Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 12: Vấn đề gia đình trong quá trình xây dựng CNXH

1 
 CH ƯƠ NG 12  VẤN Đ Ề GIA Đ ÌNH TRONG QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG CNXH 
Th.s Nguyễn V ă n Thiện 
Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học 
2 
A. MỤC Đ ÍCH, YÊU CẦU 
 Nắm được cơ sở lý luận về gia đình và mối quan hệ giữa gai đình với XH. 
 Hiểu được chức năng cơ bản của gia đình và điều kiện xây dựng gia đình dưới CNXH. 
 Nắm được những định hướng cơ bản nhằm xây dựng gia đình văn hoá ở nước ta. 
3 
B. NỘI DUNG 
1. Gia đ ình và mối quan hệ giữa gia đ ình và xã hội 
2. Những đ iều kiện và tiền đ ề xây dựng gia đ ình trong CNXH 
3. Những đ ịnh h ư ớng c ơ bản và một số vấn đ ề đ ặt ra đ ể xây dựng gia đ ình ở n ư ớc ta hiện nay 
4 
1. Gia đ ình và mối quan hệ giữa gia đ ình và xã hội 
1.1 Khái niệm gia đ ình 
1.1.1 Định nghĩa gia đ ình 
5 
Khái niệm gia đ ình 
1.1.1 Định nghĩa gia đ ình 
GIA Đ ÌNH 
HÔN NHÂN 
HUYẾT 
 THỐNG 
NUÔI D Ư ỠNG 
GIÁO DỤC 
MÔI TR Ư ỜNG 
 GIÁO DỤC 
- V Ă N HÓA 
C Ơ CẤU 
 THIẾT CHẾ 
XÃ HỘI 
TỔ CHỨC 
 KINH TẾ 
 - TIÊU DÙNG 
VỢ 
CHỒNG 
CHA 
MẸ 
CON 
 CÁI 
GIỮA CÁC 
THÀNH VIÊN 
 TRONG 
GIA Đ ÌNH 
6 
Khái niệm về gia đ ình 
Là một hình thức cộng đ ồng XH đ ặc biệt, đư ợc hình thành, duy trì và củng cố trên c ơ sở hai mối quan hệ hôn nhân và huyết thống, quan hệ nuôI d ư ỡng giáo dục giữa các thành viên trong gia đ ình 
Xét rộng h ơ n gia đ ình không chỉ là đơ n vị tình cảm tâm lý mà còn là tổ chức kinh tế tiêu dùng (sở hữu, sản xuất thu nhập và tiêu dùng), là một môi tr ư ờng giáo dục v ă n hoá (v ă n hóa gia đ ình, v ă n hoá cộng đ ồng), là một c ơ cấu thiết chế XH (gia đ ình có c ơ cấu và cách thức vận đ ộng riêng) 
7 
GIA Đ ÌNH 
GIA Đ ÌNH 
 PUNALUAN 
(BẠN THÂN) 
GIA Đ ÌNH 
TẬP THỂ 
Trong XHCN 
GIA Đ ÌNH 
MỘT VỢ 
MỘT CHỒNG 
GIA Đ ÌNH 
CÁ THỂ 
Trong XH TBCN 
Trong XH PK 
Trong XH 
 chiếm hữu nô lệ 
GIA Đ ÌNH 
HUYẾT TỘC 
(DÒNG MÁU) 
GIA Đ ÌNH 
 Đ ỐI NGẪU 
(CẶP Đ ÔI) 
8 
1. Gia đ ình và mối quan hệ giữa gia đ ình và xã hội 
1.1 Khái niệm gia đ ình 
1.1.2 Đặc tr ư ng và các mối quan hệ c ơ bản của gia đ ình 
9 
