An ninh tài chính, tiền tệ tại Việt Nam trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghệ 4.0

TÀI CHÍNH - Tháng 9/2017
15
con người, dây chuyền sản xuất sẽ được vận hành 
tự động một cách thích hợp, ứng với lượng hàng tồn 
kho. Phạm vi ảnh hưởng của cuộc cách mạng này 
rộng lớn trên toàn cầu với hầu hết các ngành công 
nghiệp ở mọi quốc gia với tác động vừa sâu, vừa 
rộng, dẫn tới sự chuyển đổi của toàn bộ hệ thống 
sản xuất, quản lý và quản trị của xã hội loài người.
Công nghệ tài chính cũng không nằm ngoài dòng 
chảy của cuộc cách mạng công nghệ. “Fintech”, 
viết tắt của “Financial Technology”- Công nghệ tài 
chính, hướng đến đến giải pháp tài chính bằng cách 
sử dụng công nghệ. Tài chính và công nghệ song 
hành phát triển cùng nhau kể từ năm 1968, khởi đầu 
bằng việc ngành công nghiệp ngân hàng triển khai 
các hoạt động như ATM hay ngân hàng điện tử. 
Kể từ năm 2008, một kỷ nguyên mới của FinTech đã 
nổi lên ở cả các quốc gia phát triển và đang phát triển. 
Fintech 3.0 bùng nổ trong bối cảnh cuộc Cách mạng 
công nghệ 4.0 bắt đầu xuất hiện, phát triển và nở nộ. 
Đây là ngành phát triển khá nhanh, với mức đầu tư 
khoảng từ 12 tỷ USD đến 197 tỷ USD vào năm 2014. 
Sự phát triển nhanh của ngành công nghệ tài 
chính do chịu sự tác động của các yếu tố sau:
Thứ nhất, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả cung 
cấp các sản phẩm và dịch vụ trong ngành công nghệ 
tài chính. 
Thứ hai, trao nhiều quyền lợi cho khách hàng, 
như việc thỏa thuận trực tiếp, liên tục và linh hoạt 
với các nhà cung cấp sản phẩm và dịch vụ tài chính. 
Thứ ba, giúp các DN đáp ứng tốt hơn nhu cầu 
của khách hàng nhờ việc tăng cường phân tích dữ 
liệu; đồng thời, hiểu rõ hơn về hành vi và nhu cầu 
của khách hàng. 
Tình hình phát triển của công nghệ tài chính 
trong bối cảnh Cách mạng công nghệ 4.0
Cuộc Cách mạng công nghệ 4.0 được đánh giá 
sẽ vượt ra khỏi quy mô công xưởng, doanh nghiệp 
(DN) khi vạn vật được kết nối bởi internet (IoT - 
Internet of Things). Cụ thể, tất cả máy móc, thiết bị 
trong công xưởng được kết nối với nhau thông qua 
internet, đồng thời nhiều cảm biến được lắp đặt để 
thu thập dữ liệu. Cách làm này giúp máy móc có thể 
“giao tiếp” với nhau mà không cần sự có mặt của 
AN NINH TÀI CHÍNH, TIỀN TỆ TẠI VIỆT NAM 
TRONG BỐI CẢNH CUỘC CÁCH MẠNG CÔNG NGHỆ 4.0
ThS. PHÙNG THU HIỀN VÂN, ThS. LÊ THỊ NGỌC TÚ - Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia
Cuộc Cách mạng công nghệ 4.0 được kỳ vọng tạo ra bước chuyển biến mạnh mẽ đối với sự phát 
triển kinh tế - xã hội toàn cầu. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ tài chính trên thế giới đã 
đem lại nhiều lợi ích và cơ hội cho người tiêu dùng, các doanh nghiệp. Tuy nhiên, sự phát triển này 
cũng đặt ra không ít thách thức mà nổi bật là thách thức trong việc bảo vệ an ninh tài chính, tiền 
tệ đối với từng định chế tài chính. Để kịp thời ứng phó trước những thách thức này, Việt Nam cần 
tạo một nền tảng công nghệ tài chính hiện đại để tạo đà quan trọng cho kinh tế tăng trưởng bền 
vững trong giai đoạn tới.
