đ ại >< g/c TS 
ngày càng t ă ng 
21 
KẾT LUẬN 
	- Khi đ iều kiện khách quan đ ạt tới đ ộ chín muồi, khi có sự hội nhập giữa đ iều kiện khách quan với đ iều kiện chủ quan thì cuộc CM XHCN sẽ nổ ra 
	- Cuộc CM XHCN sẽ là b ư ớc chuyển tiếp từ chế đ ộ TBCN sang chế đ ộ XHCN 
1.2 Những đ iều kiện của CM XHCN 
22 
1. Cách mạng XHCN - Quy luật phổ biến của quá trình chuyển biến từ CNTB lên CNXH, CNCS 
1.3 Tiến trình của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa 
23 
1.3Tiến trình của cuộc CM XHCN 
GIAI ĐOẠN 2 
XÂY DỰNG 
CNXH 
TÌNH THẾ CM 
 G/c thống trị không thể tiếp 
tục thống trị nh ư tr ư ớc đư ợc nữa 
 Những ng ư ời bị áp bức không 
thể sống nh ư tr ư ớc đư ợc nữa 
 G/c CM đ ủ n ă ng lực lãnh đ ạo, 
tính tích cực của quần chúng 
đư ợc nâng cao rõ rệt, họ thấy 
CM là cần thiết, sẵn sàng hy 
sinh vì CM 
GIAI ĐOẠN 1 
GIÀNH 
 CHÍNH 
QUYỀN 
KINH TẾ 
CHÍNH TRỊ 
V Ă N HOÁ 
T Ư T Ư ỞNG 
 G/c thống trị hoang mang, xâu 
xé lẫn nhau 
 Các lực l ư ợng CM sẵn sàng 
hoạt đ ộng với ý thức tự giác cao 
 Nhân tố quốc tế, khu vực ảnh 
h ư ởng mạnh mẽ theo h ư ớng 
tích cực tạo đ iều kiện cho CM 
bùng nổ và giành thắng lợi 
THỜI C Ơ CM 
24 
Giai đ oạn 1: G/c vô sản tự xây dựng thành g/c thống trị, đ ấu tranh lật đ ổ g/c thống trị, giành chính quyền về tay mình khi có tình thế CM và thời c ơ CM bằng bạo lực CM. 
Giai đ oạn 2: G/c vô sản thông qua chính đ ảng của g/c mình lãnh đ ạo toàn thể ng ư ời lao đ ộng sử dụng chính quyền mới tiến hành cải tạo xã hội cũ, tổ chức xây dựng xã hội mới - xã hội XHCN, xã hội CSCN trên tất cả các mặt của đ ời sống xã hội. 
1.3 Tiến trình của cuộc CM XHCN 
25 
2. Mục tiêu, nội dung và đ ộng lực của CM XHCN 
2.1 Mục tiêu của CM XHCN 
 Mục tiêu là cái đ ích cần đ ạt tới của cuộc CM 
 Có mục tiêu tr ư ớc mắt và mục tiêu lâu dài t ươ ng ứng với hai tiến trình của CM XHCN 
26 
2.1 Mục tiêu của CM XHCN 
G/ Đ 2: GIẢI PHÓNG CON NG Ư ỜI 
 KHỎI CHẾ Đ Ộ ÁP BỨC BÓC LỘT 
NG Ư ỜI 
MỤC TIÊU 
CM XHCN 
G/ Đ 1: GIÀNH CHÍNH QUYỀN VỀ 
TAY G/C CÔNG NHÂN VÀ NHÂN 
DÂN LAO Đ ỘNG 
27 
2. Mục tiêu, nội dung và đ ộng lực của CM XHCN 
2.2. Nội dung của CM XHCN 
28 
2.2. Nội dung của CM XHCN 
V Ă N HÓA- 
T Ư T Ư ỞNG 
KINH TẾ 
CHÍNH TRỊ 
NỘI 
DUNG 
Trả lại đ ịa vị ng ư ời l đ ộng làm chủ quá trình 
sáng tạo và đư ợc h ư ởng những g/trị tinh thần 
Thay đ ổi c ă n bản 
ph ươ ng thức và nội 
dung sinh hoạt tinh 
thần của XH theo 
h ư ớng tiến bộ 
Kế thừa, nâng cao truyền thống v ă n hóa 
của dân tộc 
Xác lập thế giới quan Mác-Lênin 
Thay đ ổi đ /k sống và lv của ng ư ời lao đ ộng 
X/d ph ươ ng thức quản lý và phân phối XHCN 
Ng ư ời lao đ ộng là chủ thể sáng tạo 
Xoá bỏ chế đ ộ sở 
hữu t ư nhân 
Xác lập chế đ ộ sở 
hữu XHCN 
G/c VS lãnh đ ạo nhân dân đ ập tan nhà n ư ớc TS 