Hôn nhân và quan hệ hôn nhân là quan hệ c ơ bản của sự hình thành, tồn tại và phát triển gia đ ình 
Huyết thống và quan hệ huyết thống là quan hệ đ ặc tr ư ng c ơ bản của gia đ ình 
Gia đ ình có quan hệ quần tụ trong trong một không gian sinh tồn (hang đ á, mái nhà) 
Gia đ ình có quan hệ nuôi d ư ỡng, ch ă m sóc giữa các thành viên và thế hệ thành viên trong gia đ ình 
1.1.2 Đặc tr ư ng và các mối quan hệ c ơ bản của gia đ ình 
10 
Đặc tr ư ng và các mối quan hệ trong gia đ ình 
1.1.2 Đặc tr ư ng và các mối quan hệ c ơ bản của gia đ ình 
GIA Đ ÌNH 
QUAN HỆ 
 QUẦN TỤ 
QUAN HỆ 
 NUÔI D Ư ỠNG 
HÔN NHÂN & 
Q. H HÔN NHÂN 
HUYẾT THỐNG & Q. H HUYẾT THỐNG 
11 
1. Gia đ ình và mối quan hệ giữa gia đ ình và xã hội 
1.2 Vai trò, vị trí và quan hệ giữa gia đ ình với xã hội 
1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh hình thái, quy mô và kết cấu của gia đ ình 
12 
Gia đ ình là tế bào của XH: nói lên gia đ ình và XH có mối quan hệ mật thiết với nhau, giống nh ư sự t ươ ng tác hữu c ơ của quá trình trao đ ổi chất duy trì sự sống giữa tế bào và c ơ thể sinh vật. 
Trình đ ộ phát triển kinh tế xã hội quyết đ ịnh tính chất, quy mô, cấu trúc và hình thức gia đ ình 
1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh 
13 
Trình đ ộ KT - XH quyết đ ịnh đ ến hình thức gia đ ình 
1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh 
PTSX xã hội chủ nghĩa 
PTSX t ư bản chủ nghĩa 
PTSX phong kiến 
PTSX chiếm hữu nô lệ 
PTSX cộng sản nguyên thuỷ 
GIA Đ ÌNH BẤT 
BÌNH Đ ẲNG 
(NAM - NỮ) 
GĐ 
BÌNH Đ ẲNG 
(NAM - NỮ) 
GĐ 
BÌNH Đ ẲNG 
(NAM - NỮ) 
14 
Hai loại sản xuất quyết đ ịnh xã hội phát triển 
1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh 
Trình đ ộ 
phát triển của 
Lao đ ộng 
XH 
PHÁT TRIỂN 
Trình đ ộ 
Phát triển của 
Gia đ ình 
15 
Gia đ ình là cầu nối mọi thành viên trong gia đ ình với xã hội 
1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh 
Cá NHÂN 
(thành viên của gia đ ình) 
GIA Đ ÌNH 
XÃ HỘI 
16 
Con ng ư ời, tr ư ớc khi là con ng ư ời XH đ ều là thành viên của gia đ ình do gia đ ình sinh ra, nuôi d ư ỡng, giáo dục, rèn luyện mà thành 
Các thông tin XH đ ến cá nhân thông qua gia đ ình 