Từ khóa: Công nghệ tài chính, an ninh tài chính, tiền tệ, Cách mạng công nghệ 4.0
The Industrial Revolution 4.0 is expected 
to make significant changes in the socio-
economic development of the world. The quick 
development of global financial technology 
brings about large benefits and opportunities 
for both customers and businesses. However, 
this quick development also creates new 
challenges especially in the financial and 
monetary security for financial institutions. 
To tackle these challenges, Vietnam has to 
establish a developed financial technology 
infrastructure to ensure sustainable economic 
development in the coming period.
Keywords: Financial technology, financial and 
monetary security, Industrial Revolution 4.0
Ngày nhận bài: 4/8/2017
Ngày hoàn thiện biên tập: 22/8/2017 
Ngày duyệt đăng: 27/8/2017
16
ĐẢM BẢO AN NINH TÀI CHÍNH, TIỀN TỆ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
Thứ tư, Fintech cũng mang lại những đóng 
góp tích cực đối với kinh tế vĩ mô thông qua việc 
tăng cường sự hòa nhập tài chính và lấp đầy 
khoảng trống về tài chính, đặc biệt tại các thị 
trường mới nổi. 
Báo cáo nghiên cứu gần đây của McKinsey 
Global Institute dự đoán, việc áp dụng rộng rãi tài 
chính điện tử có thể làm tăng GDP của tất cả các nền 
kinh tế mới nổi tương ứng khoảng 6%, 3,7 nghìn tỷ 
USD vào năm 2025. 
Bên cạnh đó, sự tăng trưởng nhanh chóng của 
Fintech cũng tạo ra yêu cầu cao hơn trong việc 
quản lý, giám giát, nhằm giúp thị trường tài chính 
vận hành một cách thông suốt và lành mạnh. Do 
đó, từ sau 2008, Công nghệ quản lý - RegTech – 
“Regulatory Technology”cũng ra đời, giúp nâng cao 
năng lực quản trị điều hành của DN cũng như quản 
lý, giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước trong 
thời kỳ bùng nổ công nghệ. 
Theo đó, Regtech tạo ra những lợi ích to lớn cho 
ngành công nghiệp tài chính như: (i) Trao quyền 
cho các DN để đào tạo nhân viên và quản lý rủi ro 
tuân thủ tốt hơn; (ii) Nâng cao năng lực quản lý rủi 
ro trong các DN có trách nhiệm đáng kể có thể phát 
sinh từ sự không tuân thủ; (iii) Thúc đẩy văn hoá 
công ty trong lĩnh vực dịch vụ tài chính. 
Một số thách thức 
đối với hệ thống tài chính thế giới
Tuy mang lại nhiều cơ hội và lợi ích cho khu vực 
dịch vụ tài chính nhưng công nghệ tài chính vẫn tồn 
tại những rủi ro, thách thức đối với tính ổn định của 
hệ thống tài chính thế giới. Cụ thể:
Đối với các định chế tài chính
Trước hết, an ninh dữ liệu luôn là vấn đề đáng 
quan ngại nhất đối với lĩnh vực công nghệ nói 
chung và công nghệ tài chính nói riêng. Theo Lael 
Brainard, thành viên của Hội đồng thống đốc Cục 
Dự trữ Liên bang Mỹ (FED), các hoạt động công 
ty Fintech cũng như các tổ chức tài chính truyền 
thống dựa vào chia sẻ dữ liệu và thông tin có thể 
tạo ra rủi ro về bảo mật, quyền riêng tư và quyền 
sở hữu dữ liệu, ngay cả khi chúng mang lại sự tiện 
lợi cho người tiêu dùng. Các sự việc xảy ra gần đây 
có liên quan tới gian lận quy mô lớn và vi phạm an 
ninh mạng cho thấy sự nguy hiểm của rủi ro bảo 
mật. Với sự phát triển ngày càng tinh vi của công 
nghệ số và xu hướng chuyển dần sang điện toán 
đám mây, cơ chế quản trị rủi ro và giám sát ngân 
hàng dựa trên các phương pháp tryền thống có thể 
không còn phù hợp.