Thiết lập chính quyền của nhân dân 
Mở rộng quyền dân chủ cho nhân dân trong 
quản lý XH 
Đ ư a nhân dân l đ từ 
đ ịa vị bị áp bức bóc 
lột lên đ ịa vị làm 
chủ nhà n ư ớc, làm 
chủ XH 
29 
2. Mục tiêu, nội dung và đ ộng lực của CM XHCN 
2.3 Động lực của CM XHCN 
TẦNG LỚP TRÍ THỨC 
G/C NÔNG DÂN 
ĐỘNG LỰC 
 CM XHCN 
G/C CÔNG NHÂN 
(Động lực chủ yếu và là lực l ư ợng lãnh đ ạo CM) 
30 
Động lực CM là những g/c, tầng lớp tham gia CM, góp phần thúc đ ẩy cho CM phát triển 
Cuộc CM XHCN nhằm giải phóng tất cả những ng ư ời lao đ ộng và do chính ng ư ời lao đ ộng thực hiện d ư ới sự lãnh đ ạo của giai cấp công nhân thông qua chính đ ảng của nó 
Vì vậy: 
G/c công nhân trở thành đ ộng lực chủ yếu và là lực l ư ợng lãnh đ ạo CM, đ ây là yếu tố hàng đ ầu đ ảm bảo cho CM đ i tới thắng lợi 
Mục tiêu CM XHCN phù hợp với nguyện vọng và nhu cầu của g/c nông dân và tầng lớp trí thức nên g/c công nhân, g/c nông dân và tầng lớp trí thức liên kết chặt chẽ với nhau tạo thành đ ộng lực tổng hợp của CM 
2.3 Động lực của CM XHCN 
31 
3. Lý luận cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 
3.1 Lý luận CM không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin 
3.1.1 T ư t ư ởng CM không ngừng của Mác-Ăngghen 
32 
3.1.1 T ư t ư ởng CM không ngừng của Mác-Ăngghen 
CNTB đ ang phát triển, g/c TS đ ang đ ại diện 
Cho sự phát triển của xã hội 
HOÀN CẢNH 
LỊCH SỬ 
G/c công nhân ch ư a tr ư ởng thành 
G/c TS liên kết với phong kiến đ ể chống lại 
g/c VS 
G/c VS chủ đ ộng tích cực tham gia vào cuộc 
CM dân chủ TS do g/c TS lãnh đ ạo, nhằm 
thúc đ ẩy cuộc CM đ ó thực hiện một cách triệt 
đ ể, tạo đ iều kiện thuận lợi cho cuộc CM XHCN 
sau này. 
G/c VS tiến hành ngay cuộc đ /tranh chống lại 
 g/c TS nhằm thực hiện cuộc CM XHCN 
Có sự kết hợp phong trào vô sản với phong trào 
nông dân 
NỘI DUNG CM 
KHÔNG NGỪNG 
ĐIỀU KIỆN 
TT CM 
KHÔNG 
NGỪNG 
CỦA 
MÁC 
ĂNGGHEN 
33 
Có hai nôi dung quan trọng là tính liên tục và tính giai đ oạn của sự phát triển 
Cách mạng phát triển liên tục nh ư ng qua nhiều giai đ oạn, mỗi giai đ oạn có nội dung mục đ ích và ph ươ ng thức thực hiện riêng 
3.1.1 T ư t ư ởng CM không ngừng của Mác-Ăngghen 
34 
3. Lý luận cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 
3.1 Lý luận CM không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin 
3.1.2 Lý luận cách mạng không ngừng của Lênin 
35 
3.1.2 Lý luận CM không ngừng của Lênin 
CNTB cạnh tranh chuyển sang CNĐQ 
HOÀN CẢNH 
LỊCH SỬ 
G/c TS trở nên lỗi thời, phản đ ộng, g/c VS tr ư ởng thành 
NỘI DUNG 
Đ IỀU KIỆN 
LÝ 
LUẬN 
CM 
KHÔNG 
NGỪNG 
CỦA 
LÊNIN 
Nhiều kẻ c ơ hội đ òi xét lại chủ nghĩa Mác 
Lênin đ ấu tranh, bảo vệ, phát triển t ư t ư ởng CM không ngừng 
của Mác thành lý luận CM không ngừng 