Xã hội nhận thức đ ầy đ ủ và toàn diện h ơ n về con ng ư ời khi biết rõ hoàn cảnh gia đ ình của ng ư ời ấy 
1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh 
17 
Nghĩa vụ và quyền lợi XH của mỗi ng ư ời đư ợc thực hiện với sự hợp tác chung của các thành viên trong gia đ ình 
Gia đ ình là tổ ấm thân yêu, đ em lại hạnh phúc cho mỗi ng ư ời 
1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh 
 Trong gia đ ình cá nhân đư ợc đ ùm bọc về vật chất và giáo dục về tâm hồn 
 Mọi ng ư ời trong gia đ ình có n ơ i đ ồng tâm, đ ồng cảm, nâng đ ỡ nhau suốt đ ời 
18 
1. Gia đ ình và mối quan hệ giữa gia đ ình và xã hội 
1.2 Vai trò, vị trí và quan hệ giữa gia đ ình với xã hội 
1.2.2 Các chức n ă ng xã hội c ơ bản của gia đ ình 
19 
1.2.2 Các chức n ă ng xã hội c ơ bản của gia đ ình 
CHỨC 
N Ă NG 
XÃ HỘI 
C Ơ BẢN 
CỦA 
GIA Đ ÌNH 
TÁI TẠO RA 
CON NG Ư ỜI 
(SINH Đ Ẻ) 
TỔ CHỨC TỐT 
Đ ỜI SỐNG 
GIA Đ ÌNH 
(KINH TẾ) 
GIÁO DỤC 
(NUÔI DẬY) 
THỎA MÃN 
NHU CẦU 
TÂM - SINH LÝ 
(TÌNH CẢM) 
 Hành vi ứng xử trong gia đ ình và XH 
 Tâm lý lứa tuổi, thế hệ 
 Quan hệ giới, giới tính 
 Giáo dục thẩm mỹ, ý thức cộng đ ồng 
 Giáo dục đ ạo đ ức, lối sống, nhân cách 
 Giáo dục tri thức, kinh nghiệm 
 Hoạt đ ộng chi tiêu trong gia đ ình 
 Hoạt đ ộng sản xuất – kinh doanh 
 Cung cấp lực l ư ợng sản xuất cho XH 
 Duy trì nòi giống 
Tái sản xuất ra con ng ư ời 
20 
2. Những đ iều kiện và tiền đ ề xây dựng gia đ ình trong chủ nghĩa xã hội 
Có 2 đ iều kiện và tiền đ ề 
2.1 Điều kiện và tiền đ ề kinh tế xã hội 
2.2 Điều kiện và tiền đ ề chính trị và v ă n hóa xã hội 
21 
 Xoá bỏ chế đ ộ t ư hữu 
 Xác lập quan hệ sản xuất mới 
 - XHCN 
 Xoá bỏ c ơ sở kinh tế của tình 
 trạng bất bình đ ẳng giữa các 
 thành viên, các thế hệ trong gia 
đ ình 
 Đẩy mạnh sự chuyển biến từ 
 gia đ ình truyền thống sang gia 
 đ ình hạt nhân theo đ ịnh h ư óng 
XHCN 
Đ IỀU KIỆN, TIỀN Đ Ề XÂY DỰNG 
GIA Đ ÌNHTRONG CNXH 
2. Những đ iều kiện và tiền đ ề. 
ĐIỀU KIỆN, TIỀN Đ Ề 
KINH TẾ XÃ HỘI 
ĐIỀU KIỆN, TIỀN Đ Ề CHÍNH TRỊ 
VÀ V Ă N HÓA XÃ HỘI 
 Xây dựng hoàn thiện hệ thống 
 pháp luật trong đ ó có luật hôn 
 nhân và gia đ ình 
 Đảm bảo lợi ích của các thành 
 viên trong gia đ ình ( đ ặc biệt là 
 phụ nữ, trẻ em) 