Khảo sát của PwC cho thấy, ngành dịch vụ ngân 
hàng và thanh toán sẽ chịu nhiều áp lực nhất từ các 
công ty FinTech. Tổ chức này cũng ước tính, trong 
vòng từ 3 - 5 năm nữa, tổng mức đầu tư vào FinTech 
trên toàn cầu có thể vượt mức 150 tỷ USD. Các định 
chế tài chính và công ty công nghệ sẽ cạnh tranh 
khốc liệt nhằm giành thị phần cung cấp dịch vụ tài 
chính trên thị trường
Sự xuất hiện còn quá mới mẻ của nhiều sản phẩm, 
giải pháp tài chính đã khiến các công ty Fintech mới 
thành lập không những phải cạnh tranh khốc liệt, 
mà đôi khi còn phải tiến hành hợp tác với các định 
chế tài chính truyền thống để có thể được phép hoạt 
động. Các định chế tài chính này thường rất lớn 
mạnh, được quản trị chặt chẽ và đặc biệt là rất hạn 
chế các thay đổi, do lo sợ phát sinh thêm chi phí và 
rủi ro. Các công ty khởi nghiệp công nghệ tài chính 
khi làm việc sẽ gặp vấn đề chậm chạp về mặt thời 
gian do phải thuyết phục, xử lý nhiều quy trình, thủ 
tục, từ đó dẫn đến việc khó kêu gọi vốn đầu tư
Bên cạnh đó, luôn tồn tại một sự mâu thuẫn 
chiến lược cơ bản giữa công nghệ và tài chính. Theo 
Chris Myers - Đồng sáng lập và CEO của BodeTree 
đồng thời là tác giả của cuốn sách “Enlightened 
Entrepreneurship”, tất cả các nhà đầu tư, từ các 
nhóm liên doanh truyền thống đến các nhà đầu tư 
thiên thần, đều đã quen với đường cong tăng trưởng 
của lĩnh vực công nghệ hiện đại. Hầu hết các quỹ 
đều có thời hạn đầu tư từ 3 - 5 năm. Điều này có 
nghĩa là khi các nhà đầu tư bơm vốn vào một DN, 
kỳ vọng thực hiện hóa lợi nhuận phải trong khoảng 
thời gian đầu tư đó.
Thị trường lao động trong lĩnh vực ngân hàng 
cũng sẽ có sự thay đổi mạnh mẽ. Nhân lực cho khu 
vực này dần đòi hỏi nhân sự chất lượng cao (giỏi 
cả về chuyên môn nghiệp vụ ngân hàng và công 
nghệ thông tin). Số lượng nhân sự có thể bị giảm 
sút đột ngột do bị thay thế bởi máy móc và các 
thiết bị tự động. Ví dụ, tại Mỹ, tính đến cuối năm 
CÁCH MẠNG CÔNG NGHỆ TÀI CHÍNH
Nguồn: Arner, Douglas W. and Barberis, Janos Nathan and 
Buckley, Ross P., The Evolution of Fintech. 2015
TÀI CHÍNH - Tháng 9/2017
17
Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới về hệ thống 
ngân hàng, trong giai đoạn 2010-2016, tín dụng 
dành cho tiêu dùng đã có tốc độ tăng trưởng mạnh 
mẽ từ chỉ 2,3% lên 8% và hiện đang ở mức trên 100 
nghìn tỷ đồng, trong khi đó, 79% dân số Việt Nam 
vẫn chưa được tiếp cận với các dịch vụ tài chính. 
Đối với các DN khởi nghiệp, công nghệ tài chính là 
một kênh đầu tư tiềm năng khi hầu hết các khoản 
vay hiện nay mới chỉ được cung cấp bởi các định 
chế tài chính truyền thống.