Cuộc CM dân chủ t ư sản đ ầu TK 20 g/c CN giành quyền 
lãnh đ ạo cuộc CM ấy (CM dân chủ TS kiểu mới) 
Thành lập chính quyền dân chủ CM của công nông, đ ảm bảo 
tính dân chủ triệt đ ể, có thể và cần phải chuyển sang cuộc CM 
XHCN 
G/c công nhân lãnh đ ạo cuộc CM dân chủ TS, phải giữ vững 
và t ă ng c ư ờng vai trò lãnh đ ạo trong CM XHCN 
Củng cố khối liên minh công nông trong giai đ oạn mới 
Chuyên chính dân chủ CM công nông chuyển sang thực hiện 
nhiệm vụ chuyên chính vô sản 
36 
3. Lý luận cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 
3.2 Sự chuyển biến từ CM dân tộc dân chủ nhân dân lên CM XHCN ở Việt Nam 
3.2.1 Tính tất yếu của cuộc cách mạng dân tộc dân chủ ở Việt Nam 
37 
Thực dân Pháp xâm l ư ợc Việt Nam, khi n ư ớc ta là n ư ớc thuộc đ ịa nửa phong kiến, vấn đ ề giải phóng đ ất n ư ớc khỏi ách áp bức, bóc lột của thực dân, phong kiến 
Từ thực tiễn và yếu tố của thời đ ại, chủ tịch Hồ Chí Minh gặp chủ nghĩa Mác-Lênin, Đảng CS Việt Nam đư ợc thành lập, khẳng đ ịnh CM Việt Nam “Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH” là một tất yếu khách quan 
3.2.1 Tính tât yếu của cuộc CM DTDCNN ở Việt Nam 
38 
3.2.1 Tính tât yếu của cuộc CM DTDCNN ở Việt Nam 
Phong trào 
yêu n ư ớc 
Chủ tịch HCM 
gặp CN M-L 
Thực dân Pháp 
 Xâm l ư ợc Việt Nam 
 Thực hiện chính sách 
khai thác thuộc đ ịa 
Việt Nam là n ư ớc 
thuộc đ ịa nửa 
phong kiến 
VĐ giải phóng đ ất 
n ư ớc khỏi thực dân 
phong kiến là VĐ to 
lớn nhất của nhân dân 
Thành lập 
Đảng CS Việt Nam 
Tiến hành cuộc 
CM DTDCND 
N ư ớc 
Việt Nam dân chủ cộng hoà 
Xoá bỏ chế đ ộ PK 
Chống thực dân Pháp 
39 
3. Lý luận cách mạng không ngừng của chủ nghĩa Mác-Lênin và sự vận dụng ở Việt Nam 
3.2 Sự chuyển biến từ CM dân tộc dân chủ nhân dân lên CM XHCN ở Việt Nam 
3.2.2 Tính tất yếu chuyển từ CM dân tộc dân chủ nhân dân lên CM XHCN ở n ư ớc ta 
40 
3.2.2 Tính tât yếu chuyển từ CM DTDCNN lên CM XHCN ở n ư ớc ta 
1954 
 Miền Bắc xây dựng 
CNXH 
1975 
Giải phóng 
miền Nam 
CM 
dân tộc 
dân chủ 
nhân dân 
N ư ớc 
 Việt Nam 
dân chủ 
 cộng hoà 
Xoá bỏ chế đ ọ PK 
Chống thực dân Pháp 
Thống nhất 
đ ất n ư ớc 
Cả n ư ớc 
làm CM 
XHCN 
41 
Sau CM tháng 8 n ă m 1945, thực dân Pháp trở lại xâm l ư ợc n ư ớc ta, sự nghiệp CM DTDCND n ư ớc ta tiến hành kết hợp nhiệm vụ kháng chiến và kiến quốc 
N ă m 1954, giải phóng Điện Biên Phủ, giải phóng miền Bắc và miền Bắc xây dựng CNXH, miền Nam tiếp tục cuộc CM DTDCND 
Tuy 2 miền có nhiệm vụ khác nhau nh ư ng đ ều do Đảng CS Việt Nam lãnh đ ạo 
N ă m 1975, giải phóng miền Nam cả n ư ớc tiến hành cuộc CM XHCN với 2 nhiệm vụ chiến l ư ợc: xây dựng CNXH và bảo vệ tổ quốc XHCN 
3.2.2 Tính tât yếu chuyển từ CM DTDCNN lên CM XHCN ở n ư ớc ta 
42 
Cảm ơ n sự theo dõi của các bạn!