 Phát triển giáo dục đ ào tạo, KH 
 - CN, nâng cao dân trí, phát huy 
 khả n ă ng mỗi ng ư ời, làm c ơ sở 
 xây dựng gia đ ình bình đ ẳng 
 Xây dựng và thực hiện chính 
 sách về dân số, KHHGĐ, bảo 
 hiểm XHtạo đ /k xd GĐVH 
22 
3. Những đ ịnh h ư ớng c ơ bản và một số vấn đ ề đ ặt ra đ ể xây dựng gia đ ình ở n ư ớc ta hiện nay 
3.1 Những đ ịnh h ư ớng c ơ bản đ ể xây dựng gia đ ình mới ở n ư ớc ta hiện nay 
23 
3. Những đ ịnh h ư ớng c ơ bản. 
GIA Đ ÌNH HOÀ THUẬN, XÂY DỰNG TỐT 
CÁC QUAN HỆ VỚI CỘNG Đ ỒNG, THIẾT 
CHẾ, TỔ CHỨC NGOÀI GIA Đ ÌNH 
XÂY DỰNG GIA Đ ÌNH MỚI TRÊN C Ơ SỞ 
CÁC THÀNH VIÊN TRONG GIA Đ ÌNH CÓ 
QUAN HỆ BÌNH Đ ẲNG, CÓ TRÁCH NHIỆM, 
CÙNG CHIA SẺ CÔNG VIỆC GIA Đ ÌNH 
XÂY DỰNG GIA Đ ÌNH MỚI TRÊN C Ơ SỞ 
HÔN NHÂN TỰ NGUYỆN TIẾN BỘ Đ ẢM 
BẢO QUYỀN TỰ DO KẾT HÔN VÀ LY 
HÔN 
KẾ THỪA, GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY 
CÁC GIÁ TRỊ TỐT Đ ẸP CỦA GIA Đ ÌNH 
TRUYỀN THỐNG, TIẾP THU NHỮNG 
TIẾN BỘ CỦA THỜI Đ ẠI VỀ GIA Đ ÌNH 
NHỮNG 
Đ ỊNH H Ư ỚNG 
C Ơ BẢN 
Đ Ể 
XÂY DỰNG 
GIA Đ ÌNH 
MỚI 
Ở 
N Ư ỚC TA 
HIỆN NAY 
24 
3. Những đ ịnh h ư ớng c ơ bản và một số vấn đ ề đ ặt ra đ ể xây dựng gia đ ình ở n ư ớc ta hiện nay 
3.2 Một số nội dung chủ yếu xây dựng gia đ ình mới ở n ư ớc ta hiện nay 
3.2.1 Thực trạng gia đ ình Việt Nam hiện nay 
25 
 Gia đ ình VN đư ợc hình thành 
 phát triển với những chuẩn mực 
 giá trị tốt đ ẹp, góp phần xây 
 dựng bản sắc v ă n hoá dân tộc 
 Là nhân tố quan trọng trong sự 
 phát triển của đ ất n ư ớc 
 Kinh tế hộ gia đ ình góp phần 
 quan trọng trong việc duy trì sự 
 t ă ng tr ư ởng tổng thu nhập quốc 
 dân hàng n ă m 
 Ngày càng có nhiều gia đ ình 
 v ă n hoá, khu v ă n hoá 
 Công tác dân số, KHHGĐ, bảo 
 vệ ch ă m sóc giáo dục trẻ em đ ạt 
 đư ợc nhứng thành tích đ áng kể 
 Bình đ ẳng giới, vai trò phụ nữ 
 ngày càng đư ợc đ ề cao 
THỰC TRẠNG GIA Đ ÌNH VIỆT NAM HIỆN NAY 
NHỮNG Đ IỀU TÍCH CỰC 
NHỮNG Đ IỂM HẠN CHẾ 
 Việc thực hiện luật hôn nhân và 
 gia đ ình còn nhiều thiếu sót và 
 bất cập 
 Nhiều giá trị đ ạo đ ức truyền 
 thống tót đ ẹp của gia đ ình bị 
 xuống cấp, xung đ ột, mâu thuẫn 
 gia đ ình, tệ nạn xã hội thâm nhập 
 vào gia đ ình có chiều h ư ớng phát 