Tuy nhiên, sự phát triển công nghệ tài chính 
ở Việt Nam vẫn còn phải đối mặt với một số khó 
khăn, thách thức sau:
Một là, chưa có hệ thống văn bản pháp lý và sự 
hướng dẫn rõ ràng cho các hoạt động trong lĩnh vực 
công nghệ tài chính. Điều này khiến số lượng ứng 
dụng và giải pháp tài chính được phép và có thể 
được cung cấp tới người tiêu dùng vẫn còn hạn chế. 
Hai là, người dân đang còn khá dè dặt với việc sử 
dụng các dịch vụ tài chính trực tuyến sau hàng loạt 
vụ việc tài khoản khách hàng bị mất tiền khi công 
nghệ ngân hàng chưa đáp ứng được vấn đề bảo mật 
cho khách hàng. 
Nhìn rộng ra, sự phát triển của công nghệ tài 
chính cũng sẽ đặt ra những vấn đề về an ninh tài 
chính, tiền tệ của đất nước. Hiện tại vẫn chưa có 
một định nghĩa thống nhất về an ninh tài chính, tiền 
tệ và các chuyên gia thường sử dụng thuật ngữ ổn 
định tài chính, tiền tệ. Có thể hiểu an ninh tài chính, 
tiền tệ là trạng thái mà hệ thống tài chính có thể thực 
hiện được các chức năng của mình một cách có hiệu 
quả, an toàn và bền vững; khi đối diện với những 
cú sốc thì vẫn có khả năng hấp thụ/phản ứng và 
phục hồi để có thể thực hiện chức năng của mình 
mà không bị gián đoạn. 
Do đó, sự phát triển của công nghệ tài chính sẽ đặt 
ra một số thách thức đối với sự ổn định của hệ thống 
tài chính Việt Nam ở những khía cạnh như sau:
Thứ nhất, các định chế tài chính sẽ phải đối mặt 
với vấn đề về an ninh dữ liệu tài chính; sự cạnh 
tranh khốc liệt giữa mô hình tài chính truyền thống 
với mô hình tài chính hiện đại ảnh hưởng đến sự 
an toàn và lợi nhuận của các tổ chức tài chính, sự 
thu hẹp quy mô của các định chế tài chính truyền 
thống và ảnh hưởng đến tính thanh khoản của toàn 
hệ thống. 
Với đặc điểm hệ thống tài chính Việt Nam phụ 
thuộc lớn vào lĩnh vực ngân hàng, trong khi công 
nghệ tài chính chủ yếu được phát triển tại các ngân 
hàng hàng đầu, sự phát triển ổn định, an toàn và 
lành mạnh của các tổ chức tín dụng sẽ tác động 
mạnh mẽ đến sự ổn định của cả hệ thống tài chính.
2015, các tổ chức tài chính lớn như Citigroup hay 
JP Morgan đã cắt giảm số lượng nhân sự từ 10-13% 
so với năm 2011. 
Đối với cơ quan quản lý, giám sát tài chính
Các cơ quan quản lý cũng tương tự như ngành 
Dịch vụ tài chính đang phải đối mặt với nhu cầu 
sử dụng công nghệ để giải quyết những thách thức 
trong việc theo dõi và thực thi các quy định trong 
bối cảnh thị trường biến đổi nhanh, tăng trưởng 
mạnh và mang tính xuyên biên giới. Đặc biệt là ở các 
nước đang phát triển, điển hình như Trung Quốc - 
gặp phải những thách thức của sự xuất hiện nhanh 
chóng của FinTech. Các cơ quản lý buộc phải cải tiến 
các cách tiếp cận về quản lý mà không gây trở ngại 
cho sự phát triển và đổi mới của công nghệ tài chính 
trong khi vẫn hạn chế được rủi ro đối với người sử 
dụng và sự ổn định của hệ thống tài chính.