 triển 
 Nhiều gia đ ình đ ang phải gánh 
 chịu hậu quả nặng nề của chiến 
 tranh 
 Công tác xoá đ ói, giảm nghèo ở 
 một số đ ịa ph ươ ng kết quả ch ư a 
 vững chắc 
 Chuyển h ư ớng ngành nghề trong 
 các hộ gia đ ình trong quá trình đ ô 
 thị hoá ch ư a đư ợc quan tâm đ úng 
 mức 
26 
3. Những đ ịnh h ư ớng c ơ bản và một số vấn đ ề đ ặt ra đ ể xây dựng gia đ ình ở n ư ớc ta hiện nay 
3.2 Một số nội dung chủ yếu xây dựng gia đ ình mới ở n ư ớc ta hiện nay 
3.2.2 Chuẩn mực (tiêu chí) xây dựng gia đ ình v ă n hóa ở n ư ớc ta hiện nay 
27 
TIÊU CHÍ 
XÂY DỰNG 
GIA Đ ÌNH 
V Ă N HOÁ 
Ở 
N Ư ỚC TA 
HIỆN NAY 
TIẾN BỘ 
BÌNH Đ ẲNG 
NO ẤM 
ÍT CON 
 Mỗi cặp vợ chồng chỉ có một hoặc hai con 
 Để có đ iều kiện nuôi d ư ỡng cho tốt 
 Do kết quả lao đ ộng chính đ áng của gia đ ình 
 Động viên làm giàu chính đ áng 
 Vừa thể hiện dân chủ, vừa đ ảm bảo nền nếp gia đ ình 
 Bình đ ẳng giữa các thành viên trong mọi lĩnh vực 
 Tiến bộ của gia đ ình trên c ơ sở mọi thành viên thực hiện nhiệm vụ gia đ ình và xã hội tốt 
 Tiến bộ gia đ ình không tách rời tiến bộ XH 
HẠNH PHÚC 
BỀN VỮNG 
 Là kết quả của no ấm, bình đ ẳng, tiến bộ 
 Thể hiện ở những nét đ ẹp hàng ngày của đ ời sống gia đ ình 
 Do ý thức và hành đ ộng của mỗi thành viên trong gia đ ình 
 Giảm thiểu ly hôn và tan vỡ gia đ ình 
28 
3. Những đ ịnh h ư ớng c ơ bản và một số vấn đ ề đ ặt ra đ ể xây dựng gia đ ình ở n ư ớc ta hiện nay 
3.2 Một số nội dung chủ yếu xây dựng gia đ ình mới ở n ư ớc ta hiện nay 
3.2.3 Ph ươ ng h ư ớng xây dựng gia đ ình v ă n hoá ở 
 n ư ớc ta 
29 
3.2.3 Ph ươ ng h ư ớng xây dựng gia đ ình v ă n hoá ở n ư ớc ta 
PH ƯƠ NG 
 H Ư ỚNG 
XÂY DỰNG 
GIA Đ ÌNH 
V Ă N HÓA 
Ở 
N Ư ỚC TA 
QUAN TÂM H Ơ N NŨA Đ ẾN PHỤ NỮ VÀ SỰ NGHIỆP GIẢI PHÓNG PHỤ NỮ 
TỔNG KẾT PHONG TRÀO XÂY DỰNG GIA Đ ÌNH V Ă N HOÁ 
NHÀ N Ư ỚC CÓ HỆ THỐNG CHÍNH SÁCH XÂY DỰNG GIA Đ ÌNH VIỆT NAM 
TUYÊN TRUYỀN LUẬT HÔN NHÂN VÀ GIA Đ ÌNH Đ ẾN TỪNG GIA Đ ÌNH 
CHÚ Ý H Ơ N NỮA TUYÊN TRUYỀN VÀ Đ ỊNH H Ư ỚNG THÔNG TIN VỀ 
 GIA Đ ÌNH 
TÍCH CỰC VÀ CÓ V Ă N HOÁ TRONG GIẢI QUYẾT VẤN Đ Ề LY HÔN 
KẾT HỢP CÁC LỰC L Ư ỢNG TRONG XÃ HỘI Đ Ể XÂY DỰNG GIA Đ ÌNH 
V Ă N HOÁ 
30 
CẢM Ơ N SỰ THEO DÕI CỦA CÁC BẠN!