Các cơ quan hoạch định chính sách, quản lý sẽ 
phải đối mặt với thách thức của việc chuyển đổi 
nhanh của hệ thống tài chính trong những năm tới và 
buộc phải xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết để hỗ trợ 
điều hành và thực thi các quy định của họ. Nếu quá 
chậm trễ trong việc cập nhật các công nghệ về quản 
lý thông tin, dữ diệu quy mô lớn, sẽ tạo ra nhiều 
khoảng trống trong quản lý và giám sát thị trường. 
Điều này làm tăng khả năng gây khủng hoảng trên 
quy mô rộng, khi các hoạt động quản lý và giám sát 
không được tiến hành đầy đủ và cẩn trọng. 
Đáng lưu ý nhất trên thị trường tài chính hiện 
nay là sự phát triển và dần được chấp nhận rộng 
rãi của các đồng tiền điện tử không do các ngân 
hàng trung ương phát hành (như bitcoin, onecoin, 
lifecoin). Về phương diện thị trường tài chính, việc 
đầu tư vào tiền điện tử còn khá nhiều rủi ro cho 
nhà đầu tư khi giá của các đồng tiền này biến động 
với biên độ lớn trong các phiên giao dịch. Về phía 
các nhà điều hành chính sách, sự xuất hiện của tiền 
điện tử có thể sẽ gây ảnh hưởng đến hiệu quả của 
các chính sách tiền tệ ở mỗi quốc gia, đặc biệt là vấn 
đề tỷ giá và lãi suất
Yêu cầu đặt ra về an ninh tài chính, tiền tệ ở Việt Nam
Tại Việt Nam, công nghệ tài chính đang là miền 
đất hứa. Tỷ lệ người sở hữu tài khoản ngân hàng 
mới chỉ ở mức 20% và số người có thẻ tín dụng chỉ 
là 3%. Vì vậy, Việt Nam vẫn là một thị trường hấp 
dẫn, tiềm năng cho các công ty dịch vụ tài chính 
trong và ngoài nước đầu tư vào phát triển công 
nghệ tài chính. Đây là cơ hội thực sự cho các công 
ty đang cung cấp mô hình kinh doanh dựa trên nền 
tảng kỹ thuật số. 
18
ĐẢM BẢO AN NINH TÀI CHÍNH, TIỀN TỆ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ
Thứ hai, sự lưu hành rộng rãi của các đồng tiền 
điện tử (như bitcoin, onecoin, lifecoin), việc giao 
dịch ngoại hối hết sức dễ dàng qua các cổng thanh 
toán điện tử như Paypal hay e-gold sẽ tác động đến 
vấn đề điều hành chính sách tiền tệ quốc gia: Hệ 
số nhân tiền sẽ tăng nhanh chóng, tỷ giá và lãi suất 
sẽ bị tác động, tình trạng đô la hóa trầm trọng hơn. 
Điều này sẽ kéo theo việc khó kiểm soát các mục 
tiêu ổn định vĩ mô như kiểm soát lạm phát, ổn định 
thị trường tài chính. 
Thứ ba, hệ thống giám sát tài chính sẽ gặp thách 
thức trong việc giám sát thực thi các quy định của các 
định chế tài chính trong bối cảnh thị trường biến đổi 
nhanh, tăng trưởng mạnh và mang tính xuyên biên 
giới. Việc cập nhật các công nghệ về quản lý thông tin 
chậm trễ, dữ diệu quy mô lớn sẽ tạo ra nhiều khoảng 
trống trong quản lý và giám sát thị trường.
Để chuẩn bị cho sự bùng nổ của công nghệ tài chính
Tại Việt Nam, song hành cùng các giai đoạn của 
các cuộc cách mạng công nghiệp trên thế giới, sự 
phát triển của công nghệ tài chính sẽ là một xu thế 
tất yếu. Đi kèm với xu thế đó là những cơ hội cho 
các DN, các định chế tài chính, người tiêu dùng và cả 
các quốc gia. Tuy nhiên, sẽ không tránh khỏi những 
khó khăn, thách thức mà thế giới đã và đang chứng 
kiến, bên cạnh những thách thức đặc thù riêng đối 
với nền tài chính Việt Nam nêu trên.
Do đó, để chuẩn bị cho sự bùng nổ về công nghệ 
tài chính sắp tới, hệ thống tài chính và các cơ quan 
quản lý, giám sát của Việt Nam cần phải có những 
bước chuẩn bị và chiến lược hành động cụ thể. 
Nhằm tận dụng tối đa những cơ hội từ Cuộc cách 
mạng công nghệ 4.0 đem lại, tạo đà đưa tăng trưởng 
kinh tế nước ta lên mức cao hơn trong giai đoạn 
2018-2020; đồng thời hạn chế được các rủi ro và đảm 
bảo an ninh tài chính, tiền tệ, bài viết gợi mở một số 
đề xuất như sau: 
Thứ nhất, nhanh chóng hoàn thiện hệ thống 
văn bản pháp lý cho phép các định chế tài chính 
hoạt động trong lĩnh vực công nghệ tài chính với 
sự hướng dẫn cụ thể các quy định. Bên cạnh đó, 
cần xây dựng chặt chẽ các luật lệ để bảo vệ người 
tiêu dùng tài chính trước những mặt trái mà sự phát 
triển “nóng” của công nghệ mang lại.
Thứ hai, đối với các chính sách vĩ mô, cần có sự 
hài hòa giữa các chính sách khuyến khích phát triển 
công nghệ tài chính và chính sách quản lý và giám 
sát các dịch vụ tài chính hiện đại. Theo đó, bên cạnh 
việc khuyến khích phát triển công nghệ tài chính, 
cần tăng cường quy định về bảo mật và minh bạch 
thông tin tại các định chế tài chính. 
Thứ ba, đối với các cơ quan giám sát, cần nâng 
cao năng lực quản lý, giám sát phù hợp với sự 
phát triển nhanh chóng của hệ thống tài chính 
hiện đại. Có thể xem xét nghiên cứu đưa vào sử 
dụng công nghệ quản lý Regtech hiện đại trong 
việc quản lý giám sát.
Thứ tư, đối với các định chế tài chính, cần phải nâng 
cao năng lực hơn nữa đáp ứng các tiêu chuẩn hiện đại 
theo thông lệ quốc tế; chú trọng quản lý an ninh mạng 
như quan tâm đến việc xây dựng trung tâm dự phòng 
dữ liệu; nâng cấp hệ thống an ninh, bảo mật ở mức 
cao, an toàn, mang lại hiệu quả lâu dài.
Thứ năm, xây dựng chiến lược đào tạo nguồn 
nhân lực chất lượng cao nhằm thích ứng với sự thay 
đổi và thu hẹp quy mô thị trường lao động trong 
lĩnh vực tài chính - ngân hàng (như khả năng máy 
móc và trí tuệ nhân tạo) sẽ thay thế lao động thủ 
công, giá rẻ. 
Tài liệu tham khảo:
1. Arner, Douglas W. and Barberis, Janos Nathan and Buckley, Ross P., The 
Evolution of Fintech. (2015). A New Post-Crisis Paradigm?. University 
of Hong Kong Faculty of Law Research Paper No. 2015/047; UNSW Law 
Research Paper No. 2016-62. Available at SSRN: https://ssrn.com/
abstract=2676553;
2. Arner, Douglas W. and Barberis, Janos Nathan and Buckley, Ross P., FinTech, 
RegTech and the Reconceptualization of Financial Regulation (October 1, 
2016). Northwestern Journal of International Law & Business, Forthcoming; 
University of Hong Kong Faculty of Law Research Paper No. 2016/035. 
Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2847806;
3. Greg Medcraf (2017). The Fourth Industrial Revolution: Impact on financial 
services and markets. A speech at ASIC Annual Forum 2017 (Hilton, Sydney);
4. Lee, H.S (2017). Finance in the fourth Insdustrial Revolution: Expected 
changes and Responses; 
5. McKinsey Global Institute (2016), Digital finance for all: Powering inclusive 
growth in emerging economies, p. 10.
Tiền thuế là của dân, 
do dân đóng góp 
để phục vụ lợi ích của nhân dân